در جهان به هم پیوسته امروزپیامدهای فعالیت اقتصادی ناپایدار، به طور موج‌‌‌وار تمام زنجیره‌‌‌های تامین جهانی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در این میان، مدل اقتصاد چرخشی به عنوان راهکاری برای پایدارسازی فعالیت‌‌‌های اقتصادی مطرح شده است. در اقتصاد چرخشی، به جای مصرف و دورریز دائمی، تامین، شکل زنجیروار خود را به شکلی دایره‌‌‌ای می‌دهد که در آن اشتراک‌‌‌گذاری، مصرف مجدد، ارتقا، تعمیر، بازیافت و کاربرد چندباره مواد اولیه رواج دارد. در این مدل پایدارتر، پسماند و ضایعات به حداقل ممکن می‌‌‌رسد تا ضمن کاهش فشارهای زیست‌‌‌محیطی و اجتماعی، هزینه تولید کسب و کارها نیز کاهش یابد. به این منظور، به تولید محصولات باکیفیت‌‌‌تر، قابل ارتقا، قابل تعمیر و قابل بازیافت نیاز است. همچنین شرکت‌ها باید قادر به ردیابی و مکان‌‌‌یابی محصولات و مواد خود باشند. از این رو، ردیابی محصولات و مواد، از ابتدا تا انتها، دیگر ایده‌‌‌ای فانتزی نیست و تبدیل به نیازی واقعی شده است.

پژوهش جدیدی از شرکت جهانی فناوری اطلاعات اکسنچر (Accenture)  نشان می‌دهد که نیمی از مدیران عامل، ارتقای داده‌‌‌های مربوط به پایداری زنجیره تامین خود را یکی از مهم‌ترین اولویت‌‌‌های عملیاتی‌‌‌شان قرار داده‌‌‌اند. با این حال، ۹۰‌درصد آنان فقدان فناوری‌‌‌های کافی برای جمع‌‌‌آوری داده‌‌‌های مرتبط را مانع بزرگ در مسیر دستیابی به تاب‌‌‌آوری می‌‌‌دانند. این شکاف بزرگ، اهمیت راهکارهای نوآورانه‌‌‌ای را نشان می‌دهد که قادر به ردیابی، شناسایی و بهینه‌‌‌سازی کل چرخه عمر مواد و محصولات باشند؛ چرا که از این طریق می‌توان زنجیره‌‌‌های تامین شفاف و قابل ردیابی برای ارتقای پایداری و کاهش ضایعات ایجاد کرد.

آپ‌‌‌لینک (UpLink)، بستر نوآوری باز مجمع جهانی اقتصاد به همراه شرکت اکسنچر، چالش «ردیابی برای اقتصاد چرخشی» را ایجاد کرده‌‌‌اند تا شرکت‌های نوآور فعال در این زمینه‌‌‌ها را شناسایی کنند. فهرست زیر، ۱۳ استارت‌آپ تحول‌‌‌آفرینی را نشان می‌دهد که به انتخاب آپ‌‌‌لینک، پیشگامان نوآوری در بازتعریف پایداری از طریق ایجاد زنجیره‌‌‌های تامین شفاف و چرخشی هستند که نوآوری‌‌‌شان به کاهش ضایعات و ترویج اصول اخلاقی در تامین می‌‌‌انجامد.

 دیجیتالی کردن ضایعات برای اقتصاد چرخشی

تبدیل ضایعات و پسماند به یک منبع سازمانی، یکی از ستون‌‌‌های اصلی اقتصاد چرخشی است و چند استارت‌آپ، پیشگام تحقق این راهکار هستند. کیوتا (KWOTA)، ‌‌‌ استارت‌آپی است که با دیجیتالی کردن زنجیره‌‌‌های تامین جهانی مواد ثانویه و بازیافتی، انقلابی بزرگ در پایداری اقتصاد ایجاد کرده است.

این بستر دیجیتال، نه تنها به گزارش‌‌‌دهی و ردیابی جریان مواد می‌‌‌پردازد، بلکه کاهش میزان گازهای گلخانه‌‌‌ای منتشر شده به دلیل افزایش بازیافت را هم شناسایی می‌کند. به این صورت، به استفاده‌‌‌کنندگان خدمات خود، گواهینامه مصرف مواد بازیافتی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای می‌دهد.

استارت‌آپ دیگری به نام ریپلنیش (Replenysh) یک شبکه و نرم‌‌‌افزار یکپارچه ایجاد کرده است که مواد مصرفی را در کل چرخه عمرشان ردیابی می‌کند. این کسب و کار از طریق ایجاد یک بازار دیجیتالی برای مواد کاملا قابل ردیابی، برندها و تولیدکنندگان را قادر به ایجاد زنجیره‌‌‌های تامین قابل پیش‌بینی و پایداری می‌کند که تمام فرآیندهای اقتصادی از تولید تا بازیافت و بازاستفاده را شامل می‌شود. این خدمت، پسماند و دورریز را کاهش می‌دهد و بازیابی مواد را بهبود می‌‌‌بخشد. استارت‌آپ سورپلاس  (The Surpluss) برای ارزش‌‌‌آفرینی از ضایعات و مواد مازاد، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا مواد و منابع اضافی خود را به دارایی‌‌‌هایی باارزش تبدیل کنند. ایده این کسب و کار، تمرکز بر اشتراک‌‌‌گذاری است. آنها کسب و کارهایی که مواد اضافی دارند را با کسب و کارهای خواهان و نیازمند آن مواد مرتبط می‌کنند تا هر دو طرف سود ببرند. ضمن آنکه در این میان، به دلیل کاهش تولید اقلام غیرضروری، فرصت‌‌‌های اقتصادی و کاهش گازهای گلخانه‌‌‌ای محقق می‌شود. چنین خدمتی، همکاری بین بخش‌‌‌های اقتصادی، نوآوری و پایداری را افزایش می‌دهد. سایکل  (Sykell) با دیجیتالی کردن سفر چرخشی دارایی‌‌‌های قابل بازاستفاده، به شرکت‌ها اجازه مدیریت عملیات‌‌‌شان به صورت چرخشی و در مقیاس بزرگ را می‌دهد. سیستم ردیابی آنها دقیق و باجزئیات است و چرخه عمر محصولات را به صورت مرحله به مرحله، از تولید تا بازاستفاده و بازیافت نهایی نشان می‌دهد.

بهبود مدیریت ضایعات پلاستیکی

قوانین و مقررات دولت‌‌‌ها، در مورد بسته‌‌‌بندی و قابلیت ردیابی پلاستیک مصرفی افزایش می‌‌‌یابد. به همین دلیل، تولیدکنندگان در حال افزایش مسوولیت‌‌‌پذیری خود و به دنبال راهکارهای نوآورانه برای ردیابی محصولات و ضایعات پلاستیکی هستند. یک استارت‌آپ به نام کلین‌‌‌هاب (CleanHub)  یک بستر دیجیتالی مبتنی بر هوش مصنوعی طراحی کرده است که به شرکت‌های جمع‌‌‌آوری ضایعات اجازه ردیابی، ردگیری و تایید جریان‌‌‌های ضایعات (به‌‌‌ویژه پلاستیکی) از زمان جمع‌‌‌آوری تا بازیافت را می‌دهد. شرکت دیگری با نام ساهاس (Saahas Waste Management) تمرکز خود را بر بازار هند گذاشته است. این شرکت، راهکارهای ردیابی خود را برای افزایش اعتماد و قابلیت تضمین مواد بازیافتی گذاشته است؛ به طوری که تولیدکنندگان، واردکنندگان و مالکان برندها بتوانند با شفافیت و دقت، از تمام مراحل عمر مواد اطمینان یابند.

گیوو  (GIVO) نوآوری‌‌‌های فناوری را با زیرساخت‌‌‌های فیزیکی ترکیب می‌کند تا به‌‌‌ویژه نواحی تامین نشده نیجریه را هدف قرار دهد. بستر فناوری گیوو از اینترنت اشیا و جی‌‌‌پی‌‌‌اس برای نظارت لحظه‌‌‌ای بر جریان‌‌‌های مواد، ردگیری انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای و اطمینان از پرداخت شفاف به ذی‌نفعان بهره می‌‌‌برد. گیوو همچنین در نواحی فاقد شبکه نیرو، به صورت برون‌‌‌شبکه‌‌‌ای و از طریق تاسیسات خورشیدی فعالیت می‌کند تا امکان ارائه خدمات به جوامع محلی مشتاق بازیافت را هم داشته باشد.

 ایجاد زنجیره تامین اخلاقی در کشاورزی

در کشاورزی، به جز بحث‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی، پایداری اجتماعی و اخلاقیات کار هم اهمیت فراوان دارند. اکنون به‌‌‌ویژه از طریق فناوری‌‌‌هایی مانند اینترنت اشیا و بلاک‌چین می‌توان داده‌‌‌ها را به طور لحظه‌‌‌ای جمع‌‌‌آوری و نظارت کرد. چنین اقدامی در نهایت به بهبود پایداری و شفافیت برای حرکت به سمت اقتصاد چرخشی می‌‌‌انجامد. البته یکپارچه نبودن زنجیره‌‌‌های تامین به‌‌‌ویژه در حوزه کشاورزی، کار ردیابی و شفافیت را دشوار می‌‌‌سازد. بکس۳۶۰   (Bext۳۶۰) بر حل این مشکل متمرکز شده و از فناوری بلاک‌چین، اینترنت اشیا و اپلیکیشن‌‌‌های موبایل بهره می‌‌‌برد. به این صورت یک بستر دیجیتال کاربر به کاربر برای محصولات کشاورزی و کالاهای اساسی جهانی ایجاد می‌شود. این بستر دیجیتال، ردیابی لحظه‌‌‌ای از مزرعه تا مصرف‌کننده را ممکن ساخته و اطمینان می‌دهد که محصولات نه تنها اورجینال هستند، بلکه با شیوه‌‌‌ای اخلاقی نیز تولید و تامین شده‌‌‌اند.

به طور مشابه، برای تامین اخلاقی در حوزه کشاورزی، مسأله اعتماد بسیار مهم است. کسب و کار دیگری که در این حوزه فعالیت می‌کند، تریس‌‌‌ایکس (TraceX)  است که از طریق بلاک‌چین، ذی‌نفعان مختلف در زنجیره تامین را به یکدیگر متصل می‌کند. این فرآیند، مبادله بی‌‌‌شکست داده‌‌‌های قابل اتکا و تایید شده را ممکن می‌‌‌سازد.

بهبود کیفیت غذا و کاهش ضایعات

صنعت غذا و به‌‌‌ویژه غذای تازه، چالش‌‌‌های بزرگی در حذف کیفیت مواد غذایی و کاهش ضایعات دارد. یک استارت‌آپ با نام نئولیتیکز (Neolithics) به این نیاز از طریق ایجاد یک سیستم بازرسی مبتنی بر هوش مصنوعی پاسخ داده است. بستر دیجیتال آنها داده‌‌‌های جزئی مختلفی درباره ویژگی‌‌‌های داخلی و بیرونی تولیدکننده مواد غذایی فراهم می‌‌‌آورد و تصمیم‌‌‌گیری بهتری در استفاده از انبار و کاهش ضایعات در طول زنجیره تامین را ممکن می‌‌‌سازد.

 افزایش دید در حمل‌‌‌ونقل دریایی

لجستیک و حمل‌‌‌ونقل نقشی حیاتی در بهبود ردیابی زنجیره‌‌‌های تامین جهانی ایفا می‌کنند. از این طریق است که می‌توان اطمینان یافت مواد و محصولات لازم از مبدا به مقصد رسیده و به درستی مدیریت می‌‌‌شوند. استارت‌آپی در حوزه نظارت بر حمل‌‌‌ونقل دریایی به نام داک‌‌‌فلو  (Dockflow) بر شفافیت فرآیندهای حمل‌‌‌ونقل دریایی و ردیابی لحظه‌‌‌ای محموله‌‌‌ها متمرکز شده است.  این بستر از فناوری‌‌‌های بلاک‌چین و اینترنت اشیا برای ردیابی لحظه‌‌‌ای و نظارت آنی بر کانتینرها و محموله‌‌‌های دریایی استفاده می‌کند. به این طریق، شفافیت و مسوولیت‌‌‌پذیری در تمام مراحل زنجیره تامین محقق می‌شود.

اطمینان از تامین اخلاقی در زنجیره‌‌‌های تامین

مسور  (Mesur.io) از طریق استانداردهای باز، نظارت فعالانه و امنیت داده، اطلاعات جامع زنجیره تامین فراهم می‌‌‌آورد که منجر به ارتقای پایداری، شفافیت و کارآیی در صنایع مختلفی از جمله الکترونیک، نساجی و تولیدات غذایی می‌شود.

 این استارت‌آپ در زنجیره‌‌‌های تامین پیچیده به خدمات ردیابی لحظه‌‌‌ای، مدیریت ریسک و تضمین انطباق با قوانین می‌‌‌پردازد.  این استارت‌آپ به کسب و کارها کمک می‌کند تا محصولاتی منطبق با اصول اقتصاد چرخشی طراحی کنند و سمت آینده‌‌‌ای پایدارتر بروند. معضل از هم‌گسیختگی حلقه‌‌‌های زنجیره تامین به‌ویژه در صنعت نساجی دیده می‌شود و نظارت بر آن را دشوار می‌‌‌سازد. تراس‌‌‌تریس (TrusTrace) بستری پیشگام برای ردیابی و مدیریت داده‌‌‌های زنجیره‌‌‌های تامین ساخته است. ماموریت این استارت‌آپ، توانمندسازی برندها با داده‌‌‌هایی است که نیاز به دانستن آنها دارند. آنها همچنین تایید و ارتقای زنجیره ارزش را ممکن می‌‌‌سازند. این استارت‌آپ بر صنعت چالشی نساجی متمرکز است و به برخی از بزرگ‌ترین برندهای صنعت مد جهان امکان عمل به وعده‌‌‌هایشان را داده است.

منبع: World Economic Forum