محسن رضایی در دو سالی که آیتالله شاهرودی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود و به علت بیماری نمیتوانست در جلسات این مجمع شرکت کند و در بستر بیماری بود، بسیار تلاش کرد در مقام دبیر مجمع نقش موثری در هیئت عالی نظارت ایفا کند.
سال 96 در جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام به منظور نظارت بر حُسن اجرای سیاستهای کلی نظام، ابلاغ شده از سوی رهبر معظم انقلاب تشکیل شد و اعضای آن از سوی اعضای مجمع تشخیص انتخاب شدند. اعضای 15 نفره این مجمع که اکثر آنها امروز از مخالفان FATF محسوب میشوند، زیر نظر آیتالله شاهرودی کار خود را آغاز کردند. در غیبت رئیس وقت مجمع، این محسن رضایی بود که ریاست این هیئت را به عهده گرفت.
هیئتی که از زمان آغاز به کارش حساسیتها را برانگیخت و باعث شد علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس در نقد آن بگوید: «اگر این رویه باب شود، چیزی برای مصوبات مجلس باقی نمی‌ماند، چون مجلس هر طرح یا لایحهای را تصویب کند، این هیئت میتواند به استناد بندی از صدها سیاست کلی آن را رد کند و چون خود را قائم‌مقام رهبری در این موضوع میداند حق الزام را هم برای خود محفوظ میشمارد و در این صورت چیزی برای مجلس باقی نمی‌ماند».
گرچه این انتقادها راه به جایی نبرد و هیئت عالی نظارت مجمع تبدیل به یکی از مهمترین اهرمهای مجمع تشخیص مصلحت نظام شد. اهرمی که هدایتش با محسن رضایی بود و حالا میتوانست مصوبات مجلس را هم پیش از نظر شورای نگهبان رد کند. مسالهای که در ماجرای لوایح مرتبط با FATF اتفاق افتاد و اعتراض دولت را به همراه داشت. حسن روحانی به عنوان رئیسجمهور گفت که نمیتوان سرنوشت کشور را به تصمیم 10 یا 20 سپرد. صحبتهایی که برخی خطاب آن را به مجمع تفسیر کردند، اما رئیس دفتر رئیسجمهور با توضیح این صحبتهای رئیسجمهور گفت که سخن رئیسجمهور به هیئت عالی نظارت مجمع اشاره داشت. هیاتی که محسن رضایی از زمان تاسیسش، نقش موثری در آن داشته است .
در همان ایام، بعد از تشکیل این هیات، عباس آخوندی که وزیر راه و شهرسازی بود با انتشار یادداشتی در پایگاه اطلاع رسانی دولت، به این رفتار و تصمیمات این هیئت ایراد گرفت و نوشت: «در موقعیتی که در وضعیت تهدید از سوی آمریکا برای محصور کردن ایران هستیم، جماعتی تحت عنوان هیئت عالی نظارت بر حسن اجرای سیاستهای کلی نظام و با یدک کشیدن نام مجمع تشخیص مصلحت، مغایرت لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی از مجموعه لوایح پیوستن به FATF را با سیاستهای کلی اعلام میدارند تا حلقه محاصره آمریکا کامل شود و روزنههای باقیماندهی اقتصاد ایران برای مبادلههای بینالمللی نیز بسته شود.»
خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز در گزارشی تحت عنوان «لوایح FATF در هیئت نظارت با عجله و بدون حضور رئیس مجمع مطرح شد» نوشت: «لوایح مرتبط با FATF در هیئت عالی نظارت با عجله و بدون حضور آیتالله «هاشمی شاهرودی» مطرح شد و نظرات بقیه اعضا اخذ نشده است که امیدواریم این اشتباه دیگر تکرار نشود».
سیدمحمد صدر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز به فعالیتهای این هیئت انتقاد کرد و به ایرنا گفت: «وظیفه اصلی هیئت عالی نظارت مجمع، نظارت بر حُسن اجرای سیاستهای کلی نظام است. در لوایح مرتبط با FATF این‌گونه مطرح شد که نظرات این هیات، همان نظرات مجمع تشخیص مصلحت نظام است اما این‌گونه نیست زیرا هرگز این نظرات در مجمع مطرح نشده است. آنچه توسط این هیئت انجام شده به لحاظ قانونی مقداری جای اشکال دارد .در ابتدای انتخاب اعضای این هیئت بحث این بود که رئیس مجمع باید رئیس این هیئت هم باشد و حتما در جلسات حضور داشته باشد؛ من فکر میکنم نظرات هیئت عالی نظارت با توجه به بیماری آیتالله سیدمحمود هاشمی شاهرودی و حضور نیافتن ایشان در جلسات این هیات، دارای اشکال باشد که البته این موضوع باید بررسی شود.» صدر هم‌چنین در مورد افزایش حساسیتها نسبت به هیئت عالی نظارت گفت: «دلیل آن استفاده نادرست از این هیئت و کمی بیسلیقگی است. لوایح مرتبط با FAFT در این هیئت با عجله و بدون حضور آیتالله هاشمی شاهرودی مطرح شد و نظرات بقیه اعضا مجمع اخذ نشد که امیدواریم این اشتباه دیگر تکرار نشود.»
با این حال رضایی در مقام پاسخ به انتقادات گفت: «منتقدان گفتهاند هیئت عالی نظارت، قوانین مجلس را رد کرده است، درحالی که رد قوانین مطرح نیست، بلکه اصلاح و انطباق آنها با سیاستهای کلی مورد نظر است.»
با این حال تصمیماتی که برای لوایح دولت یا مصوبات مجلس در این هیئت گرفته شد، نقش این هیئت را که اعضای آن 15 نفر هستند، بیشتر کرد. در حالی که محسن رضایی از جمله موثرین این تصمیمات بود اما نامش کمتر به میان میآمد. تا زمانی که آیتالله آملی لاریجانی رئیس مجمع نشده بود، رضایی هم هدایت مجمع را برعهده داشت و هم هدایت این هیئت را. اما بعد از حضور آیتالله آملی نقش او کمرنگتر شد. تا جایی که شایعاتی هم مبنی بر رفتن رضایی از مجمع تشخیص مصلحت در شبکههای اجتماعی و کانالهای تلگرامی منتشر شد.
آخرین جلسه مجمع درباره لوایح مرتبط با FATF هم مسئله کمرنگ شدن او را به خوبی نشان میداد. گرچه محسن رضایی به عنوان دبیر مجمع تشخیص سعی کرد با برگزاری یک نشست خبری و پاسخ به صحبتهای روحانی، مانند گذشته جایگاهش را نشان دهد؛ اما این رئیس جدید مجمع بود که پیش از آن واکنش نشان داده بود. واکنشی که موثرتر از صحبتهای سردار بود. محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، در نشست خبری در پاسخ به این سوال که رئیسجمهور گفته است که نمیتوان تصمیمگیری درباره لوایح مصوب مجلس و دولت را به دست جمعی 20 الی 30 نفره سپرد، گفت: «این حرف، حرف دوستانهای نیست و حرف قانونی هم نیست. موضع قانونی به یک نفر یا 30 نفر ارتباطی ندارد و اگر قانون به جمعی اختیار داده باشد که تصمیمی را در چارچوب قانونی مشخص بگیرد، دیگر سایر موضوعات اهمیتی ندارد». واکنش محسن رضایی همراه با مدارا بود؛ اما پیش از آن رئیس مجمع تشخیص مصلحت خودش به صحبتهای روحانی واکنش نشان داده بود. آیتالله آملی گفت: «رئیسجمهور محترم، اخیراً در خصوص مجمع تشخیص مصلحت نظام مطالبی را به تعریض بیان کردند که لحن ایشان قابل قبول نیست و این تعبیر که «۱۰،۲۰ نفر نشستهاند و برای مردم تصمیم می‌گیرند» هم سخنی هضم‌ناپذیر است». صحبتهایی که بیشتر از حرفهای محسن رضایی بازتاب داشت و شاید همین مسئله نشان‌دهنده وضعیت جدید در مجمع تشخیص مصلحت نظام باشد. مجمعی که پیش از آن به نظر میرسید در غیاب رئیس فقیدش، محسن رضایی همه‌کاره آن است.
دبیری در قامت رئیس
23 مرداد سال 96 بود که بالاخره تکلیف ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام بعد از رحلت آیتالله هاشمی رفسنجانی مشخص شد و آیتالله هاشمی شاهرودی با حکم رهبری بر کرسی ریاست مجمع تشخیص مصلحت نشست. اما بیماری هاشمی شاهرودی باعث شد تعداد غیبتهای آیتالله در جلسات مجمع افزایش پیدا کرد و آیتالله موحدی کرمانی به عنوان جانشین رئیس مجمع مدیریت جلسات را در دست گرفت. با این وجود هرجا صحبت از مجمع تشخیص مصلحت نظام میشد، این محسن رضایی بود که در نقش متولی ظاهر میشد تا جایی که حتی موحدی کرمانی که در غیاب هاشمی شاهرودی ریاست جلسات را به عهده داشت نیز آنقدرها که رضایی در اخبار مجمع حضور داشت نامش به چشم نمیخورد و به حاشیه رانده شد. نمونه بارز این میدانداریها را میتوان در جریان اختلافات و انتقادات به نوع اعلام نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام در ماجرای لایحه الحاق ایران بهCFT دید. خودنماییهای سیاسی که حکایت از آن دارد که دبیر مجمع تشخیص اگرچه نتوانسته است در زمینه ریاست‌جمهوری موفق باشد اما تلاش داشت با افزایش قدرت نفوذ در مجمع تشخیص مصلحت نظام آن مشکل همیشگیاش را برطرف کند.
29 تیرماه سال 97 محسن رضایی با امضای نامهای درباره لایحه مقابله با تروریسم (FATF)دوباره خبرساز شد. دولت پاسخ به نامه محسن رضایی را در حد رئیسجمهور ندید تا رئیس دفتر روحانی فقط به جمله «کار عجولانهای بود که به مجمع مربوط نمیشود» بسنده کند. خبرسازی دیگری که محسن رضایی را در توجه رسانهها قرار داد، خارج کردن موضوع سپنتا نیکنام از دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. این بار هم محسن رضایی در اینستاگرام نوشت: «با این همه، فضای شایعه‌پراکنی و غوغاسالاری که فرصت‌طلبان سیاسی به وجود میآورند، مایه برخی نگرانیهاست. این افراد با دروغپردازی، محیط عقلانی تصمیمگیری را هدف قرار دادهاند. برخی از آنها نه به ایران، نه به مردم و نه به اقلیتها رحم نمیکنند و با سیاسیکاری فقط به دنبال منافع خود هستند.» رضایی معتقد بود اگر رسیدگی به پرونده سپنتا یک سال دیگر عقب بیفتد و پرونده او تعلیق شود، شاید بتوان برای اقلیتها کاری کرد ولی رسیدگی فوری به آن باعث خواهد شد نظر شورای نگهبان تایید شود. نظری که باز هم با اعتراض افکار عمومی مواجه شد. این اقدامات محسن رضایی در نبود رئیس وقت مجمع باعث شد از او به عنوان موثرترین چهره مجمع تشخیص مصلحت نظام یاد شود، موضوعی که خیلی هم ادامه پیدا نکرد و با درگذشت آیتالله شاهرودی و آمدن آیتالله آملی به جای او، باز هم نقش محسن رضایی در مجمع تشخیص مصلحت نظام کمرنگ شد.
16 سال نظامی‌گری و 16 سال سیاست‌ورزی
محسن رضایی 16 سال سابقه نظامی‌گری دارد و 16 سال سابقه کار سیاسی. او در اولین روزهای دولت محمد خاتمی در شهریور ۱۳۷۶ از مقام خود در سپاه استعفا کرد و بعد از مدت کوتاهی با حکم رهبر انقلاب، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام شد و به ریاست کمیسیون اقتصاد کلان مجمع تشخیص مصلحت نیز برگزیده شد. او 16 سال در این سمت بود و دوباره به سپاه برگشت. در سال ۹۱ دلایل عدم حضورش در سپاه را «نگرانی از آینده کشور، به هدر رفتن نیرویش در پادگانهای نظامی، عدم جابهجایی فرماندهان رده‌بالای سپاه، و طولانی شدن مدت مسئولیتش» عنوان کرد. اولین حضور سیاسی سردار پس از آن در انتخابات مجلس ششم بود. قرار گرفتن در لیست جناح راست در کنار محمود احمدینژاد، هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی. نبردی که با حوزه فعالیت قبلیاش بسیار متفاوت بود و او این بار برای تایید نیاز به رای مردم داشت. اولین حضور او در انتخابات مجلس ششم در سال ۷۸ بود. محسن رضایی در لیست جناح محافظه‌کار قرار گرفت و همین امر باعث شد اولین ناکامی سیاسی را تجربه کند. لیست مقابل او که متعلق به اصلاح‌طلبان بود، اکثر کرسیهای مجلس را به دست آوردند. این اولین و آخرین تجربه برادر محسن در مجلس بود. او پس از این تجربه ناموفق راهی گود ریاست‌جمهوری شد و چند دوره در مقام کاندیدا یا نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری حاضر شد. سه بار در انتخابات 84 و 88 و 92 نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود. اگرچه سال 84 پیش از برگزاری انتخابات انصراف داد. سال ۸۸ در این میان از اهمیت بیشتری برخوردار بود. در آن سال، برای اولینبار بود که مناظرههای انتخاباتی به طور زنده از صداوسیما پخش میشد و همین امر باعث شد مناظره محسن رضایی و احمدینژاد به یکی از جنجالیترین رویاروییهای برادر محسن تبدیل شود که در آن بخشی از تاریخ ناگفته انقلاب اسلامی بازگو شد. بر اساس اعلام وزارت کشور دولت احمدینژاد، محسن رضایی در این انتخابات نتوانست آرایی بیش از ۶۰۰ هزار را کسب کند و در جایگاه سوم قرار گرفت. اگرچه محسن رضایی از نتایجی که در انتخابات آورده بود راضی نبود، اما با آغاز مناقشات سیاسی اعتراض خود را ادامه نداد. در جریان حوادث سال ۸۸ هم محسن رضایی سعی کرد نقشی میانجی را بازی کند.
آخرین تلاش محسن رضایی به خصوص در سال 92، با تبلیغ فراوان صورت گرفت. او این بار هم، مانند روال گذشتهاش بیشتر تاکید روی اقتصاد داشت و همین امر باعث شد چندان دیده نشود و ناکامی دیگری برای برادر محسن رقم بخورد. بعد از آن حاج محسن رضایی تصیم گرفت به سپاه بازگردد. پس یک بار دیگر لباس نظامی‌گری را به تن کرد. کنعانیمقدم از همفکران محسن رضایی در آن زمان در پاسخ به دلایل تصمیم محسن رضایی گفته بود: «امامخمینی (ره) فرمودند نظامیها نباید در گروهها یا احزاب سیاسی باشند». محسن رضایی در کنار تجربههای انتخاباتی، حضور ۲۰ ساله به عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام را هم در کارنامه خود دارد. حضور او در مجمع تشخیص مصلحت نظام همواره زیر سایه آیتالله هاشمی رفسنجانی بود، اما با فوت آیتالله و روی کارآمدن هیئت عالی نظارت در این نهاد، به نظر میرسید نقش محسن رضایی پررنگتر از همیشه شده است.
برادری از گروه منصورون
محسن رضایی تنها سردار ایرانی است که وارد سیاست شده و دوباره به جایگاه قبلی بازگشته است. محسن رضایی میرقائد، در شهریور سال ۱۳۳۳ در حوالی مسجدسلیمان به دنیا آمد. نام او در ابتدا سبزوار رضایی میرقائد بود، اما وقتی در سال ۱۳۵۳ برای تحصیل در رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه علم و صنعت به تهران آمد و وارد مبارزات چریکی علیه شاه شد، با نام محسن رضایی فعالیت میکرد. او در آن زمان از اعضای بلندپایه گروه چریکی اسلامی منصورون بود. سابقه گروه منصورون به سال۵۳ برمیگردد اما این گروه از جمع شدن ۳ گروه و برادرانی رانده‌شده از سازمان مجاهدین خلق که به هم پیوستند و از سال ۵۰-۴۹ سابقه مبارزاتی داشتند، به وجود آمد. یکی گروه شهید سبحانی که در سال ۴۹-۴۸ در دزفول شکل گرفت و مبارزه را آغاز کرد و سال ۵۰ تمام افراد گروه دستگیر و روانه زندان (اهواز) شدند. گروه دیگر گروه «حزبالله» بود که در خرمشهر شکل گرفت و آنان نیز در سال ۵۰ دستگیر شدند و به زندان اهواز آمدند. گروه سوم محسن رضایی و دوستانش بودند. در همین دوران بود که محسن رضایی با همسرش آشنا شد. آشناییای که مانند بسیاری از مبارزان اسلامی از مسجد آغاز شد. محسن رضایی که سال اول دانشگاه را میگذراند به امام جماعت مسجدی در نارمک مراجعه کرد تا زمینه ازدواج او را فراهم کند. ازدواجی که از همان آغاز با مبارزات محسن همراه شد. در جریان انقلاب، در لیست ۱۲ نفره تشکیلدهندگان سپاه پاسداران قرار گرفت. سپاهی که او در سال ۱۳۶۰ و در اولین ماههای جنگ ایران و عراق، در بیست و هفت سالگی با حکم امام خمینی به فرماندهی آن رسید. حکم فرماندهی رضایی با نام محسن رضایی صادر شد و بعد از آن آقای رضایی شناسنامه المثنی گرفت و نامش را رسما به محسن رضایی قائد تغییر داد. تصویر این مهر المثنی در زمان ثبتنام آقای رضایی برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ توجه بعضی‌ها را جلب کرد. محسن رضایی از سال ۶۰ تا ۷۶ فرماندهی سپاه پاسداران را برعهده داشت. بعد از پایان جنگ ایران و عراق تحصیلات مهندسی خود را نیمهکاره گذاشت و در رشته اقتصاد ادامه تحصیل داد و دکترای خود را در این رشته از دانشگاه تهران گرفت. رضایی در مقام فرماندهی سپاه پاسداران، دانشگاههای «امام حسین»، «علوم پزشکی بقیهالله» و «دانشکده فرماندهی سپاه» را تأسیس کرد.
محسن رضایی هیچگاه نتوانست راهی میان نظامی بودن و سیاستمدار بودن را انتخاب کند؛ زمانی لباس نظام از تن بیرون میآورد حامیان او حزب تاسیس میکردند و زمانی دیگر رخت نظام بر تن میکرد از تمایلش برای بازگشت به سپاه میگفت. شاید به دلیل همین تردیدها و بلاتکلیفیهای محسن رضایی بود که فرصتی ویژه برای او به وجود نیامد.
روزنامه سازندگی