با توجه به این پیش‌بینی باید برای سال ۹۸ انتظار روزهای سختی را داشت اگرچه برای راستی‌آزمایی اثرگذاری این آمارها بر حجم تولید واقعی در کشور می‌توان به بررسی بازار فیزیکی بورس کالا هم پرداخت. واقعیت آن است که همپوشانی پیچیده‌ای بین دو این نرخ وجود دارد یعنی رشد حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس کالا در سال ۹۷، منفی ۶ درصد عنوان شده و برآورد صندوق بین‌المللی پول هم برای سال ۲۰۱۹ همین نرخ است که حساسیت‌های تحلیلی را تقویت می‌کند. شاید تاثیرگذاری نوسان رشد اقتصادیبر زندگی تمامی افراد به دقت قابل رهگیری نباشد ولی رصد حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس کالا با محوریت تالار محصولات کشاورزی، صنعتی و معدنی، فرآورده‌ها و محصولات پتروشیمی از اهمیت فاز تولید در اقتصاد حکایت داشته و اثرگذاری بیشتری بر زندگی اقتصادی افراد جامعه دارد. باید کاهش حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس کالا را جدی گرفت، زیرا این روند نزولی در گام اول اثرگذاری خود را بر کاهش فعالیت‌های اقتصادی در کشور اثبات کرده و در گام دوم، تداوم این روند نزولی می‌تواند نگرانی‌های موجود را تقویت کند.
بررسی آمارهای بورس کالا
داده‌های معاملاتی در بورس کالا در سال ۹۷ از ویژگی‌های مهم و بعضا نگران‌کننده‌ای برخوردار است. آخرین دوره‌ای که حجم معاملات کل در بازار فیزیکی بورس کالا در سال‌های گذشته کاهشی شده بود به سال ۹۴ باز‌می‌گردد که حجم معاملات به ۵/ ۲ درصد کاهش یافت. در همان دوره سیگنال‌های مهمی از نوسان حجم تولیدات صنعتی و رشد اقتصادی در کشور مخابره شد. از آن زمان تاکنون شاهد رشد مستمر حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس کالا بودیم که به صراحت نشان‌دهنده سیگنال‌هایی افزایشی به اقتصاد است. این روند صعودی تا پایان شهریور سال ۹۷ ادامه داشته است اگرچه اوج رشد را می‌توان در سه ماه نخست سال گذشته جست‌وجو کرد. به‌صورت دقیق‌تر بورس کالا و بازار فیزیکی آن در نیمه نخست سال گذشته اگرچه با رشد حجم معاملات روبه رو شده بود ولی در کل برای پاییز به صراحت از احتمال تزریق یک جو منفی به فاز تولید در تمامی بخش‌های اقتصاد خبر داده و هشدار رکود را منتشر کرد. این سیگنال را باید جدی گرفت آن هم در شرایطی که رشد ۲۲ درصدی حجم معاملات فیزیکی برای سه ماه ابتدایی سال به کاهش ۶ درصدی حجم معاملات کل بازار فیزیکی در سال ۹۷ منتهی شد. با توجه به این شرایط باید احتمال رکود، کاهش حجم تولیدات صنعتی و افت احتمالی رشد اقتصادی را مدنظر قرار داد و این احتمال را هم باید برای سال جاری مطرح کرد و هشدار داد. این بار شرایط پیچیده از سال‌های گذشته است و جایگاه بورس کالا در اقتصاد به قدری قدرتمند شده که این بازار را می‌توان آینه‌ای تمام‌نما از اکثریت قریب به اتفاق بازارهای کالایی در کشور به شمار آورد. با توجه به این موارد بررسی دقیق‌تر اوضاع در بورس کالا می‌تواند چهره‌ای نسبتا شفاف از واقعیت‌های فعلی و احتمالات آینده را ترسیم کند. حجم معاملات بازار فیزیکی در سال ۹۷ به نسبت مدت مشابه آن در سال قبل از افت ۶ درصدی برخوردار شده است. در همین زمان حجم معاملات بازار صنعتی و معدنی افت ۱۰ درصدی، کشاورزی افت ۳۵ درصدی، فرآورده‌های نفتی و پالایشی افت ۱/ ۲ درصدی و بازار فرعی ( برای کالاهای غیراستاندارد یا غیرمعمول – محصولات نهایی) کاهش ۶۰ درصدی داشته است. در همین زمان حجم معاملات در بازار محصولات پتروشیمی ۱۸ درصد رشد داشته است؛ یعنی در شرایطی که اغلب بازارهای مهم همچون بازار محصولات فلزی با کاهش محسوس حجم معاملات همراه شده‌اند، پتروشیمیایی‌ها رشد بسیار خوبی را نشان می‌دهد. این یعنی این بازار نه تنها از رکود صدمه ندیده است، بلکه موقعیت‌های ارزنده‌ای هم به دست آورده است که این موفقیت نیاز به ریشه‌یابی‌های دقیق‌تری دارد که در گذشته به برخی از واقعیت‌های آن پرداخته‌ایم و این امکان وجود دارد که ویژگی‌های مثبت این بازار به سایر بازارهای مشابه هم تسری یابد.
آمارهای فوق نشان می‌دهد که روند کاهشی حجم معاملات از تابستان سال گذشته همراه با شتاب‌گرفتن رشد قیمت دلار آزاد آغاز شده و شاید تاکنون ادامه داشته باشد. این ویژگی مهم به این معنی است که احتمال دارد روند کاهشی حجم معاملات باز هم ادامه داشته باشد. البته اگر به آمارها و خبرهای ماه‌های پیش دقت کنیم خواهیم دید که رشد حجم معاملات در اواخر بهمن‌ماه و اوایل اسفند موجب شد بخشی از آمارهای بد سال قبل در بورس کالا تعدیل شود و اگر بورس از رونق روزهای پایانی سال گذشته به هر دلیل فاصله بگیرد، روند کاهشی حجم معاملات شتاب خواهد گرفت. همین آمارها نشان داد که باید کاهش رشد اقتصادی یا دقیق‌تر کاهش رشد حجم تولید صنعتی در کشور را جدی گرفت. در کنار همین داده اگر بتوان به هر طریق ممکن حجم معاملات در بورس کالا را با محوریت محصولات صنعتی و پتروشیمیایی افزایش داد به معنی تزریق یک محرک جدی و مهم به صنایع مصرف‌کننده این قبیل مواد اولیه است که می‌تواند یکی از میانبرهای مهم گذار از رکود باشد. نگاهی به تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد تسهیل شرایط تولید آن هم در یک بازار رسمی می‌تواند به محرکی مهم برای تولید بدل شود که یکی از این موارد عرضه اعتباری مواد اولیه به تولیدکنندگان واقعی است که مدت‌هاست از بورس کالا مواد اولیه خود را تامین می‌کنند. بیم و امید از کاهش حجم معاملات در بورس کالا را باید جدی گرفت آن هم در شرایطی که در این بازار در سال ۹۷ بیش از ۸۷ هزار میلیارد تومان معامله به ثبت رسیده و البته از این رقم هم نمی‌توان غافل شد. در شرایطی که دیگر خبری از دلار ۴۲۰۰ تومانی به‌صورت واقعی نیست و دلار نیمایی هم خودنمایی رو به رشد را تجربه می‌کند بهترین بستر برای رونق تولید و استفاده از ساز‌و‌کارهای حمایتی و استفاده از روند عمومی عرضه و تقاضا برای کشف نرخ همین بورس کالا خواهد بود.
