صف‌های طولانی پای صندوق فروشگاه‌های زنجیره‌ای، خالی‌شدن بعضی قفسه‌ها از برخی کالاها، خریدهای بیش از حد و خارج از نیاز، بحث‌های مداوم درباره گرانی و کم‌شدن کالاها و... همه یک نشانه دارد: نگرانی.
از اوایل شهریور بود که خبر رسید کالاهای سلولزی که همان پوشک بچه و نواربهداشتی و... است، در بازار کم شده و همزمان با آن عکس‌ها و خبرهایی منتشر شد که ولع مردم را برای خرید این کالاها نشان می‌داد. قفسه پوشک و نواربهداشتی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای هنوز هم خالی است و هر چقدر کارکنان فروشگاه‌ها پرش می‌کنند، باز هم خالی می‌شود. اقلام کنسروی هم با اختلاف زیاد در رتبه دوم سبد خرید مردم قرار گرفته، مردم درحال احتکار خانگی‌اند. ترسشان از روزهای سختی است که ممکن است در آینده گریبانشان را بگیرد و به گفته مدیران فروشگاه‌های زنجیره‌ای با نزدیک‌شدن به فاز دوم تحریم‌ها، این نگرانی‌ها هم بیشتر می‌شود. با همه اینها، آنها که در این بازار فعالند و قبول دارند که بعضی از کالاها با کمبود مواجه شده‌اند اما این اطمینان را می‌دهند که بازار از کالا خالی نمی‌شود، ما دچار قحطی نمی‌شویم و وضع فعلی بازار از نظر کالایی خوب است؛ فقط قیمت‌ها هستند که روند صعودی به خود گرفته‌اند و همچنان هم ادامه دارد.
نگرانی اجتماعی داریم
امیرخسرو فخریان، رئیس اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مدیرعامل فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش است. گزارش‌های رسیده از فروشگاه‌های زنجیره‌ای، به او هم نشان داده که مردم بشدت دنبال خریدند اما خریدهایشان، بیشتر در گروه کالاهای سلولزی است، یعنی همان نواربهداشتی و پوشک: «تنها کالایی که بشدت از سوی مردم خریده می‌شود، همین کالاهاست، هنوز هم این موج ادامه دارد، چراکه کارخانه‌ها نمی‌توانند کالا را تأمین کنند و برخی هم از مدار تولید خارج شده‌اند. در بخش‌های دیگر، با افزایش خرید زیادی مواجه نبوده‌ایم.» آن‌طور که آمارها نشان می‌دهند، میزان خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در نیمه اول شهریورماه نسبت به مدت مشابه مرداد، حدود ١٠درصد افزایش پیدا کرده اما به گفته مدیران این فروشگاه‌ها، بخشی از افزایش خرید به دلیل آغاز سال تحصیلی است. شنیده‌ها از برخی فروشگاه‌ها، آمارهای دیگری از خرید می‌دهند، اینکه خرید گوشت هم نسبت به سایر کالاها بالا رفته. فخریان به‌عنوان رئیس اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌گوید که احتمالا اینها گوشت‌های منجمد بوده که کاهش قیمت داشته‌اند. با همه اینها، او هم تأیید می‌کند که مردم هیجان خرید پیدا کرده‌اند اما معتقد است که اینها نشأت‌گرفته از نگرانی‌های اجتماعی است، یعنی هر آن‌چه در جامعه درباره آن صحبت می‌شود و حرف و حدیث‌ها نشان می‌دهد که ممکن است با کمبود مواجه شود: «دیروز خواندم که شیر کم شده اما رئیس اتحادیه دامداران اعلام کرده که مشکلی وجود ندارد، به هرحال مردم نگران هستند، یکی بچه دارد، نگران پوشک است، یکی می‌ترسد دیگر نتواند کالاهایش را مثل قبل بخرد، به هرحال مردم هم بی‌تقصیرند.»
فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش، در کشور نزدیک به ١٠٥٠شعبه دارد و بررسی نشان می‌دهد روند خرید در بیشتر استان‌ها شبیه به هم است: «من هجومی برای خرید ندیده‌ام، روند جز در همان کالاهای سلولزی، عادی است، اما اتفاقی که افتاده بالا رفتن قیمت‌هاست، مثلا در گروه میوه ١٠٠ درصد، در لبنیات و تخم مرغ ٥٠ درصد، در شوینده‌ها ٢٥ درصد و در روغن هم دو دوره؛ یک بار ٩درصد و یک بار ١٧درصد افزایش قیمت داشتیم.» شنیده‌ها حکایت از ادامه روند افزایش قیمت‌ها دارد و به گفته فخریان، برنامه مدونی برای کنترل قیمت دیده نمی‌شود: «ظاهرا بخشی از این افزایش قیمت‌ها خارج از کنترل است.»
با همه اینها اما رئیس اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای از مردم می‌خواهد که آرامش داشته باشند، چراکه هجوم برای خرید اوضاع را بدتر می‌کند: «مشکلات ما بخشی به دلیل تخصیص ارز است و بخشی هم بالا رفتن قیمت‌ها. سازمان حمایت از مصرف‌کننده با افزایش قیمت کارخانه‌ها مخالف است، برخی از کارخانه‌ها تولید نمی‌کنند، از سوی دیگر مواد اولیه به اندازه کافی وارد نشده و همین باعث می‌شود تا درنهایت عرضه و تقاضا با هم برابر نشوند.» هیچ‌کس نمی‌داند چه اتفاقی قرار است بیفتد، اما فخریان این اطمینان را می‌دهد که تمام تلاش فروشگاه‌های زنجیره‌ای بر این است که کالاها کمبودی نداشته باشند و درحال حاضر هم اوضاع خوب است: «به‌هرحال دولتمردان باید پاسخگو باشند.»
*آغاز هیجان خرید از هفته پایانی تیرماه
با اینکه رئیس اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌گوید که خرید مردم محدود به برخی از کالاهاست، اما مسعود سریع‌القلم، مدیرعامل فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند براساس گزارش‌های رسیده از فروشگاه‌هایش می‌گوید که از هفته پایانی تیرماه روند خرید در فروشگاه‌ها بالا رفته، اما در عین حال معتقد است که اینها همه هیجان خرید است: «وقتی ما رفتار مشتری و نوع کالاهایی که می‌خرد را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم تحت‌تاثیر موضوعات روز است. البته اتفاق دیگری هم در چند ماه گذشته رخ داده و آن هم بالارفتن شدید قیمت ارز در بازار غیررسمی است.» به گفته او این افزایش خارج از استانداردی بود که همه پیش‌بینی می‌کردند. افزایش قیمت دلار به‌طور معمول از بهمن سال گذشته کلید خورد و در نوروز امسال به بیش از ٥هزار تومان هم رسید، یک دوره انقباضی نیز در فروردین و اردیبهشت و ماه رمضان داشت و بعد از ماه رمضان، قیمت دلار شتاب گرفت. به‌هرحال مردم به بازار می‌آیند، قیمت‌ها را رصد می‌کنند و می‌بینند کالاهایی که قبلا هزار تومان بوده، قیمتش به ١٥٠٠تومان رسیده، بنابراین با خودشان بررسی می‌کنند که تا ٦ماه دیگر قیمت همان کالا به ٥هزار تومان هم می‌رسد، به همین دلیل شروع می‌کنند به ذخیره یا احتکار خانگی.
مردم نگرانند؛ نگران اینکه در ماه‌های آینده با اوج گرفتن تحریم‌ها، همین کالاهایی که امروز می‌توانند بخرند، پیدا نشود. سریع‌القلم هم تایید می‌کند که مردم می‌ترسند کالاها نایاب شود، به همین دلیل خریدهایشان را زیاد کرده‌اند: «ما افرادی را در فروشگاه‌ها می‌بینیم که بیش از نیازشان خرید می‌کنند، وقتی به آنها می‌گوییم که خیالتان راحت باشد، اتفاقی نمی‌افتد، به ما می‌گویند ما دیگر به حرف‌های شما اعتماد نمی‌کنیم. می‌گویید مشکلی نیست، اما بعدا مشکل پیش می‌آید.»
حالا فقط مردم نیستند که برای خرید کالاهای مورد نیازشان نگرانی دارند، فروشگاه‌ها هم برای تامین برخی کالاها با مشکل مواجه شده‌اند: «در سه هفته گذشته ما واقعا در تامین کالاهای سلولزی، گوشت تنظیم بازار و کنسروها، با مشکل مواجه بوده‌ایم.» چرا کنسروها؟ سریع‌القلم می‌گوید که درِ این کنسروها از خارج وارد می‌شود، به همین دلیل حالا با مشکل واردات مواجه شده‌ایم. اما ماجرا تنها به این چند قلم محدود نمی‌شود، تامین لوازم خانگی هم در این مدت با چالش مواجه بوده است: «واقعا قیمت‌ها بالا رفته، ما در جلسه‌ای که با وزیر صنعت، معدن و تجارت داشتیم، گفتیم که تامین کالاها سخت شده، بیشتر حرف ما هم بر سر کالاهای اساسی بود، نه کالاهای لوکس. قیمت برنج و روغن و گوشت و ... بالا رفته. با اینکه دولت در تلاش برای حل مشکل است، اما بازار رفتار دیگری از خود نشان
می‌دهد.»
رفتار مردم برای خرید هیجانی است
با اینکه قیمت‌ها درحال افزایش است و در گوشه‌‌کنارها، حرف‌های زیادی درباره کمبود برخی اقلام به گوش می‌رسد، اما مدیرعامل فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند می‌گوید که رفتار مردم برای خرید، بیشتر هیجانی است و به نظر می‌رسد به این زودی‌ها فروکش نمی‌کند: «مردم وضع الان را با ٤٥ روز دیگر که تحریم‌ها علیه ایران جدی‌تر می‌شود، مقایسه می‌کنند. البته امیدوارم دولت فکری بکند تا فشار مضاعف به مردم وارد نشود و این اطمینان را بدهد که هیچ اتفاقی نمی‌افتد.»
به گفته او در ایران همه چیز تولید می‌شود، اما کمبودهایی وجود دارد، مردم تصور می‌کنند با تشدید تحریم‌ها، بازار از اقلام خالی می‌شود و آنها ناچار می‌شوند کالاهای مورد نیازشان را با قیمت بالاتری از احتکارگران بخرند.
با اینکه خریدهای مردم بیش از حد معمول است، اما مدیرعامل فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند اعتقادی به ایجاد محدودیت خرید برای مردم ندارد: «ما به آنها توصیه می‌کنیم که در صورت نیاز نداشتن، به اندازه مصرفشان خرید کنند، چون واقعا جای نگرانی نیست. الان مردم کالاهای سلولزی، کنسرو، رب گوجه‌فرنگی و ... را زیاد می‌خرند، بخشی از این کالاها صادر می‌شود، به همین دلیل در بازار کم شده‌اند، اما به‌طورکلی مشکلی برای تولید نداریم.» به گفته او هیجان زیاد خرید مردم در همه مناطق تهران دیده می‌شود که نشان می‌دهد میزان نگرانی در همه جای شهر یکسان است.
پیش از این در اوج تحریم‌ها و دوره‌های قبلی هم فروشگاه‌های شهروند موج شدید خرید را به خود دیده‌اند، زمانی که مردم تصور می‌کردند قرار است قحطی به ایران بیاید و حالا هم همین نگرانی را دارند. اما سریع‌القلم می‌گوید که این اتفاق هیچ وقت در ایران نمی‌افتد: «کشوری مانند ایران با این حجم از امکانات و شرایط اقلیمی و دسترسی به آب‌های آزاد به هیچ وجه دچار قحطی نمی‌شود.»