سفرهای خارجی مسئولین شهری اصفهان از جمله شهردار و برخی از اعضای شورای این شهر به منظور گسترش روابط میان اصفهان با سایر شهرهای جهان در چندین ماه گذشته با انتقادهای زیادی از سوی برخی شهروندان اصفهانی درفضای مجازی همراه شد. درحالی که مسئولین شهری اصفهان ادعا می‌کنند در این سفرها به‌دنبال عقد تفاهم‌نامه خواهرشهرهای تازه‌ای برای اصفهان به منظور توسعه این شهر هستند؛ شهروندان معتقد هستند این پیمان‌ها تاکنون هیچ اثر ملموسی برتوسعه اقتصادی، فرهنگی و رفع چالش‌های این شهرشان نداشته است. اما اساس پیمان های خواهرخواندگی چیست و این مناسبات تا چه اندازه در توسعه، همبستگی و ارتباط دو خواهرشهر موثرند؟
سفرپرحاشیه به دیار فرنگ
اواخر فروردین سال جاری بود که قدرت‌الله نوروزی شهردار اصفهان به همراه هیات همراهش برای توسعه روابط فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی دو شهر اصفهان و پاریس راهی فرانسه شد. برگزاری هفته فرهنگی اصفهان در پاریس و عقد قرارداد میان محله جلفا با شهرکوچک و ارمنی‌نشین "ای.سی" را می‌توان دو دست‌آورد مهم این سفر پرحاشیه که با انتقادها فراوانی همراه شد دانست.
هرچند در ابتدا خبر امضای تفاهم‌نامه خواهرخواندگی میان اصفهان و آی.سی در رسانه‌ها منتشر باعث شد تا گروهی این موضوع را خارج از عرف قواعد دیپلماسی‌شهر و خواهرشهرها بدانند اما کمی این خبر با تصحیح همراه شد؛ این تفاهم‌نامه میان محله جلفا با شهر آی.سی که مشابهت‌ها و نزدیکی فرهنگی بایکدیگر دارند به منظور ایجاد خواهرخواندگی محله‌ها به‌جای شهرها برای نخستین‌بار بسته شده است. موضوعی که علیرضارجایی رئیس‌هیات‌مدیره و مدیرعامل مرکز خواهرشهرهای ایران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار نوسان آن را تاکید کرد و گفت: این تفاهم‌نامه میان محله جلفا با شهر آی.سی منعقد شده است.
نوروزی، همچنین در پاسخ به منتقدان، ماهیت برنامه‌های این سفر یک‌هفته‌ای را که با همکاری سفارت ایران در پاریس، انجمن‌دوستی ایران و فرانسه و وزارت امورخارجه برگزار شد را کاملا فرهنگی و اقتصادی با هدف معرفی اصفهان به جهان به منظور رونق گردشگری و توسعه اقتصادی این شهر بیان کرد و از انجام مذاکراتی برای ساخت هتل توسط شرکت‌های فرانسوی و آمادسازی زیرساخت‌های گردشگری اصفهان با حضور رئیس اتاق بازرگانی اصفهان خبر داد.
بااین‌وجود هنوز مسئولین شهری اصفهان چمدان‌های سفر فرانسه خود را زمین نگذاشته بودند که بار سفر خود به لهستان برای شرکت در اجلاس شبکه شهرهای خلاق جهان و بستن پیمان خواهرخواندگی میان اصفهان و کراکوف را بستند و راهی این کشور شدند. همچنین درحالی که هنوز در سفر لهستان بودند زمزمه سفرشان به کشور سنگاپور باعث شد تا برخی شهروندان اصفهانی با شدت بیشتری از سفرهای شهردار و مسئولین شهری خود انتقاد کنند و از آنها بخواهند در مورد دستاوردهای ملموس سفرهای خود برای اصفهان توضیح دهند.
خواهرشهرها چرا و چگونه
اصطلاح خواهرشهرها و یا خواهرخواندگی شهرها برای اولین‌بار در سال 1920 پس‌از پایان جنگ جهانی اول از اروپا وارد ادبیات دیگر کشورهای جهان شد. هدف از این پیمان اتحاد میان شهروندان شهرهایی است که دارای منافع مشترک و مشابهت‌های تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هستند تا به دور از تنش‌های سیاسی برای رشد شهرهای خود در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به تبادل نظر به‌پردارند.
هرچند در گذشته این تفاهم‌نامه‌ها تنها میان دو شهر منعقد می‌شد اما اکنون با گسترش دیپلماسی شهری پیمان خواهرخواندگی می‌تواند میان هریک از نهادهای شهری مانند مراکز آموزشی، صنعتی و خدماتی بسته شود.
ناگفته‌نماند خواهرشهرها امروزه یکی از ابزارهای مهم توسعه دیپلماسی شهری هستند. دیپلماسی که می‌کوشد به‌دور از تنش‌های سیاسی موجود میان دولت‌ها به حفظ و توسعه روابط میان شهروندان جهان جهت توسعه شهرهایشان کمک کند تا قدرت چانه‌زنی‌شان را در شرایط سخت سیاسی بالابرد.
همه خواهرشهرهای اصفهان
کلان‌شهر اصفهان به‌عنوان یکی از شهرهای فرهنگی و تاریخی ایران از سال 68 تاکنون با 17 شهر در ایران وجهان پیمان خواهرخواندگی بسته است. با این وجود به گفته بسیاری از صاحب‌نظر در طی این‌سال‌ها کمترین استفاده را از این ظرفیت ها را داشته است. ازاین‌رو استفاده از ظرفیت‌های موجود خواهرشهرها یکی از مهم‌ترین مطالبات شهروندان اصفهانی از مسئولین این کلان‌شهر است. موضوعی که سال گذشته به یکی از شعارهای مهم و محوری نامزدهای انتخابات شورای شهر اصفهان نیز تبدیل شده بود.
همان‌طور که پیشتر نیز به آن اشاره شد خواهرشهرها یکی از ابزارهای دیپلماسی شهری هستند که به دور از تنش‌های سیاسی سعی در حفظ و توسعه روابط اقتصادی و فرهنگی شهرها دارند از این‌رو در شرایطی که گروهی از سیاست‌مداران غربی با اعمال تحریم‌های اقتصادی سعی در منزوی کردن ایران دارند استفاده از پیمان‌خواهرشهرها می‌تواند قدرت چانه‌زنی ایران در توسعه روابط اقتصادی و بازرگانی را افزایش دهد.
موضوعی که به تازگی مورد اشاره و تاکید شهردار اصفهان در نشست با فعالان فرش این شهر قرار گرفته و خواستار استفاده از این فرصت طلایی جهت رونق بازار فرش اصفهان شد. نوروزی این صحبت‌ها را چند‌روز پس از انتشار خبر تحریم فرش ایرانی توسط دولت آمریکا بیان‌کرد. او پیشتر نیز بیان‌کرده‌بود که تفاهم‌نامه‌های خواهرخواندگی در اصفهان به‌معنای واقعی مورد توجه قرار نگرفته است و تنها به یک یا دوسفر خارجی ختم شده‌است. درحالی که هدف او توسعه تعاملات میان بخشخصوصی برای توسعه سرمایه‌گذاری. توسعه‌گردشگری و تبادل فرهنگی در سایه گفت‌و‌گوهای انجام شده در سفرهایش است.
از حرف تا عمل
درحالی که شهردار اصفهان ادعا می‌کند هدفش از این سفرها و بستن تفاهم‌نامه خواهرخواندگی با شهرهای گوناگون جهان تسهیل روابط تجار و بازرگانان بخش خصوصی اصفهان است. امیرکشانی عضو هیات‌نمایندگان‌اتاق‌اصفهان می‌گوید: هنوز هیچ‌ِ‌یک از بازرگانان و فعالین بخش خصوصی اصفهان شاهد بهره‌برداری از ظرفیت خواهرشهرها جهت تسهیل صادرات کالاهایشان بخصوص کالاهای کاربردی مانند گز، فرش و صنایع دستی نبوده‌اند. او معتقد است: سلطه بیش‌ازاندازه اقتصاد دولتی موجب شده‌است تا بسیاری از مدیران و مسئولین شهری نتوانند به نقش موثر بخش خصوصی در رونق اقتصاد شهرها پی‌ببرند. ازاین‌رو بهره‌برداری از ظرفیت‌های خواهرشهرهای اصفهان هنوز برای مردم این شهر ملموس نیست.
کشانی استفاده از ظرفیت‌های خواهرشهرها برای رونق اقتصاد را یکی از مطالبات بخشخصوصی بیان می‌کند و می‌گوید: برای بهره‌برداری از این فرصت شهرداری اصفهان باید یک فراخوان عمومی جهت مشارکت بخش خصوصی بدهد که تا جایی که من مطلع هستم هنوز چنین فراخوانی داده نشده است.
این فعال بخش خصوصی پذیرش قواعد اقتصاد بین‌الملل از جمله FATF را موضوع مهم و موثری برای رونق تجاری ایران بیان می‌کند و تاکید می‌کند تا زمانی که این قواعد را نپذیریم در این عرصه موفق نخواهیم شد. او همچنن گفت: جوانان شهر اصفهان منتظر اراده دولت ، دستگاه‌هاى تصميم‌گير و سازمان‌هاى شهرى جهت گشايش فضاى اقتصاد و ايجاد فضاى ارتباطات بين‌المللى و امكان حضور جوانان در عرصه هاى بين‌المللى هستند.
دولت همیشه درصحنه
درحالی که دیپلماسی‌شهری عرصه فعالیت شهروندان است در کشور ما همچنان دولت‌مردان درحال ایفای نقش در این حوزه هستند. به عقیده علیرضارجایی، موضوع خواهرشهرها در ایران تنها با کمک مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد است که به نتیجه می‌رسد و مسئولین بهتر است به‌جای صرف هزینه و اختصاص بودجه برای برگزاری جلساتی جهت عقد قرارداد خواهرخواندگی شهرها که تنها موجب صرف هزینه می‌شود به فکر مسئولیت‌پذیر کردن نهادها و سازمان‌های‌مردم‌نهاد باشند.
او ادامه می‌دهد: یکی دیگر از مواردی که موجب می‌شود خواهر شهرها به نتیجه نرسد تفاوت میان اختیارات شهرداری‌ها در ایران و سایر کشورها است. درحالی که در سایر کشورها شهرداری‌ها از اختیارات گسترده‌تری برخوردار هستند در ایران بخشی از اختیارات آنها با استانداری‌ها است.
رجایی همچین معتقد است هنوز نقش فعال شهروندان در توسعه کشور هنوز برای بسیاری از مسئولین ملموس و قابل درک نیست؛ در حالی که در ادوار مختلف استيفاي حقوق و چانه‌زني مردم براي مسائل ملي منجر به محصول گرديده است. همچنان که انقلاب اسلامي برپايه خواستگاه مردم موفق شد وحفظ وحراست از اين فرايند مقدس توسط عموم مردم ميسر مي شود. مطالبه‌گري، پرسش‌گري و سروسامان دادن به امور نیز توسط مردم امكان پذيراست.
بزرگی شهرداری‌ها
یکی از جوانان فعال اصفهان در حوزه توانمندسازی سازمان‌های‌مردم‌نهاد و توسعه کسب‌وکارهای نوین نیز می‌گوید: شهرداری‌های شعارهای حمایتی خوبی می‌دهند اما با تاسیس سازمان‌های گوناگون و برون‌سپاری کارهایشان به آنها فضا را برای فعالیت جوانان و فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد تنگ کرده‌اند درحالی که برای فعالیت واقعی شهروندان و وظیفه‌مند کردنشان ابتدا باید این سازمان‌ها حذف شوند.
سوال آخر
حال باید از مسئولین شهری اصفهان پرسید آیا بهتر نیست ابتدا با تقویت نهادهای شهروندی از ظرفیت‌های موجود بهره‌برداری کنند و سپس به فکر انعقاد پیمان‌های تازه باشند؟