در سال 2010 طبق گزارش سازمان جهانی تجارت حدود 600 نوع موافقتنامه تجارت ترجیحی در دنیا اثرات خود را بر حجم تجارت جهانی گذاشته است و این نشان می‌دهد تجارت جهانی بیش از پیش تحت تأثیر موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی و آزاد قرار گرفته است.ایران هم از این قاعده کلی مستثنی نیست به همین جهت از یکسال و نیم پیش با 5کشور عضو اتحادیه اوراسیا مذاکرات خود را شروع کرد.حال با سفری که ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه به ایران دارد قرار است برای سرعت‌بخشیدن به این موافقتنامه استراتژیک که می‌تواند یکی از سیاست‌های راهبردی منطقه باشد به نتیجه مطلوبی برسیم. در این باره با مجتبی خسروتاج معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و مذاکره کننده ارشد ایران و اتحادیه اوراسیا گفت‌و‌گویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید:
طی سال‌های اخیر موافقتنامه‌های مختلفی با هدف تسهیل در صادرات تفاهم و امضا شده است اما برخی‌ها معتقدند تأثیر آن هنوز بر تجارت کشور دیده نشده است. حال ضرروت رویکرد به توافق‌های تجاری را چگونه می‌بینید؟
در شرایط حاضر نه تنها موافقتنامه‌های تجاری با کاهش تعرفه‌ها زمینه دسترسی تولیدکنندگان داخلی به بازارهای جدید را فراهم می‌کند بلکه این امکان را نیز به وجود می‌آورند که مشارکت در زنجیره جهانی ارزش بین کشورهای طرف موافقتنامه تسهیل شود. از این نظر ایران نیاز دارد برای توسعه صادرات محصولات غیرنفتی خود با تعدادی از کشورها موافقتنامه گسترده تجارت آزاد یا ترجیحی منعقد کند. تا بدین ترتیب زمینه‌سازی برای مشارکت بنگاه‌های ایرانی در طول زنجیره جهانی ارزش فراهم شود.
مذاکره با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا را از یک سال و نیم پیش شروع کردید.تجارت با این کشورها چه مزیت‌هایی برای ایران دارد؟
اتحادیه اقتصادی اوراسیا، در سال 2015 میلادی با ایجاد اتحادیه گمرکی میان بلاروس، قزاقستان، روسیه، ارمنستان و قرقیزستان تشکیل شد. این اتحادیه بسرعت در حال امضای موافقتنامه‌های تجارت آزاد با قطب‌های اقتصادی آسیا است که در این راستا، تاکنون با ویتنام موافقتنامه منعقد کرده و با چین و هند مذاکراتی انجام داده است. بر این اساس اتحادیه اوراسیا 20 میلیون کیلومتر مربع مساحت و 183 میلیون نفر جمعیت دارد.حجم تجارت کشورهای عضو هم رقم قابل توجهی است. میانگین واردات سال‌های 2015 و 2016 اتحادیه از جهان برابر 274 میلیارد دلار که فقط 534 میلیون دلار (22 ./. درصد) از ایران وارد شده است. میانگین صادرات سال‌های 2015 و 2016 اتحادیه به جهان برابر 384 میلیارد دلار و صادرات به ایران برابر 1/2 میلیارد دلار (55 ./. درصد) است.
میانگین تعرفه‌ای اتحادیه اوراسیا چقدر است؟
در حال حاضر میانگین تعرفه‌ای اتحادیه اقتصادی اوراسیا برابر7/7 درصد و میانگین تعرفه‌های ایران برابر 19 درصد است.
مذاکرات با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا را از چه زمانی شروع کردید؟
تفاهم اولیه روزهای اول دی ماه سال 94 صورت گرفت. در حقیقت توافقی مبنی بر تشکیل کمیته مشترک مطالعات امکان سنجی انعقاد توافقنامه تجارت ترجیحی- آزاد به امضای وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و وزیر وقت تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا رسید. به دلیل طولانی بودن روند مذاکرات مربوط به موافقتنامه تجارت آزاد، مقرر شد موافقتنامه موقتی شامل تعدادی از اقلام برای اعطای ترجیحات تعرفه‌ای به امضای طرفین برسد. همچنین دوره اعتبار موافقتنامه مذکور، محدود (قابل تمدید) در نظر گرفته شد تا متعاقب آن مذاکرات برای تبدیل این توافق به توافق تجارت آزاد آغاز شود. بدین جهت روزهای پایانی اردیبهشت ماه سال گذشته، معاونان نخست‌وزیران کشورهای عضو اتحادیه اقتصاد اوراسیا، مجوز شروع «مذاکرات غیررسمی» با طرف ایرانی به منظور پیشبرد مذاکرات تا زمان صدور مجوز مذاکرات رسمی را صادر کردند.
مذاکرات صورت گرفته چه نتیجه‌ای داشت؟
همگرایی در منطقه اوراسیا و بین اعضای این اتحادیه باعث ثبات منطقه می‌شود و به همین جهت از هیچ کوششی برای تقویت چنین همگرایی‌هایی نباید دریغ نکرد. در توافق‌های صورت گرفته، تخفیفات تعرفه‌ای برای کالایی همچون محصولات پتروشیمی، کالاهای ساختمان، انواع محصولات کشاورزی، میوه، انواع صیفی و سبزی، انواع آب میوه و کنسانتره، فرش دستباف و ماشینی و سایر کفپوش‌ها، محصولات فولادی و... منظور شده است که زمینه‌های توسعه صادرات بیشتر کالاهای ایرانی را به اوراسیا فراهم می‌کند. در مقابل کشورهای عضو اوراسیا نیز با تخفیفات ترجیحی که در تعدادی از اقلام از ایران می‌گیرند می‌توانند در صورت عرضه کالاهای رقابتی، جایگزین تعدادی از محصولات کشورهای دور دست در بازار ایران شوند.
یکی از موضوعاتی که هدفگذاری کرده بودید تسهیل تجارت در مورد کالاهای صنعتی بود.آیا در نظام تعرفه‌ای توانستید به نتیجه‌ای مثبت دست پیدا کنید؟
موافقتنامه با اتحادیه اوراسیا بزرگترین موافقتنامه‌ای است که تاکنون ایران منعقد کرده است. در این موافقتنامه قواعد عمومی، تجارت کالا، راهکارهای دفاع تجاری، موانع فنی فرا راه تجارت، اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی، قواعد مبدأ، تسهیل تجاری، حل و فصل اختلافات و امتیازات تعرفه ترجیحی برای کالاهای صنعتی دیده شده است. درخصوص تنظیم فهرست ترجیحات تعرفه‌ای کالاهای صنعتی نیز مذاکرات مفصلی بین دو طرف انجام شده است و درنهایت در 14 تیرماه 96 توافق روی ترجیحات تعرفه‌ای کالاهای صنعتی انجام شد.در جدول پیش رو جزئیات آن آمده است.
در محصولات کشاورزی امتیازات تعرفه‌ای چگونه است؟
در این دوره پس از انجام مذاکرات فشرده فهرست امتیازات اعطایی ایران به اتحادیه اوراسیا که شامل 98ردیف تعرفه‌ای در سطح 8 رقمی نظام هماهنگ نهایی شد. که از این تعداد در 28 کدتعهد فریز و در 70 کد تعهد کاهشی داده شده است. ارزش صادرات اوراسیا برای این اقلام حدود 420 میلیون دلار است. در مقابل اتحادیه اوراسیا برای 125 ردیف تعرفه‌ای در سطح 10 رقمی (51کد تعرفه 6 رقمی) نظام هماهنگ به ایران امتیازاتی داد. تعدادی از این امتیازات به کاهش تعرفه‌ها و تعدادی به تثبیت تعرفه‌ای مربوط می‌شود.
ورود به بازارهای اوراسیا چه مزیت‌هایی برای تجار ایرانی دارد؟
ضرورت روی آوردن ایران به توافق‌های تجاری یک ضرورت است و نباید آن را نادیده گرفت. ورود به بازار اتحادیه اوراسیا به رسمیت شناختن یک اتحادیه و تعامل اقتصادی- سیاسی با این اتحادیه است. از سویی ورود به بازار روسیه ظرفیت صادراتی ایران را می‌تواند تحریک کند و ویژگی‌های این بازار می‌تواند تحول آفرین باشد. روابط سیاسی استراتژیک ایران با اعضای اتحادیه اوراسیا بویژه با فدراسیون روسیه به ما این امکان را می‌دهد که به گسترش تعاملات خوشبین باشیم. ایران با ظرفیت‌های بالایی که دارد می‌تواند شریک تجاری با اهمیتی برای اوراسیا محسوب شود. امتیازاتی که در چارچوب توافق انجام شده بین دو طرف مبادله خواهد شد حداقل 700 میلیون دلار از تجارت فعلی را تحت پوشش قرار می‌دهد و می‌تواند با تسهیلی که در برابر تجارت این اقلام ایجاد می‌کند سطح تجارت دو طرف را در این اقلام افزایش دهد.
این موافقتنامه تنها در حوزه تجارت است؟
موافقتنامه‌ای که بین دو طرف مذاکره شده مربوط به حوزه تجارت است اما در واقع آغازی برای بسط همکاری‌ها در سایر زمینه‌ها از جمله همکاری در زمینه سرمایه گذاری، گردشگری، تبادل تکنولوژی، انتقال دانش فنی، حمل و نقل و ترانزیت است.
حجم کلی تجارت ایران با کشورهای عضو را چقدر پیش‌بینی می‌کنید؟از سویی چه زمان همکاری با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا آغاز می‌شود؟
حجم تجارت ایران با اوراسیا برای کالاهای تجاری عمومی در سال گذشته حدود دو و نیم میلیارد دلار بوده است که حتماً با تخفیفات تعرفه ای منظور شده دچار افزایش می‌شود، معهذا فراموش نکنیم توسعه صادرات ما به دلایل و عوامل متعددی بستگی دارد که نبایستی از آنها غفلت کنیم. این موافقتنامه پس از طَی مراحل مقرراتی قانونگذاری جهت تصویب در کشورهای عضو اوراسیا و مراجع ذیربط در ایران که احتمالاً سه الی شش ماه به طول می‌انجامد اجرایی می‌شود و در تک تک کشورها باید تشریفات قانونگذاری خود را طَی کند.
سفر پوتین رئیس جمهوری روسیه در این توافقنامه چه تأثیری خواهد داشت؟
سفر آقای پوتین فرصت بسیار مناسبی برای طرح مسائل راهبردی از تحولات در منطقه، اقدامات لازم برای تسریع در اجرای کریدور جنوب و شمال، مسائل پیرامون حوزه انرژی و همکاری‌های سه جانبه با جمهوری آذربایجان خواهد بود.
منبع: ایران