سال ۹۶ با فراز و فرودهای بسیار در صنعت فولاد به پایان خود نزدیک است، اما این سال در یک چشم‌انداز کلی برای این صنعت فولادین همراه با اتفاق‌های خوب و روند مثبت با بازار همراه بود تا کام تولیدکنندگان و صادرکنندگان را بیش از پیش شیرین کند. یکی از مهمترین اتفاق‌های مهمی که در بازار فولادی‌ها رخ داد افزایش دوبرابری قیمت برای این صنعتگران تلاشگر بود. البته می‌توان مدعی شد که این صنعت فولاد به اهداف پیش‌بینی شده خود در این سال دست یافت و آماده است که بهتر است از سال‌جاری به استقبال سال آینده برود.
تجلی تکمیل زنجیره فولاد در سال ۹۶
یکی از اتفاق‌های مهم که در حوزه فولاد در سال ۹۶ روی داد، راه‌اندازی واحدهای مختلف فولادی در سطح کشور بود که هر یک به نوعی قادر شدند زنجیره فولاد را تکمیل کنند. زنجیره فولاد در سال‌های گذشته در بخش‌های مختلف توانسته رشد قابل‌توجهی در حلقه‌های مختلف داشته باشد. اما در سال ۹۶ این واحدها به مرحله بهره‌برداری رسیدند. برخی از این طرح‌ها، طرح‌های استانی بودند که با مشارکت بخش خصوصی و سازمان ایمیدرو به مرحله بهره‌برداری رسیدند. مهدی کرباسیان رئیس هیات عامل ایمیدرو اظهار کرد: از نظر آهن اسفنجی نزدیک به ۲۵ میلیون تولید داریم و در دنیا صاحب مقام نخست هستیم که با راه‌اندازی پروژه‌های استانی پیش‌بینی ما این است که مقام نخست جهانی خود را در تولید آهن اسفنجی همچنان حفظ کنیم. بنابراین در این راستا اقدام‌های مهمی در کشور در جهت تکمیل زنجیره فولاد تا رسیدن به تولید آهن اسفنجی و فولاد خام شده است. کرباسیان در ادامه درباره تامین مواد اولیه و گندله‌سازی واحدهای آهن اسفنجی عنوان کرد: مواد اولیه در ۷ طرح فولادی قرار است با یک تقسیم‌بندی در کارخانه‌های گندله‌سازی کشور همچون چادرملو، گل‌گهر و در مرحله بعد سنگان که گندله کارخانه‌های آهن اسفنجی را تامین می‌کنند، تامین شود. با راه‌اندازی کارخانه گندله‌سازی سنگان که زیر نظر فولاد مبارکه است و همچنین راه‌اندازی کارخانه اوپال پارسیان که تولید آن به‌تازگی آغاز شده است، زنجیره تولید فولاد به مرحله توازن دست پیدا کند. وی با اشاره به این موضوع که تمام تلاش ما در تولید زنجیره فولاد از مرحله کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی و شمش این است که به توازن برسیم، گفت: یکی از اقدام‌های مهمی که برای ایجاد توازن در سال‌های ۹۲ و ۹۳ انجام شد این بود که طرح جامع فولاد به‌صورت دقیق‌تری مورد بازنگری قرار گرفت که در سال ۹۶ این زنجیره تکمیل خود بسیار نزدیک شده است.
فناوری ایرانی «پرد» در سال ۹۶ ظهر یافت
یکی از اتفاق‌های مهمی که در سال ۹۶ روی داد به‌کارگیری فناوری پرد بومی- ایرانی در واحدهای احیای مستقیم کارخانه‌های فولادی بود که از سوی شرکت ام‌ام‌ای در ۴ کارخانه احیای مستقیم که جزو طرح‌های استانی هستند، به کار گرفته شد. در این‌باره حسن کرباسچی مدیرعامل شرکت ام‌ام‌ای در ایران عنوان کرد: طرح‌های مانند شادگان و میانه و نی‌ریز با فناوری پرد در سال ۹۶ راه‌اندازی شده‌اند. وی در پاسخ به این موضوع که نتایج تولید در سایت‌های پرد چگونه بوده است، گفت: برای دستیابی به نتایج قطعی به‌ویژه در طرح‌هایی که با فناوری‌های جدید انجام می‌شوند و رسیدن به ظرفیت اسمی، نیازمند یک زمان ۶ ماهه تا یک‌ساله هستیم و در ۲سایت میانه و شادگان به ظرفیت مورد نظر رسیده‌ایم. کرباسچی تاکید کرد: موضوع قابل توجه اینکه کارشناسانی که هم در فناوری میدرکس کار کرده‌اند و هم به این فناوری ایرانی آشنایی دارند، بر فناوری پرد صحه می‌گذارند و عملکرد خوب این فناوری برای خود آنها نیز غیرقابل باور است؛ به‌ویژه در سایت نی‌ریز که در گره خوردن با تجربه‌های انجام سایت‌های قبلی، بهتر اجرا شده است. وی در پاسخ به این پرسش که طرح دیگری هم در دست اجرا دارید، عنوان کرد: طرح بعدی شرکت ام‌ام‌ای در فولاد بافت است که چهارمین طرح با فناوری پرد به‌شمار می‌رود. این سایت سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. البته این طرح به‌دلیل موضوع‌های مربوط به تامین منابع مالی به تعویق افتاده وگرنه باید شاهد راه‌اندازی آن در امسال بودیم. کرباسچی همچنین با اشاره به قرارداد طرح ۳۰۰ هزار تنی که با چین بسته شده، عنوان کرد: البته طرحی با فناوری پرد ایرانی بر پایه زغال‌سنگ با عنوان طرح «سی‌اس‌ای‌ان» با کشور چین در حال عملیاتی شدن است.
رکورد باورنکردنی قیمت فولادی‌ها در سال ۹۶
یکی از مهمترین اتفاق‌هایی که در بازار فولاد در سال۹۶ روی داد، افزایش قیمت این فلز استراتژیک بود. البته این اتفاق در حالی روی داد که تا پیش از این بازار فولاد در سال‌های پیش از آن در رکود به سر می‌برد. هرچند این افزایش قیمت که تا حدود ۵۰درصد افزایش قیمت نیز پیش رفت بیش از آنکه به‌دلیل افزایش داخلی باشد ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی بود. در سال‌جاری با افزایش نرخ انواع محصولات فولادی روبه‌رو بودیم، موضوعی که سبب تحرک و گرمابخشی به این بازار پس از مدت‌ها سکون شده بود. گویی این رشد قیمت‌ها نیز دامن‌گیر انواع محصولات شده بود تا جانی تازه به بازار گرم انواع محصولات فولادی ببخشد. هرچند برخی معتقد و معترض بودند که از سوی تقاضای داخلی با تغییرات چندان روبه‌رو نبوده و این افزایش قیمت‌ها با توجه به رکود مسکن نمی‌تواند چندان منطقی به‌نظر برسد. البته کارشناسان و دست‌اندرکاران فولادی معتقدند در مدت چند سال گذشته قیمت‌ها به شکل دستوری پایین نگه داشته شده و این در حالی است که باید در بازار آزاد اجازه داده شود که قیمت‌های واقعی براساس عرضه و تقاضا در بازار جریان پیدا کنند، چراکه پایین نگه داشتن قیمت‌ها در میان‌مدت و با توجه به چند نرخی بودن ارز و واقعی نبودن نرخ آن، سبب زیان‌دهی فولادسازی خواهد شد. از سوی دیگر از این موضوع مهم نباید غافل شد که قیمت‌گذاری داخلی به پیروی از افزایش قیمت‌های جهانی روندی منطقی را طی کرده است و باوجود افزایش قیمت‌ها شاهد نزدیک شدن قیمت‌های داخلی به خارجی و واقعی آن شده‌ایم. از دیگر علت‌های افزایش نرخ در بازار فولاد می‌توان به کاهش واردات اشاره کرد.
کمبود الکترود گرافیتی، بحران جهانی گریبانگیر ایران
یکی از اتفاق‌های مهمی که از ابتدای امسال کارخانه‌های فولادی را با چالش مواجه کرد، کمبود الکترود گرافیتی بود که البته این موضوع به‌واسطه کمبود الکترود گرافیتی در سطح دنیا روی داد که به‌دلیل وارداتی بودن این کالای مورد نیاز صنعت فولاد از ابتدای سال، کارخانه‌داران فولادی داخلی را با نگرانی روبه‌رو کرد و تا حدی هم سبب افزایش قیمت محصولات فولادی نیز شد. در این‌باره مدیرعامل فولاد مبارکه عنوان کرد: کمبود الکترود گرافیتی در سال گذشته میلادی به‌شدت در بازار جهانی بحران‌ساز شد که ریشه این مسئله به کشورهایی چون ژاپن و چین بازمی‌گردد. کارخانه‌هایی که خوراک مواد اولیه الکترود گرافیتی را تولید می‌کنند، بسیار محدود هستند که یکی از آنها در حال تعمیرات سالانه است و یک کارخانه در چین را نیز به‌دلیل مسائل زیست‌محیطی کارخانه تعطیل کرده‌اند. از این‌رو مواد اولیه برای تولید الکترود محدود شده است. کارخانه‌های موجود همان ظرفیت‌ها را برای تولید الکترود دارند، اما خوراک مورد نیاز را ندارند. از این‌رو به‌طور تقریبی همه دنیا را با یک چالش و تهدید جدی روبه‌رو کرده‌اند. بهرام سبحانی در ادامه خاطرنشان کرد: البته در فولاد مبارکه برنامه‌ریزی شده تا با مشکلی روبه‌رو نشویم اما اطلاع دارم که در داخل سایر واحدها با مشکل روبه‌رو هستند و کشورهای اطراف برای رفع این مشکل با ما در تماس هستند. وی ادامه داد: البته در داخل کشور نیز کارخانه الکترود گرافیتی در اردکان در حال راه‌اندازی است که بیشترین سهام آن متعلق به فولاد مبارکه است که آن را از ایمیدرو خریداری کرده است، البته بخشی از سهام آن نیز متعلق به چادرملو و خود ایمیدرو است که عملیات احداث آن به سرعت در حال پیشرفت است. اما راه‌اندازی این کارخانه یکی دو سال طول می‌کشد که جوابگوی وضعیت کنونی نیست.
سال۹۶، سالی برای صادرات فولاد
سال 96 بستر یک بازار صادارت‌محور را برای کشور فراهم کرد. دراین‌باره عزیز قنواتی، مدیرعامل شرکت امیرکبیر کاشان اظهار کرد: سال‌جاری با توجه به اینکه در کشور ما نیز دوران پساتحریم آغاز شد، رویکرد فولادی‌ها را دچار تغییر و تحولات مثبتی کرد. قنواتی افزود: در این سال تا حدودی رویکرد فولادی در جهت بازارهای صادراتی تقویت شد و برخی تولیدکنندگان این بخش توانستند بازارهای تازه صادراتی برای خود شناسایی کنند. همچنین تعامل ما با فولادسازان جهانی نیز راحت‌تر و بیشتر شد و هیات‌های مختلفی از کشورهای دیگر به کشورمان وارد شدند. از این‌رو در زمینه اصلاح ساختار فناوری با شرکت‌های خارجی وارد مذاکره شدیم و بسیار از سرمایه‌گذاری‌های فولادی در سال‌جاری راه‌اندازی شد. وی تاکید کرد: در سال گذشته بسترهای صادراتی برای کشور ما فراهم شده بود و برخی واحدهای فولادسازی که در سال گذشته بهره‌برداری شدند نیز سال‌جاری وارد مدار تولید شدند و شاهد بودیم که صادرات روند مثبتی را طی کرده است. مدیرعامل شرکت امیرکبیر کاشان همچین با اشاره به اتفاق‌های جهانی بازار فولاد، خاطرنشان کرد: یکی از اتفاق‌های مهمی که در سطح بین‌المللی رخ داد، محدود شدن تولیدات چینی‌ها در بازار بود که سبب شد زمینه‌های صادرات فولاد برای کشور ما فراهم شود. البته هم‌اکنون نیز لزوم بازسازی کشورهای عراق و سوریه برای ما یک فرصت فراهم کرده است. وی در پاسخ به این پرسش که چشم‌انداز سال آینده را برای ایران چگونه پیش‌بینی می‌کنید، عنوان کرد: با توجه به روند مثبت سال‌جاری می‌توان فضای مثبتی را برای سال آینده پیش‌بینی کرد و می‌توان گفت فضا در این زمینه حتی بهتر از سال‌جاری است و روند افزایشی را برای تولید و صادرات می‌توان متصور بود. با توجه به این چشم‌انداز به‌دنبال بازارهای تازه صادراتی نیز هستیم.
خطر تعرفه‌های اروپایی علیه فولادسازان ایرانی
سال گذشته بازار فولاد با خطر تعرفه کشورهای عضو اتحادیه اروپا روبه‌رو بود که دلیل آن نیز اتهام شورای یوروفر به کشورهای ایران، برزیل، روسیه، صربستان، چین و اوکراین مبنی بر دامپینگ محصولات فولادی صادراتی این کشورها است. این در حالی است که ایران سهم مهمی در صادرات محصولات فولادی به اروپا در اختیار دارد. در حقیقت نگران اروپایی‌ها از این تصمیم بیشتر از این موضوع نشات می‌گیرد که این کشورها بیش از این نگران ورود کشورهایی چون ایران به اروپا و در دست گرفتن بازارهای آن هستند. موضوعی که نشان از توسعه فولاد ایران می‌دهد که نمود آن را در سال ۹۶ و با قوانین ضد دامپینگی علیه ایران بودیم.
کاهش تعرفه‌ای برای واردات فولاد
البته موضوع دیگری که در نیمه دوم سال‌جاری با آن روبه‌رو بودیم کاهش تعرفه‌های وارداتی برخی محصولات فولادی از سوی وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت بود، موضوعی که از یک سو باعث خردسندی صنایع پایین‌دست و البته ناراضیتی صنایع بالادست صنعت فولاد شد. براساس مصوبه هیات دولت و در راستای حمایت از صنایع داخلی تعرفه واردات ورق فولادی به‌طور پلکانی کاهش یافت. در این‌باره میکاییل عظیمی مدیرکل دفتر صنایع معدنی فلزی این وزارتخانه عنوان کرد: درباره ۲ محصول تصمیم به کاهش تعرفه گرفته شده که یکی شمش و دیگری ورق است. در زمینه شمش بیشتر واحدهای فولادی ترجیح می‌دهند برنامه‌های صادراتی را در پیش بگیرند. این در حالی است که در بازار داخلی نیز نیازمند تنظیم بازار هستیم. از این‌رو در این زمینه هم برنامه صادرات را در پیش‌رو داریم و هم تامین نیاز داخل مدنظر است.
میکائیل عظیمی در ادامه تصریح کرد: به منظور تامین مواد اولیه واحدهای نوردی در تامین شمش مدتی است دچار مشکل شده‌اند و با درخواست‌هایی از سوی نوردکاران برای تامین مواد اولیه روبه‌رو بودیم، بنابراین وزارتخانه تصمیم به کاهش تعرفه‌ای گرفت که سال‌های گذشته به دلیل حمایت از واحدهایی که شمش تولید می‌کردند، افزایش پیدا کرده بود تا از رکود خارج شوند. در حال حاضر با توجه به اینکه این واحدها تا حدودی از رکود خارج و قادر به صادرات شده‌اند، درصدد هستیم با کاهش تعرفه از واحدهای نوردی حمایت کنیم که با کاهش قیمت تمام‌شده، این واحدها نیز به سمت صادرات کالای با ارزش‌افزوده پیش بروند، زیرا صادرات محصولات این واحدها به‌دلیل قیمت تمام‌شده، افزایش یافته بود. وی با اشاره به موضوع کاهش تعرفه ورق گرم افزود: در بحث ورق نیز تعرفه را کاهش داده‌ایم. از آنجا که ورق گرم اندازه‌ها و گرید‌های مختلفی دارد و مصرف‌کنندگان محصولات این ورق‌ها به دلیل تامین نبودن نیازشان قیمت تمام‌شده محصولاتشان افزایش یافته بود، این تصمیم برای کاهش تعرفه گرفته شده است.
مدیرکل دفتر صنایع معدنی فلزی وزارت صنعت، معدن و تجارت در ادامه اظهار کرد: قرار است تعرفه به‌طور پلکانی افزایش یابد؛ یعنی هر اندازه به سمت کالای با ارزش‌افزوده بیشتر برویم، تعرفه واردات آن نیز به همان اندازه افزایش یابد. عظیمی در ادامه یادآور شد: تصمیم گرفته‌ایم در سال ۹۷ به مدت ۴ سال تثبیت تعرفه را داشته باشیم، بنابراین قصد داریم با واحدهای ذوبی و نوردی جلسه‌هایی را برگزار کنیم تا میزان تعرفه را برای سال دیگر تثبیت کنیم. البته خاطرنشان می‌کنم با بررسی این موضوع، این میزان تعرفه می‌تواند قابل تغییر باشد.
سارا اصغری/ نوسان