اقتصاد بازار: حاکمیت شرکتی از دهه 90 به طور جدی وارد ادبیات اقتصادی جهان شد. رسوایی های مالی2008 ، اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 (از جمله شرکت انرون و بحران 2007) باعث عدم اعتماد سرمایه گذاران به گزارشات مالی شد که توسط شرکت های سهامی ارائه می گردد.
بحران های مالی شرکت های خوشنام و معروفی مثل اِنرون، ورلد کام و ... به تنهایی بیش از460 میلیارد دلار به سرمایه گذاران و اعضای صندوق های بازنشستگی زیان وارد کرد. این رسوایی ها این سؤال را مطرح کرد که پس اعضای هیأت مدیره، مدیران، حسابرسان، مشاوران حقوقی، تحلیلگران مالی، بانک های سرمایه گذاری و حتی استانداردگذاران و تدوین کنندگان قوانین و مقررات کجا بودند.
این رسوایی های بزرگ سال های اخیر باعث شد موضوع حاکمیت شرکتی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد، حاکمیت شرکتی در جهت شفاف سازی روابط بین سهامداران و مدیران و کنترل های مربوطه قرار گیرد. می توان گفت استقرار حاکمیت شرکتی، مدیریت یکپارچه ارزش آفرینی با روشی اخلاقی همراه با شیوه مناسب کنترلی را در شرکت امکان پذیر می کند.
استقرار حاکمیت شرکتی از دهه 1380 در ایران هم مورد توجه قرار گرفت و امروز نهادهایی مثل بورس بر آن تأکید دارند. تبعیت از اصول حاکمیت شرکتی در بنگاه های اقتصادی باعث کاهش ریسک بنگاه و بهبود و ارتقای شفافیت و پاسخگویی و مسئولیت پذیری مدیران اجرایی می گردد. اصول حاکمیت شرکتی، توجه به حقوق مالکان و سهامداران، رعایت عدالت در برخورد با سهامداران، توجه به نقش همه ذی نفعان شرکت، ضرورت و شفافیت اطلاعات و مسئولیت پذیری هیئت مدیره ها است. حاکمیت شرکتی، مجموعه مکانیزم هایی است که در راستای همسویی منافع و تلاش سهامداران و مدیران و سایر ذی نفعان به کار می رود.

حاکمیت شرکتی در توکافولاد
شرکت سرمایه گذاری توکا فولاد شرکتی است که در سال 67 در دل فولاد مبارکه متولد گردید. بنیان گذار توکا شرکت فولاد مبارکه بوده و تا امروز سهامدار اصلی آن بوده است. توکا در سال 80 به بورس می پیوندد و از آن زمان به عنوان یک بنگاه اقتصادی در سطح ملی مطرح می شود. توکا ویژگی های خاص خود را دارد. ارتباط خاصی که بین فولاد مبارکه و توکا فولاد وجود دارد کم نظیر است. فولاد مبارکه سهامدار اصلی توکا است. توکا، ماهیتی نیمه خصوصی دارد. بافتش به دلیل نزدیکی و وابستگی به فولاد مبارکه بافتی نیمه دولتی است و همین طور شرکت شفاف و سالمی است و بنابراین نمی تواند از برخی شگردهای بخش خصوصی استفاده کند و تحرک و چابکی بخش خصوصی را هم ندارد، اما مجبور است در بازار، حتی در بازار فولاد مبارکه با بخش خصوصی رقابت کند. بنابراین ما در یک سازمان خاص کار می کنیم و علاوه بر سختی های بیرونی در داخل هم کار سختی داریم و باید با مشکلات و ویژگی های خاص توکا کنار بیاییم.
با ویژگی هایی که توکا دارد بحث حاکمیت شرکتی در توکا اهمیت مضاعفی پیدا می کند. چطور می توان هم فرمانبردار سهامدار عمده بود و به انتظارات بخش خاصی از سهامداران جواب داد و هم از منافع سایر سهامداران حمایت و حراست کرد و به هیچ یک خیانت نکرد و به تمام قوانین و مقررات پایبند بود؟ برای پاسخ به این سؤال اساسی، ما از تعریف ارزش ها و اهداف توکا شروع می کنیم. تعریف و تبلیغ ارزش های اصلی توکا، یعنی شفافیت، قانون مداری، شایسته سالاری، مسئولیت پذیری، رعایت ارزش های اخلاقی و انسانی و احترام به حقوق ذی نفعان قدم اول بود. تعریف چشم انداز و اهداف شرکت قدم دوم بود. بدین ترتیب ما در نقطه ای قرار گرفتیم که برای ما مشخص بود اگر چه از نظر اعتقادات و منافع ممکن است اختلاف نظر و سلیقه داشته باشیم؛ اما همگی حول محور ارزش ها و اهداف و چشم انداز توکا متحد هستیم و با هم به پیش می رویم. اکنون زمان تعریف روابط داخلی و بیرونی مجموعه توکا بود. حاکمیت شرکتی تعریف این روابط و ضوابط بود. پس تیمی از مدیران تشکیل شد. بهترین مشاور انتخاب شد و سعی شد از تجارب و دانش روز جهانی استفاده شود و طی تلاش مستمر اصول و آیین نامه های حاکمیت شرکتی در توکا متناسب با ویژگی های خاص توکا تعریف شود.
حاکمیت شرکتی در گروه توکا فولاد به معنی تعریف جایگاه ها و مشخص کردن وظایف و مسئولیت ها و اجرای این وظایف به نحو مناسب است تا گروه بتواند هماهنگ حرکت کند و ارزش آفرینی کند. منظور از حاکمیت شرکتی در گروه توکا دیکته کردن احکام به زیر مجموعه نیست؛ بلکه منظور، پیاده کردن اصول و ضوابطی است که ضمن مشخص کردن جایگاه ها و مسئولیت ها به گروه امکان می دهد که هماهنگ و همسو پیش برود. بدیهی است وقتی از حاکمیت شرکتی در گروه توکا صحبت می کنیم، مسئولیت ستاد توکا فولاد از همه سنگین تر است؛ چون این ستاد توکا است که وظیفه فرهنگ سازی و پیاده کردن سیستم را در مجموعه به عهده دارد و باید با نظارت خود از اجرای صحیح وظایف و مسئولیت ها اطمینان پیدا کند. در این رابطه سعی شد روابط بین ستاد هلدینگ توکا فولاد با شرکت های زیر مجموعه شفاف و روشن شود، به نحوی که هم مسئولیت هر یک مشخص باشد و هم از دوباره کاری جلوگیری شود.
در تبیین ضوابط سعی شده بر شایسته سالاری و پیشرفت بر اساس نتایج ارزیابی ها تأکید شود و از برخورد سلیقه ای و اعمال نظر شخصی یا گروهی جلوگیری شود. بنابراین اصول حاکمیت شرکتی در توکا نه به عنوان تقلید از شرکت های خارجی بلکه به عنوان یک ضرورت در جهت پاسخ به پیچیدگی های خاص توکا فولاد تدوین شد و در خلال تدوین آن سعی شد تجربیات بین المللی و دانش روز جهانی بومی سازی شود.
یقیناً اصول تدوین شده کاستی هایی دارد و این اجتناب ناپذیر است. به همین دلیل آنچه مدون شده به معرض قضاوت و چکش خوردن قرار می دهیم تا هرچه بیشتر شفاف و براق شود. سپس در مراحل استقرار واقع بینانه و سنجیده حرکت خواهیم کرد و ضمن پا فشاری بر ارزش های توکا، نسبت به اصلاح کاستی ها انعطاف پذیر خواهیم بود و این راه را به عنوان یک تلاش مستمر ادامه خواهیم داد.
به نقل از ماهنامه نوسان