اقتصادبازار: همزمان با ایامی که صنعت فولاد کشور، شادروان هوشنگ حکیم داور، یکی از بنیانگذاران خود را از دست داد، خبرنگار فولاد مبارکه با مهندس محمدحسن عرفانیان آسیایی به گفتگو نشست تا با مرور بخشی از خاطرات دوران ساخت فولاد مبارکه این عزيز سفر کرده را بیشتر به جامعه و صنعت گران پولادین کشور معرفی نماید. هرچند توصیف مردان بزرگ که به پیشرفت کشور عشق می ورزند در این سطرها نمی‌گنجد و زبان قلم از بیان آن قاصر است.
مهندس عرفانیان مجری طرح و اولین مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اصفهان در خصوص معرفی شخصیت و عملکرد شادروان حکیم داور با بیان ویژگی‌های بارز فنی و اخلاقی این دلسوخته صنعت کشور چنین گفت: من به نوبه خودم اين مصيبت وارده را به خانواده اين همکار فقيد و جامعه صنعتي کشور تسليت مي‌گويم. در این فرصت کم، همکار فقیدمان مرحوم حکیم داور را بهتر است که از دو منظر، نگاه مدیریتی ايشان و پس از آن رویکرد عملیاتی در کارها مورد بررسی قرار دهیم.
پیش از اینکه مشخصاً به بحث این عزیز بپردازیم باید این سوال را مطرح کنیم که چه شد که فولاد مبارکه به جایگاه سرآمدی صنعت فولاد کشور دست یافت و اساساً چه مواردی در این خصوص ایفای نقش نمودند. من خودم بر این نکته همواره اصرار داشته‌ام و دارم که ما باید رازِ سرآمدی فولاد مبارکه را تبیین کنیم و برای نسل‌های حاضر و پیش رو باز کنیم به طور جدی باید بگویم طی این چند دهه‌‌اي که نظام EFQM در کشور مطرح گردید و من نیز خود به عنوان داور در این نظام انجام وظیفه می‌نمایم شاهد این بوده‌ام که اگرچه فولاد مبارکه صعود به قله این نظام را پله به پله طی نموده ولی به خوبی و با بالاترین نمره توانسته است به عنوان شرکتی سرآمد خود را مطرح نماید. هیچ کس یا بهتر است بگویم هیچ شرکتی نتوانسته است خود را بالای دست فولاد مبارکه نشان بدهد و این سرآمدی فولاد مبارکه دقیقاً همان مطلبی است که EFQM را مجاب کرد تا علاوه بر تخصیص تندیس زرین، عنوان شرکت سرآمد را نیز به فولاد مبارکه بدهد و این سرآمدی چیزی فراتر از تندیس زرین است. اینجاست که مجدداً این سئوال مطرح می‌شود که سرّ این سرآمدی واقعاً در کجاست؟
وقتی من وارد فولاد مبارکه شدم بر روی دو نکته متمرکز شدم، اول اینکه اطلاعات مکتوب و یا موجود در حافظه‌ها و کشوهای ميز افراد را استخراج و سپس این اطلاعات را متمرکز کنیم که با انجام این کار، این اطلاعات پراکنده وقتی متمرکز شدند به مرکز اسناد فولاد مبارکه تبدیل شدند، این کار بدان خاطر بود که فولاد مبارکه را که قرار بود احداث گردد کسی نمی شناخت و به عنوان یک مجهول مطرح شده بود، آن موقع ما فقط 30 تن کاغذ به عنوان قرارداد و نقشه داشتیم، ولی اینکه کسی از مردان فولاد مبارکه بداند این شرکت چیست و چگونه است به عنوان یک مجهول وجود داشت، اگر هم کسی اطلاع داشت اطلاع جزیی بود که هریک از افراد فقط بخش‌هایی از آن را به صورت پراکنده داشتند و تصویر کلی از این کارخانه در اذهان نبود. فلذا ما برای اینکه شناخت بیشتری از پروژه پیدا کنیم قرار گذاشتیم هر چه در حافظه‌ها یا کشوی میزها موجود بود را جمع‌آوری و تدوین کنیم. برای این کار بزرگ من دو نفر را سراغ داشتم که هم میدانستم مسئولیت پذیرند و هم تعهد ملی دارند و در عین حال صاحب بیشترین اطلاعات ذهنی و مکتوب در این زمینه بودند و از طرفی ایشان بر اصول عقد قرارداد و طرف‌های خارجی مسلّط بودند ضمن اینکه این دو نفر اطلاعات لازم را از شرکت‌های طرف قرارداد ایرانی ایرتیک نیز در اختیار داشتند. این دو نفر کسی جز مرحوم حکیم داور و دکتر کامیاب نبودند.
دکتر کامیاب تسلط کامل بر روی این پروژه که قرار بود در بندرعباس اجرا شود داشت و مرحوم حکیم داور نیز بر قرارداد BFC که قرار بود در اصفهان اجرا شود تسلّط کامل داشت. نکته مهم اینجا بود که با این دو نفر صحبت کردیم و ایشان هم دو کار انجام دادند اول اینکه برای تمرکز دادن و سامان بخشی به جمع‌آوری و تدوین اطلاعات پراکنده داوطلب شدند. جمع آوری اين مطالب و اطلاعات فني به قدري از اهميت برخوردار بود که قرارگذاشتيم و حتی به زبان آوردیم که باید این مدارک به گونه‌ای جمع بندی شود که حتی اگر یکی از ما فوت کردیم به هیچ عنوان برای ادامه کار در خصوص دسترسی به اطلاعات و مدارک دچار مشکل نشویم که به معنی واقعی این دو عزیز این کار را مدیریت کردند. در اين مرحله، آقای حکیم داور مسئولیت هماهنگی را به عنوان اولین سمت دریافت کردند. دوم کاری که ایشان متقبل شدند و انجام دادند این بود که اطلاعات لازم را در اختیار هر کس که به فولاد مبارکه وارد می شد قرار می دادند و او را توجيه مي‌کرد.
دکتر کامیاب مسئول تنظیم قراردادها با شرکت ایتالیایی « ایتالیم پیانتی» بود و آقای حکیم داور زحمات زیادی کشیدند تا دستیابی به دانش فنی را میسر نمايند. بعد از انقلاب مرحوم حکیم داور و دکتر کامیاب مسئولیت به جریان انداختن قرارداد نیم بند و حتی لغو شده صنعت فولاد ایران را بر عهده گرفتند که هنر آقای حکیم داور در آن مقطع زمانی این بود که به ما کمک کرد تا درخواست جبران ضرر فسخ قرارداد شرکت‌های خارجی بر علیه ایران را که بالغ بر 20میلیون پوند بود را به 5 میلیون پوند برساند و دوم اینکه ایشان شرکت طرف قرارداد خارجی را وادار کرد تا آنها پروژه را به دست ایرانی‌ها اجرا کنند که البته آن مدارک طی چهار نسخه تهیه و تنظیم گردید که يک نسخه از آن در مرکز اسناد فولاد مبارکه، دومی در دفتر جنوا برای انتقال دانش فنی و تکنولوژی، سومی در اختیار شرکت ایرتیک برای انجام کار و چهارمی نیز تصمیم گرفته شد تا طبق آن فولاد خراسان را با همکاری مرحوم حسن‌پور اجرا کنیم. بنابراین مرحوم حکیم داور تا مرحله عقد قرارداد فولاد خراسان با شرکت دانیلی در فولاد خراسان نیز کمک کرد.
مرحوم حکیم داور مسئولیت هماهنگی در ایران را بر عهده گرفت و دکتر کامیاب نیز در دفتر جنوا مسئولیت هماهنگی پرسنل ایرانی و «ایتالیم پیانتی» را عهده دار شد. قرارداد فولاد مبارکه به گونه‌ای بسته شد که از همان ابتدا قرار شد، مسئولین اجرایی دوره‌هاي آموزش قرارداد «فیدیک» را فراگیرند که در این قرارداد مسائل مربوط به اتاق بازرگانی، بانک‌ها، نقش سازنده و... را همانند یک استخوان بندی تحت پوشش قرار میداد که اگر ما با شرکت‌های خارجی مبنای کار را بر اساس قرارداد «فیدیک» تنظیم نمی‌نمودیم به معنای واقعی این قرارداد را باخته بودیم چرا که اگر غیر از این می شد شرکت طرف قرارداد خارجی مسئولیت‌های خود را به لحاظ توان فني که داشت انجام میداد، ولی چون ما دانش فنی و اطلاعات لازم در این زمینه را نداشتیم نمی‌توانستیم به مسئولیت‌های خود عمل کنیم و به معنای واقعی کار با شکست مواجه می‌شد.
به طور خلاصه باید بگوییم اگر کارکنان فولادمبارکه امروز به کار مسلط‌اند و می‌توانند بسیاری از تجهیزات را بومی سازی و ایرانی سازی کنند به این دلیل است که آن روز مرحوم حکیم داور ساختار «فیدیک» را فرا گرفت و توانست آنرا به مابقی کارکنان آموزش دهد. فقط با این شرایط بود که ما می‌توانستيم به تعهدات طرف قرارداد ایرانی جامه عمل بپوشانیم. این ساختار اجرایی فولاد مبارکه در دفتر جنوا و دفتر فولاد مبارکه هضم شد و به چراهای بسیاری که امروز می‌توانست مطرح شود آن روز با کسب دانش فیدیک پاسخ داده شد. این یکی از اسرار سرآمدی شرکت فولاد مبارکه اصفهان است که هیچ شرکت دیگری آن را در کشور ندارد ولی می‌بینیم که این تفکر در فولاد مبارکه بومی شده است. در حقیقت این دو فرد نه تنها این دانش را به سایر هموطنان در فولاد مبارکه انتقال دادند بلکه پایه‌ای گذاشتند که هرکس وارد فولاد مبارکه می‌شد بدون آن که متوجه باشد به طور اتوماتیک فیدیکی صحبت کند.
در آن روز مرکز اسناد و مستند سازی درست شد و در دوره ساخت بزرگترین مرکز کامپیوتر کشور در فولاد مبارکه مورد استفاده قرار گرفت. با این تدابیر تمامی روند ساخت فولاد مبارکه به دولت گزارش داده می‌شد و این دانش را افرادی همچون مرحوم حکیم داور در فولاد مبارکه نهادینه کردند و به کار بستند.
وی دانش فني دستیابی به اهداف مورد نظر را داشتند و در بسیاری از مواقع من تصمیمات خطایی گرفته بودم که اصلاح می‌کردند و به طرق مختلف ما را در مسیر درست قرار می دادند. اراده مرحوم حکیم داور باعث شکل گرفتن فولاد مبارکه و به بار نشستن آن شد تا جائیکه ما در هنگام راه اندازی با مشکل جدی که طرف قرارداد خارجی بوجود آورده بود مواجه شدیم ، یعنی شرکت طرف قرارداد خارجي در موقعیتی خاص با متدولوژی خاصی شروع به کارشکنی کرد و از فولاد مبارکه درخواست مبلغ زیادی پاداش و به تعبیر دیگر درخواست «CLAIM» کرد که مرحوم حکیم داور و دکتر کامیاب این درخواست را در قرارداد و مسئولیت‌ها شکستند و در حقیقت از طرف خارجی تعهد گرفتند به شرطی که کارخانه را هرچه سریعتر راه اندازی کنند پاداش بگیرند که تمامی این کارها و نظارت بر حسن اجرای تعهد را مرحوم حکیم داور پذیرفتند و این تهدید آنها را، مرحوم حکیم داور به فرصتی تبدیل کرد.
به طور کلی شادروان حکیم داور عامل مؤثری براي شکل گرفتن زیرساخت و توسعه صنعت فولاد کشور بود. ایشان در ساخت فولاد خراسان نیز نقش بسزایی داشت. وی از نظر اخلاقی فردی با روحیه بخشش و بسیار قوی بود و رويکرد با دوستان خود مروت و با دشمنان خود مدارا را مد نظر قرار میداد و با همه‌ي آنها کار می‌کرد ما به همراه همه همکاران خود یک بیعت نانوشته داشتیم.
ایشان نمونه بارزی از یک انسان متعهد و مسلمان که در همه حال به فکر پیشرفت کشور است، بود. تفکرات يک انسان شریف را مي‌توان در وجود اين همکار فقيد پيدا کرد. به طور کلی مؤلفه‌های مهمی که در اسلام مطرح است در وجود شادروان حکیم داور موج می‌زد. ایشان در دوران جنگ نیز در حد توان خود به جبهه‌ها نیز کمک می‌کرد و به عنوان یک مدیر، تمامی صفات مدیریتی را در حد کمال داشت. پشتکار، سواد ، آموزش و هماهنگی از دیگر ویژگی‌های بارز اخلاقی مرحوم حکیم داور بود.
مدیریت و کارکنان شرکت فولاد مبارکه ضمن قدردانی از زحماتی که این بزرگ مرد در راستای اعتلای صنعت فولاد کشور بر خود هموار نمودند، برای این عزیز از درگاه ایزد متعال علّو درجات و برای بازماندگان محترمش صبر جمیل و اجر جزیل مسئلت می نمایند.