هشدار برای قطع گاز واحدهای فولادی آغاز شد. همانگونه که سیمانی‌ها از نیمه دوم آبان ماه با قطعی گاز روبه‌رو شدند، برخی واحدهای فولادی هم از هفته گذشته شاهد قطع گاز بودند و در ماه‌های آینده هم باید به سمت سهمیه‌بندی گاز بروند. طبق اطلاعات به دست آمده واحدهای تولیدکننده فولاد باید در ماه آذر به میزان ۳۰ درصد از تولیدات خود بکاهند، دی ماه این عدد به ۵۰ درصد می‌رسد و برای ماه بهمن واحدهای فولادی مکلف شدند که ۷۰ درصد از ظرفیت تولید خود کم کنند تا دولت بتواند گاز خانگی را تأمین کند. با این اتفاق دیگر مانند سال‌های گذشته، گاز واحدهای فولادی به صورت کامل قطع نمی‌شود اما کاهش تولید در ماه‌های آتی اتفاق خواهد افتاد از همین رو چشم امید فولادی‌ها به دولت سیزدهم است تا کم کاری‌های دولت گذشته جبران شود. بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته قرار بود میزان تولید فولاد در کشور تا پایان سال ۱۴۰۰ به حدود ۳۳ میلیون تن برسد اما با قطع برق در تابستان و کاهش سهمیه گاز، پیش‌بینی‌ها حکایت از تولید ۲۵ تا ۲۶ میلیون تن فولاد دارد. حالا 250 کارخانه فولادی باید به سمت سهمیه بندی گاز بروند و از مصرف گاز خود بکاهند تا دولت بتواند گاز خانگی را تأمین کند.
تفاهم‌نامه برای
ساخت نیروگاه
در تابستان جاری به دلیل کمبود برق و محدودیت‌های اعمال شده، کاهش بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود ضرری ۶میلیارد دلاری به این صنعت وارد کرد. درنتیجه اجرایی شدن اقدامات لازم برای رفع این مشکل از ضرورت‌هایی است که در دستور کار وزارت صمت قرار گرفت و دو وزیر صمت و نیرو را پشت یک میز نشاند تا تفاهم‌نامه همکاری برای ساخت نیروگاه را منعقد کنند. اما با این حال بررسی وضعیت صادرات و فروش بزرگان فولاد در کنار مشکلات موجود نشان می‌دهد که سعی بر آن داشتند تا با اجرایی کردن تمهیدات لازم، دوران محدودیت را جبران و اجازه ندهند تاثیر چندانی بر صادرات و فروش آنها داشته باشد. بدون شک میزان صادرات از عوامل بسیار مهم در درآمدزایی شرکت‌های فولادی است. به هر میزان که صادرات افزایش یابد، فروش و سوددهی نیز بیشتر می‌شود، اتفاقی که در استقبال از سهام فلزی حاضر در بورس تاثیر‌گذار است. در میان تولیدکنندگان فولاد، فولاد مبارکه اصفهان با در اختیار داشتن مجموعه‌های مختلف پرچمدار صنعت فولاد است. درواقع این مجموعه نقش مهمی در تولید و صادرات فولاد ایفا می‌کند و باید آن را از ستون‌های اصلی صنعت فولاد کشور دانست.
ساده‌انگاری در مشکلات ریشه‌ای
رضا شریف‌زاده از فعالان صنعتی از عملکرد دولت گذشته گلایه داشت و به «ایران» می گوید: «زمانی که برجام امضا شد، امیدوارم بودیم که شاهد گشایش‌های خوبی در اقتصاد باشیم، اما به جای سرمایه‌گذاری و همکاری مشترک، واردات کالا رونق گرفت.» او ادامه داد: «اگر دولت وقت زمان را از دست نمی‌داد و در کنار بخش خصوصی سرمایه گذاری‌های مشترک را دنبال می‌کرد اکنون برق و گاز برای واحدهای صنعتی وجود داشت، به عنوان مثال در آن مقطع زمانی که شرکت‌های خارجی در حال رفت‌و‌آمد به ایران بودند می‌توانستیم حداقل در زمینه انرژی خورشیدی برنامه‌ریزی کنیم؛ در این مدت رخدادهای منفی و ریشه‌ای که می‌شد با برنامه‌ریزی حل کرد، ساده‌انگارانه دنبال شد.»
کم کاری دولت گذشته!
کارشناسان می گویند، عدم سرمایه‌گذاری دولت گذشته در زیرساخت‌های گازی و ناتوانی در جذب سرمایه‌گذار عامل مشکلات فعلی و کمبود انرژی در کشور است. میادین گازی با افت فشار مواجه هستند و برای اینکه این چالش به حداقل برسد به کمپرسور ۱۵۰ هزار تنی نیاز است که روی سکوهای گازی نصب شود. شرکت‌های محدودی در این بخش فعالیت می‌کنند. در این خصوص دولت گذشته با جدیت سرمایه‌گذاری را دنبال نکرد و در نهایت اکنون دچار چنین وضعیتی شده‌ایم. تیره و تار شدن روابط ایران و ترکمنستان در دولت روحانی عامل دیگری است که کارشناسان به آن اذعان دارند. مناقشه گازی ایران و ترکمنستان از اختلافات مالی در حوزه خرید و فروش گاز آغاز شد و دولت وقت برای رفع آن هیچ اقدامی انجام نداد؛ حال احیای روابط دو کشور در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته است. از آنجا که گازرسانی به مناطق شمالی و شمال شرقی با چالش‌های جدی روبه‌رو است و همواره ترکمنستان برای فروش گاز به ایران تمایل داشته است، برای جلوگیری از افت فشار گاز و گازرسانی به تمام مناطق، بخشی از گاز مورد نیاز کشور از این کشور خریداری می‌شد. همانگونه که در خبرگزاری‌ها آمده است در سال ۹۵ به دلیل یک نزاع بدون توجیه میان وزارت نفت زنگنه(وزیر نفت دولت روحانی) و ترکمن‌ها بر سر تسویه حساب‌های مالی اختلافات دو کشور بالا گرفت و واردات گاز از ترکمنستان متوقف شد. ماجرا به اینجا ختم نشد و طرف ترکمن با شکایت از ایران در دادگاه ICC سوئیس خواستار تسویه حساب‌های پیشین به همراه دیرکرد آنها شد که این دادگاه هم با صدور رأیی مبنی بر جریمه ۲میلیارد دلاری کشور به ضرر ایران تمام شد. سیدرضا شهرستانی، عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد درباره قطع گاز شرکت‌های فولادی به «ایران» گفت: «در حال حاضر قطعی گاز شامل تمام واحدهای فولادی نشده و تعداد محدودی گرفتار قطع گاز شدند اما به برخی از کارخانه‌های فولادی قطعی گاز ابلاغ شده است؛ طبق آنچه اعلام شده میزان تولید واحدهای فولادی در ماه‌های آینده بایستی کاهش پیدا کند تا بتوان گاز خانگی را تأمین کرد.» او ادامه داد: «اگر برنامه کاهش تولید با هدف کاهش مصرف گاز اجرایی شود، حداقل ۲٫۵ میلیون تن از برنامه تولید عقب‌تر خواهیم ماند و حداکثر تولید به ۲۵ تا ۲۶ میلیون تن خواهد رسید.»
راهکار چیست؟
عضو هیأت مدیره انجمن تولید کنندگان فولاد گفت: «واحدهای فولادی در بخش‌های گندله‌سازی و نورد می‌توانند از سوخت مایع چون گازوییل و مازوت استفاده کنند اما در بخش احیا به دلیل آنکه در فرایند تولید گاز لازم است تحت هیچ شرایطی نمی‌توان سوخت دیگری را جایگزین کرد.»او درباره چرایی قطع گاز واحدهای فولادی اظهار داشت: «مصرف بی‌رویه، فرسودگی خطوط انتقال گاز و افزایش مصرف باعث شده که این روزها با کمبود و قطعی گاز و همچنین قطعی برق روبه‌رو شویم، امیدواریم دولت سیزدهم در این حوزه به صورت جدی سرمایه‌گذاری کند تا دیگر شاهد این مشکلات در حوزه تولید نباشیم.» پیش از این بهرام سبحانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد گفته بود: بیش از ۹۰ درصد گاز مصرفی صنایع فولاد مربوط به روند تولید فولاد است و فقط ۱۰ درصد از آن به عنوان سوخت استفاده می‌شود، لذا برای آن ۱۰ درصد می‌توان سوخت جایگزین استفاده کرد، اما برای ۹۰ درصد گاز مورد نیاز فرآوری فولاد، ماده جایگزین وجود ندارد و با قطع گاز، دیگر فولاد تولید نمی‌شود. در این میان چندی پیش دیسپاچینگ وزارت نفت برنامه اولویت‌بندی قطع گاز شرکت‌های فولادی را اعلام کرد. بر این اساس قطع گاز برخی شرکت‌های تولید کننده آهن اسفنجی در اولویت اول است که اثر مستقیم بر تولید فولادسازان خواهد گذاشت. در اولویت نخست، مصرف گاز فولادسازان ۲۲.۶ درصد کاهش پیدا می‌کند و از ۴۴.۱۶ به ۳۴.۶ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد. در اولویت دوم و سوم، گاز مصرفی فولادسازان ۴۳ و ۶۵ درصد کاهش پیدا می‌کند و به ۲۵.۱۶ و ۱۵.۵۷ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد.