به باور کارشناسان دولت یا باید تولید را در همین سطح نگه دارد که در نتیجه نشانگر تداوم مشکلات و موانع بخش معدن است یا باید شرایطی را فراهم کند که تولید افزایشی شود که این مهم نشانگر لزوم برنامه‌ریزی و تغییر سیاست‌هاست. در این بین یکی از مواردی که بهتر است مورد توجه مسوولان قرار گیرد، توسعه صادرات است. موضوعی که با صدور بخشنامه‌های یک‌شبه در قالب عوارض صادراتی، مالیات و… مدتی است که با چالش روبه‌رو شده است.
وقتی چندین سال قبل صحبت از جایگزینی محصولات فولادی و بخش معدن به جای نفت شد در واقع از این صحبت شد که این عرصه می‌تواند ارزآوری قابل توجهی را برای کشور به ارمغان بیاورد و موجب رشد اقتصادی کشور شود. موضوعی که به دلیل مشکلات و موانع زیرساختی همچون ماشین‌آلات به‌روز، تکنولوژی و دانش جدید، ضعف تامین انرژی و… با چالش روبه‌رو شد. با توجه به اینکه بخش معدن می‌تواند نقش مثبتی در رشد اقتصادی داشته باشد آنقدرها هم که باید طی این مدت شاهد این امر نبوده‌ایم. گاهی سیاست‌هایی اتخاذ و قوانینی تصویب شده که به ضرر تولید‌کننده بوده است. با اینکه بارها تاکید شده برای اینکه معدن رشد کند باید انگیزه بهره‌برداران بالا برود، از آنها برای افزایش تولید حمایت شود، نوسازی ماشین‌آلات افزایش پیدا کند و… اما همه اینها در سطح شعار باقی مانده و در عمل معدنداران با بوروکراسی اداری و موانع جدی برای توسعه مواجه شده‌اند. حالا که آژانس علیه ایران قطعنامه‌ای صادر نکرده است، انتظار می‌رود دولت هم روی خوش به تولید‌کننده‌ها نشان دهد و با برنامه‌ای دقیق چالش صادرات محصولات فولادی را حل کند تا تولیدکنندگان داخلی بتوانند تولید خود را به مازاد نیاز داخلی برسانند و صادرات فولاد را افزایش دهند.
۷ میلیون تن برای صادرات
در این خصوص یک فعال معدنی درخصوص شرایط محدودشده صادرات فولادی‌ها در کشور اظهار کرد: براساس تازه‌ترین آمارهای رسمی از ۳۰ میلیون تن تولید فولادی که در سال گذشته به ثبت رسیده، تنها ۲۳ میلیون تن آن مصرف و ۷ میلیون تن آن صادر شده است. بر همین اساس، این ۷ میلیون تن باقیمانده باید برای رفع نیاز کشور در بخش صادرات قرار گیرد. البته با توجه به وضعیت موجود، می‌توان گفت این میزان در سال جاری افزایش خواهد یافت.
حسین بختیاری اظهار کرد: دولت باید به دنبال افزایش صادرات باشد تا تولید کاهش پیدا نکند، این در حالی است که از ابتدای سال بخشنامه و مصوبات زیادی برای محدود کردن صادرات فولادی‌ها وضع شده است، لذا دولت باید سطح تولید را در همین سطح نگه دارد یا آن را افزایش دهد که برای این کار باید به حوزه صادرات توجه خاصی داشته باشد.
این فعال معدنی با اشاره به اهمیت صادرات فولاد کشور خاطرنشان کرد: صادرات محصولات فولادی از لحاظ ارزآوری و رشد اقتصادی می‌تواند تاثیر خوبی در جامعه داشته باشد. به همین دلیل، دولت باید برنامه‌ای دقیق برای رفع چالش صادرات محصولات فولادی ارائه دهد تا تولیدکنندگان داخلی بتوانند تولید خود را به مازاد نیاز داخلی برسانند و صادرات فولاد را افزایش دهند.
بختیاری بیان کرد: متاسفانه در حال حاضر به نظر می‌رسد دولت برای بخش صادرات هیچ برنامه‌ریزی و استراتژی ندارد. به عبارت دیگر، دولت دنبال این است صادرات فولاد کشور را با راه‌ها و بهانه‌های مختلف محدود کند.
خیال فعالان فولادی راحت شد
اعلام خبر عدم صدور قطعنامه علیه ایران در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توسط برخی منابع مطلع، خیال فعالان فولادی کشور را راحت کرد.
نشست فصلی (سپتامبر) شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه در وین برگزار شد که تا روز جمعه نیز ادامه خواهد داشت. در این نشست با وجود سخنان تحریک‌آمیز یک مقام صهیونیست علیه ایران، این شورا قرار نیست هیچ قطعنامه‌ای علیه کشورمان صادر کند. البته پیش‌تر منابع دیپلماتیک وین گفته بودند که در نشست شورای حکام آژانس، قرار نیست هیچ قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود. در این نشست رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سخنرانی کرد و درباره برنامه اتمی ایران سخن گفت. البته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دوشنبه گذشته در گزارشی محرمانه به اعضای این سازمان مدعی شد که جمهوری اسلامی ایران غنی‌سازی اورانیوم با سطح خلوص ۶۰ درصد را آهسته کرده است. حالا با چنین صحبت‌هایی خیال فعالان فولادی راحت شده که قرار نیست تحریم‌ها تشدید شوند.
مساله این است که تا به امروز بخش معدن از تحریم‌های خارجی صدمه زیادی دیده است. تحریم‌ها و نداشتن روابط بانکی باعث شده که معدنی‌ها با مشکلات اساسی روبه‌رو شوند و خیلی از مشتریان را از دست بدهند. به طور مثال شخصی که می‌خواهد با ایران کار کند اول ابراز خوشحالی می‌کند که جنس، کیفیت و قیمت کالا مناسب است، اما همین که متوجه می‌شود طرف مقابل ایرانی است، هزار نگرانی پیدا می‌کند و در آخر پاسخ منفی می‌دهد، چراکه از عواقب کار با ایران می‌ترسد.
افزایش تولید ناخالص ملی یکی از مواردی است که بخش معدن می‌تواند نقش بسزایی در آن داشته باشد. بسیاری از بخش‌های دیگر اقتصاد هم مستقیم و غیرمستقیم به تولیدات معدنی بستگی دارند. به‌طور مثال ساختمان‌سازی در کشور به بسیاری از معادن ازجمله سنگ ساختمانی، سیمان و گچ، سرامیک و انواع فلزات وابسته است. همچنین باید گفت فعالیت معدنی جایگاه ایران در اقتصاد جهانی را بالا می‌برد. وقتی کشوری تولیدات داشته باشد به نوعی سایر کشورها را به تولیدات خود وابسته می‌کند. موضوع وابستگی اقتصادی سایر کشورها به یک کشور موجب بالا رفتن قدرت چانه‌زنی آن کشور در سیاست جهانی می‌شود. این مساله مستقیم و غیرمستقیم روی مبادلات اقتصادی و تجاری بین کشور و سایر کشورهای جهان تاثیر می‌گذارد و موجب تقویت سایر مولفه‌های اقتصادی کشور می‌شود. این در حالی است که تحریم‌ها به جایگاه ایران در اقتصاد جهانی بسیار ضربه زده است.
لذا می‌توان گفت که بازخورد تحریم برای اقتصاد بخش معدن منفی بوده است. به این ترتیب انتظار می‌رود که تصمیم‌گیران سیاست کلان کشور با در نظر گرفتن تمامی شرایط تصمیماتی بگیرند که عواقب کمتری را برای توسعه بخش معدن داشته باشد.
میزان تاب‌آوری صنعت فولاد ایران به مرز هشدار رسیده است
یک فعال فولادی از دغدغه تاب‌آوری صنعت فولاد کشور در پی تشدید چالش‌هایی همچون کمبود و گرانی حامل‌های انرژی، قیمت‌گذاری دستوری و وضع عوارض صادراتی سخن گفت. او همچنین به افت ۶۰ هزار میلیارد تومانی سود شرکت‌های بورسی زنجیره فولاد در پی همین چالش‌ها اشاره و تاکید کرد که تولید فولاد در ایران بدون بهره‌مندی از گاز ارزان صرفه اقتصادی ندارد، چراکه مزیت نسبی تولید فولاد در ایران، سنگ‌آهن و انرژی ارزان بوده و اکنون این مزیت‌ها از صنعت فولاد گرفته شده است.
امین ابراهیمی نایب‌رییس هیات‌مدیره انجمن فولاد از صنعت فولاد با عنوان صنعتی مادر یاد کرد که سهم چشمگیری در تولید ناخالص ملی و ایجاد درآمدهای حاصل از صادرات غیرنفتی دارد.
او در توضیح بیشتر در این باره گفت: فولاد صنعتی کلیدی و صنعت‌ساز است. با این حال این صنعت در سال‌های اخیر با چالش‌هایی مرتبط با تامین و هزینه انرژی، تامین مواد اولیه، قیمت‌گذاری دستوری، وضع عوارض صادراتی و مسائلی از این دست در کشمکش است. این چالش‌ها در برخی از حلقه‌های زنجیره دیگر تبدیل به یک بحران شده و همه اینها به شکل‌گیری دغدغه میزان تاب‌آوری صنعت منجر شده است.
ابراهیمی ادامه داد: این چالش‌ها در حالی گریبانگیر صنعت فولاد کشور است که این صنعت برای افق ۱۴۰۴ تولید ۵۵ میلیون تن در سال را پیش رو دارد، البته ظرفیت تولید فولاد کشور تا سال ۱۴۰۴ به ۶۰ میلیون تن هم می‌رسد، اما با توجه به چالش‌های یادشده مشخص نیست تا چه میزان از این ظرفیت را بتوان بالفعل کرد. این صنعت برای پیشروی نیاز به یک سازوکار مشخص و با‌ثبات دارد.
کاهش ۶۰ هزار میلیارد تومانی سود شرکت‌های بورسی زنجیره فولاد
نایب‌رییس انجمن فولاد در ادامه از احتمال دفع سرمایه‌ها از صنعت فولاد گفت و تصریح کرد: با این تفاسیر صنعت فولاد کشور امتیازات سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهد. وی افزود: در اقتصاد بخش‌های مختلف همچون حلقه‌های یک زنجیره به هم متصل هستند و وقتی به زنجیره آسیبی وارد شود، این حلقه‌های ضعیف‌تر هستند که ابتدا از زنجیره جدا می‌شوند. در زنجیره فولاد هم القایی‌ها، نوردی‌ها و تولیدکنندگان گندله در صورت دفع سرمایه‌ها از زنجیره بیشتر از دیگران آسیب‌پذیرند. نایب‌رییس انجمن فولاد تصریح کرد: امروز کار به جایی رسیده که اگر امروز مجموع ارزش دارایی‌های شرکت‌های فولادی به سپرده بانکی تبدیل شود، سوددهی آن از آنچه در صورت‌های مالی شرکت‌ها مشاهده می‌شود بیشتر است. شرکت‌های بورسی زنجیره فولاد در سال گذشته، ۱۳۰ هزار میلیارد تومان سود دادند که این رقم در سال جاری به ۷۰ هزار میلیارد تومان نزول خواهد کرد و آنچه این افت سود را رقم می‌زند، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و کاهش میزان تولید برآمده از محدودیت در عرضه انرژی است.
با احداث نیروگاه‌های خودتامین موافق نیستیم
نایب‌رییس انجمن فولاد در ادامه به چالش تامین برق در شرکت‌های فولادی پرداخت و در این باره گفت: میزان مصرف برق صنعت فولاد ۱۰ درصد از کل برق مصرفی کشور است و با توجه به کمبود برق در کشور و لزوم تامین برق مورد نیاز صنعت فولاد، وزارتخانه‌های صمت و نیرو با یکدیگر توافقنامه‌ای برای احداث نیروگاه‌های خودتامین منعقد کردند و این وعده داده شده که در صورت احداث این نیروگاه‌ها برق واحد فولادی احداث‌کننده قطع نشود.
ابراهیمی تصریح کرد: در جایگاه یک کارشناس با احداث نیروگاه‌های خودتامین موافق نیستم، چون ایجاد نیروگاه امری خارج از هسته فعالیت فولادسازان است، هر چند در شرایط کنونی چاره‌ای جز اتخاذ این راهکار نیست! به همین دلیل فولادسازان بزرگ کشور اقدام به احداث نیروگاه کرده‌اند، اما با این حال این نمی‌تواند به معنای پایان محدودیت‌های برقی شرکت‌های فولادی باشد، چون در صورت تشدید مصرف برق در کشور باز هم اولویت با تامین برق خانگی است. موضوع بعدی در مورد نیروگاه‌های خودتامین، نرخ گازی است که برای تولید برق به این نیروگاه‌ها داده می‌شود؛ این نرخ هنوز خیلی شفاف نیست و این امکان وجود دارد که نیروگاه‌های خودتامین را غیراقتصادی کند. وی ادامه داد: گاز در صنعت فولاد جایگاه یک فناوری را دارد و تنها سوخت یا خوراک نیست. همچنین موضوع مهم در مورد گاز که باید با قیمت پایین در اختیار شرکت‌های فولادی قرار گیرد این است که این سوخت ارزان امتیاز مهم و در واقع مزیت رقابتی برای فولادسازان ایران در بازار بین‌المللی فولاد به شمار می‌آید و نقطه قوت این صنعت در رقابت با رقبای جهانی است.
بدون گاز ارزان تولید فولاد توجیه اقتصادی ندارد
ابراهیمی در ادامه به چالش تامین گاز در صنعت فولاد ایران پرداخت و گفت: ۷۰ درصد فولادسازان دنیا فولاد را با روش کوره‌بلند تولید می‌کنند، در حالی که در ایران تولید در میان ۷۰ درصد فولادسازان با روش قوس الکتریکی انجام می‌شود و اتخاذ این تکنولوژی بر مبنای برخورداری از گاز ارزان و امکان تولید آهن اسفنجی از سنگ‌آهن بوده است.
وی افزود: در نتیجه اگر قیمت گاز بیش از نرخ‌های کنونی افزایش یابد، تولید فولاد در ایران دیگر توجیه اقتصادی ندارد و پیامد این امر تعطیلی گسترده واحدهای فولادی کشور است. گفتنی است که صنعت فولاد ۵ درصد از گاز کشور را مصرف می‌کند.
نایب‌رییس انجمن فولاد ادامه داد: دولت به شرکت‌های بزرگ فولادی پیشنهاداتی در مورد سرمایه‌گذاری برای بهره‌برداری از میدان گازی پارس شمالی داده تا این شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری ۶ میلیارد دلاری در این عرصه حضور پیدا کنند و کنسرسیوم مشترکی از شرکت‌های فولادی و وزارت نیرو و نفت شکل دهند، با این حال البته شفاف نیست که این طرح توجیه اقتصادی خواهد داشت یا خیر؟!
منبع: جهاان صنعت