جهان‌صنعت نوشت: شاید اگر مدیران روابط‌عمومی صندوق توسعه ملی بهتر عمل می‌کردند و از رسانه‌هایی که بارها درباره صندوق توسعه ملی خبر و گزارش تهیه کرده و درباره کارنامه آن تحلیل کرده‌اند را به پنجمین همایش صندوق توسعه ملی دعوت می‌کردند یا دست‌کم سخنان رییس صندوق را روی سایت‌‌های نهاد قرار می‌دادند باید بخش بیشتر این گزارش را سخنان مهدی غضنفری تشکیل می‌داد. متاسفانه اینطور نشده بود و دست‌کم تا ساعت۱۶ دیروز که این گزارش تهیه می‌شد خبری از برگزاری همایش و سخنان حاضران روی سایت صندوق توسعه ملی دیده نشد. در نتیجه گزارش حاضر به نقل از خبرگزاری‌های گوناگون تهیه شده است.
همچنان عددهای مبهم
مهدی غضنفری، رییس هیات‌عامل صندوق توسعه ملی که در دولت رییسی به این منصب رسیده و در دولت چهاردهم نیز در همین مقام باقی مانده دیگر آن شور دگرگون‌سازی در فعالیت‌های صندوق را گویا از دست داده است. غضنفری براساس آنچه ایبنا گزارش داده همان حرف‌های تکراری را بازگو کرده و گفته است: تاکنون ۱۶۸میلیارددلار از ابتدای شکل‌گیری صندوق ورودی داشته‌ایم و ۱۵۸میلیارد دلار تاکنون از صندوق خارج شده است. از کل میزان خروج منابع صندوق ۴۵میلیارد دلار به بخش‌خصوصی و غیردولتی‌ها و ۱۰۳میلیارد دلار صرف مصارف دولتی و حاکمیتی و ۳/۱۰میلیارد دلار نیز صرف مالیات، نوسانات نرخ ارز و سایر بخش‌ها شده است.
وی افزود: از ۷/۳۰میلیارد دلار مانده صندوق توسعه ملی ۲/۷میلیارد دلار مانده تعهداتی است که باید پرداخت شود. در واقع حدود ۵/۲۳میلیارد دلار منابع در اختیار صندوق توسعه ملی است. همچنین ۲/۳۸میلیارد دلار اعطای تسهیلات ارزی انجام شده که ۲/۳۱آن سررسید شده است. از این میزان ۲/۱۱وصول شده و ۲۰میلیارد دلار مطالبات معوق است.
غضنفری ادامه داد: از مجموع مطالبات معوق ۱۶میلیارد مربوطبه طرح‌های با تضمین شرکت ملی نفت ایران، ۸/۱میلیارد دلار مربوطبه طرح‌های نیروگاهی و ۲/۲میلیارد دلار مربوط به سایر طرح‌های صنعتی است. در گذشته برنامه IHOPE را در نظر داشتیم اما با توجه به نگرانی‌ها نسبت به ناهمخوانی این برنامه با اساسنامه صندوق توسعه ملی برنامه LHOPE را در نظر گرفتیم که مبتنی‌بر پرداخت تسهیلات بانکی است.
رییس صندوق توسعه ملی اظهار داشت: صندوق برای کمک به رفع ناترازی برق در کشور ۸/۵میلیارد دلار تخصیص خطوط اعتباری جدید به بانک‌های عامل به منظور تامین مالی نیروگاه‌ها در نظر گرفته است. رییس سازمان برنامه‌وبودجه گفت: پیشنهاد من به مسوولان این است به‌جای آنکه بخشی از بودجه نفت به صندوق توسعه واریز شود تمام پول حاصل از فروش نفت به این صندوق برود و دولت براساس نیاز برداشت کند.
پیشنهادهای پورمحمدی
پورمحمدی، رییس سازمان برنامه و بودجه در پنجمین همایش صندوق توسعه ملی با محوریت «حکمرانی توسعه؛ صندوق توسعه ملی و رفع ناترازی‌ها» که در محل مرکز همایش‌های سازمان مدیریت صنعتی برگزار شد، یک گزاره بسیار درست را در قالبی تازه درباره صندوق و شاید دیگر مسائل ایران بر زبان آورد و گفت: بهار گره‌گشاست و از سوی دیگر بسیار موقت و زودگذر است. هر دوی این ویژگی‌ها به ما می‌گوید زمان محدود است و اگر گره‌گشایی نکنیم طومارمان پیچیده می‌شود. در گذشته علمای ما بسیار به عسل و شهد و شیرینی آن اعتقاد داشتند. شهد را می‌خوردند و موم آن را به شمع تبدیل می‌کردند. ما هم باید از جایگاه و فرصت‌های خود جدا شویم. اگر قدر آن را بدانیم و از آن استفاده کنیم برنده خواهیم بود.
پورمحمدی تصریح کرد: با وجود اینکه ما علاقه‌مند به دیدن نیمه خالی لیوان هستیم اما بدون صندوق توسعه ملی امکان راه‌اندازی پارس جنوبی، امکان انتقال آب‌های مرزی، توسعه مناطق، شرکت‌های پالایشگاهی و بسیاری دیگر از اقدامات و طرح‌ها محقق نمی‌شد.
وی اضافه کرد: صندوق توسعه ملی در توسعه کشور نقش جدی و اساسی ایفا کرده است. چگونه می‌شود به گونه‌ای دیگر حکمرانی در صندوق توسعه را رقم زد؟ هرگاه میزان درآمدهای حاصل از صادرات نفت افزایش پیدا می‌کند ما رشد اقتصادی را شاهد هستیم و هرگاه این مولفه کاهش پیدا می‌کند ما دچار رکود و کاهش رشد اقتصادی می‌شویم. نوسانات منابع حاصل از فروش نفت در کشور بسیار زیاد است.
رییس سازمان برنامه و بودجه گفت: نوساناتی که ۱۰ برابر باشد امواج بسیار عظیمی ایجاد می‌کند که منجر به بی‌ثباتی اقتصاد می‌شود. تجربه دهه۹۰ به ما نشان داد وقتی درآمدهای ارزی بالا و پایین می‌شود به ما آسیب‌های جدی وارد می‌شود.
پورمحمدی با اشاره به الزام پرداخت‌های جاری از محل منابع حاصل از صادرات نفت، اذعان داشت: پل و جاده و سد و ساختمان‌های فراوان ساختیم اما هنوز چند سال نگذشته که با کمبود درآمد مواجه شدیم. هزینه باقی ماند و راهی برای آن نداشتیم و این مسیر منحرف شد. پس از افزایش درآمدهای ارزی کارخانه‌های سیمان، شیشه و در و پنجره شکل گرفت و به‌محض کاهش درآمدهای ارزی آن کارخانه‌ها منفعل شدند و تولید دچار مشکل شد و کارمند، بازنشسته و مردم از وضعیت عدم تحقق وعده‌ها ناراضی شدند.
وی ادامه داد: آیا بهتر نیست کل درآمدهای ارزی حاصل از درآمدها نفت و گاز به صندوق توسعه ملی واریز شود و دولت طی توافقی سالانه یک رقم مشخصی از این صندوق دریافت کند و به‌جای اینکه دولت از صندوق توسعه ملی غیرقاعده‌مند برداشت داشته باشد درآمد حاصله ثابت بماند. درخواست دارم راجع به این موضوع گفت‌وگو شود.
رییس سازمان برنامه و بودجه بیان کرد: کشور ما به‌جهت وجود منابع در مقام و جایگاه قابل‌توجهی قرار دارد. ما از لحاظ منابع طبیعی مقام پنجم و ذخایر معادن جایگاه هفتم و از نظر منابع مس، چهارم و پنجم و از نظر ذخایر نفت جایگاه سوم و از نظر جایگاه گاز رتبه دوم را داریم؛ بر پایه چنین ثروتی، صندوق توسعه ملی باید قوی‌ترین صندوق موجود باشد.
پورمحمدی خاطرنشان کرد: برای تولید یک‌متر مکعب گاز در ایران باید چند سنت هزینه شود. در کشور روسیه این رقم حدود ۲۰ تا ۳۰ دلار است. ما منابع طبیعی و ذخایر نفت و گاز طبیعی هستیم و این منابع ارزان به دست می‌آیند. در شرایط فعلی بنا به تحریم‌های ظالمانه امکان دستیابی به ذخایر نفتی سخت شده است. آیا بهتر نیست بخش مهمی از تسهیلات صندوق توسعه ملی به‌صورت ارزی و ریالی، برای چنین کشوری که سرمایه‌گذار خارجی زیادی ندارد، صرف سرمایه‌گذاری در میادین مشترک شود؟
وی ادامه داد: وقتی یک ناظر به صورت‌های مالی صندوق توسعه ملی نگاه می‌کند چه چیزی جز وجوه وصول‌نشده مالی می‌بیند؟ صندوقی که بخش قابل‌توجهی از وجوه آن مشکوک‌الوصول باشد چه انتظاری می‌توان از آن داشت. سرمایه‌گذار می‌بیند برای مثال شرکت ملی نفت ایران میلیاردها دلار بدهکار به صندوق توسعه ملی است. یا دولت، میلیاردها دلار به صندوق توسعه ملی بدهکار است و صورت‌های مالی غیر شفاف دارد. آیا نمی‌شود میان دولت و صندوق توسعه ملی تفاهمی ایجاد شود تا صورت‌های مالی صندوق توسعه شفاف و بدهی‌های دولت پرداخت شود؟
اساسنامه صندوق تغییر کند
رییس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه، گام اول توسعه طراحی استراتژی صنعتی و هدایت اعتبار است، گفت: فلسفه عملکرد صندوق توسعه ملی تغییر کرده و باید اساسنامه جدید برای این صندوق مطابق اهداف توسعه‌ای تنظیم شود.
محمدرضا فرزین در پنجمین همایش صندوق توسعه ملی که صبح دیروز برگزار شد، گفت: بخشی از ناترازی‌ها به این دلیل است که در مقاطعی رابطه نظام تامین مالی با اهداف توسعه‌ای کشور تنظیم نشده است. وی افزود: در سال۱۳۸۹ نگرانی از بیماری هلندی دغدغه اصلی ایجاد صندوق توسعه ملی بود اما از یک‌سال بعد با تحریم‌ها مواجه شده و درآمدهای نفتی کاهش پیدا کرد که این موضوع باعث شد تا خود دولت نیز نتواند تامین مالی خود را انجام داده و بخشی از نیازهای خود را از صندوق توسعه ملی تامین کرد. وی افزود: امروز فلسفه عملکرد صندوق توسعه ملی تغییر کرده و به اعتقاد بنده باید اساسنامه این صندوق تغییر کند و با وصله پینه بودجه سنواتی نمی‌توان به چالش‌ها پاسخ داد. رییس کل بانک مرکزی گفت: صندوق توسعه ملی در هدایت اعتبار نقش اساسی دارد. زمانی که بنده رییس صندوق توسعه شدم سوالی که مطرح شد این بود که مدام دستگاه وظیفه برنامه‌ریزی توسعه را برعهده دارد. در آن مقطع با همکاری سازمان برنامه و بودجه یک چارچوب و نقشه راه برای این حوزه طراحی شد. براین اساس کشور باید در گام نخست یک استراتژی صنعتی در اختیار داشته باشد.
وی افزود: آلمان، ژاپن و چین در گام نخست استراتژی صنعتی مناسب خود را داشته‌اند. وقتی به کارآمدی بازار اعتماد نداریم باید سراغ استراتژی صنعتی برویم تا بتوانیم اعتبار را به سمت اهدافی که طراحی شده هدایت کنیم. مثلا اعتبار و منابع در ژاپن به‌سمت توسعه صادرات و در کشور چین به‌سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری هدایت شدند.
رییس کل بانک مرکزی گفت: خوشه‌های صنعتی متفاوتی در اقصا‌نقاط کشور داریم و برای حمایت‌ها باید مطالعات مشخص در نظام تامین مالی کشور شامل دولت، نظام بانکی و صندوق توسعه ملی انجام شود.
فرزین تاکید کرد: وقتی ۴۵درصد درآمد نفتی به صندوق توسعه ملی واگذار می‌شود باید در حوزه توسعه وارد شود. این موضوع باید از طریق بانک‌های توسعه‌ای انجام شود. در همین خصوص فردا جلسه‌ای مشترک با آقای غضنفری در مورد انتشار ۲۰۰میلیون‌دلار اوراق ارزی با مشارکت و ضمانت صندوق توسعه ملی در پیش داریم.
وی افزود: بانک صنعت و معدن بدهی جدی به صندوق توسعه ملی دارد و افزایش سرمایه آن نیز توسط دولت انجام نمی‌شود. به اعتقاد بنده صندوق توسعه ملی باید سهامدار بانک مسکن، کشاورزی و صنعت و معدن باشد تا اهداف توسعه‌ای تامین و دنبال شود.