درحالی در ماه‌های اخیر تعداد کدهای بورسی صادر شده رو به افزایش است که شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری نگران ریسک، غیرحرفه ای‌ها هستند. برهمین اساس کارشناسان اعتقاد دارند که غیرحرفه ای‌ها باید از روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس که ریسک پایینی دارد استفاده کنند که بهترین آن ورود به بورس از مسیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که ریسک برخی از آنها در حد صفر است.
بستر امن سرمایه گذاری
کجا سرمایه‌گذاری کنیم؟ این پرسشی است که همواره ذهن صاحبان دارایی و پس‌انداز را مشغول می‌کند. طی ماه‌های اخیر بخصوص از مهر پارسال جدول بازدهی بازارها به طور کامل تغییر کرده است و اکنون سرمایه‌گذاران باید به‌دنبال بازاری جایگزین و مطمئن که بازدهی مناسبی هم دارد، باشند. درسال‌های نه چندان دور درکنار برخی از بازارهای غیرمولد که برای مدتی جذابیت بالایی خلق می‌کردند و افول می‌یافتند، سپرده‌گذاری در بانک‌ها کم ریسک‌ترین و مطمئن‌ترین محل برای سرمایه‌گذاری بود.
اما با تلاطم برخی از بازارها مانند ارز و طلا بخصوص در اواخر دهه 80 و ابتدای دهه 90 نگاه بخشی از سرمایه‌گذاران هم تغییر کرد. سودهای چند ده درصدی و گاه چند صد درصدی این بازارها بسیاری را متقاعد می‌کرد که پول خود را به این بازارها ببرند. پس از یک آرامش چند ساله این روند یک بار دیگر از انتهای سال 1396 تکرار شد.
این درحالی است که عملکرد بازارهای سرمایه‌گذاری مرسوم و میزان بازدهی آنها درسه ماهه نخست امسال حاکی از تحول مهمی است، دیگر مانند گذشته ارز و طلا و درمجموع بازارهای کاذب بازده قابل توجهی ندارند و در مقابل بازار سهام و پول جای آنها را گرفته‌اند.
محاسبات «ایران» از میزان بازدهی بازارهای پنجگانه سرمایه‌گذاری در سه ماهه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد که دراین دوره بورس با 31.4 درصددرصدر قرار گرفته و پس از آن بازار مسکن با 15 درصد، بازار پول(سپرده‌های بانکی) با 5 درصد، ارز با 2.37 درصد و سکه با 0.64 درصد در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. بنابراین در سال‌جاری شاهد یک تحول بزرگ در میزان بازدهی‌ها هستیم و برهمین اساس سمت و سوی سرمایه‌گذاران نیز باید تغییر کند. این درحالی است که «صندوق‌های سرمایه گذاری» راهی کم ریسک و پربازده برای سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای ایجاد کرده است.
صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟
در دو دهه گذشته صندوق‌های سرمایه‌گذاری محبوبیت بالایی در بین سرمایه‌گذاران پیدا کرده‌اند.امروزه بسیاری از افراد به دلایل مختلفی مثل کمبود وقت، نداشتن اطلاعات کافی درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری موجود، مشغله زیاد و موارد دیگر معمولاً گزینه‌ای که برای پس‌انداز پول خود انتخاب می‌کنند بانک است. یک صندوق سرمایه‌گذاری مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار است.
در واقع می‌توانید آن را به‌صورت شرکتی در نظر بگیرید که در آن افراد مختلف پول‌های خود را روی هم می‌گذارند و در سبدی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند. در حال حاضر میزان سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران به بیش از 156 هزارمیلیارد تومان رسیده است.
سرمایـــــــــــــــــه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مزایایی همچون، مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها، کاهش ریسک سرمایه گذاری‌ها، نظارت و شفافیت اطلاعاتی، نقد شوندگی بالا و صرفه‌جویی نسبت به مقیاس دارند.
برای سرمایه‌گذاری در یک صندوق باید واحدهای سرمایه‌گذاری یا unit آن صندوق را خریداری کنید.
کل سرمایه صندوق به واحدهای ۱۰۰هزار تومانی تقسیم می‌شود که به هر کدام از آنها یک واحد سرمایه‌گذاری یا unit گفته می‌شود.قیمت این واحدها در ایران معمولاً نزدیک به ۱۰۰هزار تومان است.
انواع صندوق‌های سرمایه گذاری
صندوق‌های سرمایه‌گذاری انواع مختلفی دارند که اصلی‌ترین آن شامل صندوق‌هایی در سهام، با درآمد ثابت و مختلط می‌شود.
صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت: این نوع صندوق‌ها حداقل بین 70 تا 90 درصد از دارایی‌های خود را در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می کنند.باقیمانده دارایی‌های صندوق نیز به اختیار مدیر صندوق (تا سقف 10 درصد) در بورس سرمایه‌گذاری می‌شود.یک صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت مناسب برای افرادی است که ریسک‌پذیری پایینی دارند. سهم صندوق‌های با درآمد ثابت از ارزش دارایی صندوق‌ها به 95.9 درصد می‌رسد.
صندوق سرمایه‌گذاری در سهام: این نوع از صندوق‌ها حداقل 70 درصد از دارایی‌های خود را در سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند.30 درصد باقیمانده نیز به اختیار مدیر صندوق در سهام، اوراق مشارکت، سپرده بانکی یا سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود.این کار باعث می‌شود که ریسک این نوع صندوق‌ها نسبت به صندوق‌های با درآمد ثابت بیشتر شود. سهم این نوع صندوق نیز از کل دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری 2.85 درصد است.
صندوق سرمایه‌گذاری مختلط:این نوع از صندوق‌ها حداکثر 60 درصد از دارایی خود را در سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند.حداقل 40 درصد از دارایی صندوق نیز در اوراق با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری می‌شود.
به صورت کلی می‌توان گفت این نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری از منظر سطح ریسک بین ۲ نوع صندوق با درآمد ثابت و صندوق سرمایه‌گذاری در سهام قرار می‌گیرند. کمترین سهم از دارایی صندوق‌ها نیز با 0.60 درصد به صندوق‌های مختلط تعلق دارد.
علاوه برموارد یادشده، انواع دیگری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز هستند که می‌توان به صندوق‌های زمین و ساختمان، صندوق‌های بازارگردانی، صندوق‌های نیکوکاری، طلا و … اشاره کرد.
صندوق ها، بهترین گزینه سرمایه گذاری بلند مدت
همانگونه که اشاره شد سمت و سوی سرمایه‌گذاری در دنیا تفاوت زیادی پیدا کرده است. درمجموع در کشورهای توسعه یافته مردم به جای بانک به بازار سرمایه روی آورده‌اند. درایران نیز با تغییر شرایط اقبال سرمایه‌گذاران به بورس بیشتر شده است. درخصوص چند و چون سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بورس با حجت‌الله نصرتیان، کارشناس بازار سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری گفت‌و‌گوی کوتاهی انجام داده‌ایم.
در کشورهای پیشرفته دنیا بحث سرمایه‌گذاری چگونه انجام می‌شود؟
به‌طورکلی براساس آمار و ارقام میزان پویایی و کارا بودن اقتصاد هر کشور با میزان سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه آن کشور نسبت مستقیم دارد و به‌تبع آن با سرمایه‌گذاری در بازار پول نسبت عکس. به‌عنوان‌مثال براساس آمار 56 درصد GDP کشور آلمان در صندوق‌های سهامی سرمایه‌گذاری شده است. این نسبت در کشورهای فرانسه، انگلستان و هلند به ترتیب 93، 104 و 127 درصد است و در ایران، ترکیه و یونان این نسبت به ترتیب 0.5، 2 و 4 درصد است. بر همین اساس 66 درصد دارایی‌های مردم یونان را سپرده‌های بانکی تشکیل می‌دهد و در مقابل تنها 24 درصد دارایی‌های مالی مردم انگلستان به سپرده‌های بانکی تعلق دارد و مردم سوئد و ایسلند تنها 14درصد دارایی‌های خود را در بانک‌های این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این تفاوت ذائقه سرمایه‌گذاری در مورد اغلب کشورهای صنعتی و در مقابل آنها کشورهای در حال‌توسعه مصداق دارد.
با توجه به بازدهی مطلوب بورس در ماه‌های اخیر و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازارهایی نظیر ارز، طلا، مسکن و... پیشنهاد شما به کسانی که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند، چیست؟
به‌عنوان یک سرمایه‌گذار و نه به‌عنوان عضوی از بازار سرمایه توصیه اکید بر سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف و تنوع‌بخشی به آن است؛ اما آنچه مسلم است با نگاه به افق کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت می‌توان با استدلال‌های مختلف پیشنهاد داد وزن بیشتری به بازار سرمایه در پرتفوی سرمایه‌گذاری اختصاص یابد. این پیشنهاد قطعاً با در نظر گرفتن ریسک‌های این بازار است، همچنان که این ریسک در سایر بازارها نیز وجود دارد.
اخیراً اقبال به صندوق‌های درآمد ثابت و سهامی افزایش‌یافته، هرکدام چه ویژگی‌هایی دارند و برای کدام سرمایه‌گذار مناسب‌تر هستند؟
پایه‌ای‌ترین تفاوت هر یک از این صندوق‌ها میزان ریسکی است که سرمایه‌گذاران هر یک از آنها متحمل می‌شوند. در حال حاضر در بازار سرمایه اوراق با درآمد ثابت کمترین ریسک را داراست و سهام به نسبت اوراق با درآمد ثابت دارای ریسک بالاتری است. به همین نسبت سرمایه‌گذاران صندوق‌های با درآمد ثابت، سرمایه‌گذارانی هستند که درجه ریسک‌پذیری کمتری دارند و ترجیح می‌دهند با تحمل حداقل ریسک بازدهی حداقلی‌ای را کسب کنند. در مقابل سرمایه‌گذارانی که تمایل به کسب بازدهی بالاتری نسبت به صندوق‌های با درآمد ثابت دارند، به صندوق‌های سهامی اقبال بیشتری نشان می‌دهند؛ بنابراین انتخاب بین هر یک از نوع صندوق‌ها کاملاً وابسته به درجه ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار است. هرچند مدت‌زمان سرمایه‌گذاری و شرایط بازار سرمایه در هنگام سرمایه‌گذاری را نیز می‌توان عامل مهمی در انتخاب بین این دو نوع صندوق دانست. به‌عنوان‌مثال چنانچه سرمایه‌گذاری قصد سرمایه‌گذاری مبلغی در بازه زمانی مثلاً کمتر از یک ماه دارد و نسبت به بازدهی بازار سهام اطمینان خاطر ندارد، توصیه به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت است. از طرف دیگر چنانچه سرمایه‌گذاری قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت، مثلاً بیشتر از یک سال دارد و نسبت به بازار سهام خوشبین است، توصیه به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی است.
آمار‌ها نشان می‌دهد در ماه‌های اخیر حجم دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به‌طور معناداری در حال افزایش است، همچنین تعداد سرمایه‌گذاران صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز افزایش چشم‌گیری را نشان می‌دهد، این تغییر ناشی از چه عواملی است و چرا سرمایه‌گذاران به بورس علاقه‌‌مند شده‌اند؟
قطعاً یکی از مهم‌ترین عوامل تمایل به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها بازدهی مناسب بازار سرمایه در چند ماه گذشته بوده است. بازدهی کسب‌شده در این مدت هم سرمایه‌گذارانی را که آشنایی قبلی با بازار سرمایه داشته‌اند راغب به سرمایه‌گذاری بیشتر در این بازار کرد و هم باعث آشنایی افراد بیشتری با این بازار شده است. عوامل مذکور باعث افزایش تعداد سرمایه‌گذاران در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز شده‌اند.
به نظر شما در آینده نزدیک سرمایه‌گذاری در ایران به کدام سو می‌رود؟
هر چه سرمایه‌گذاری در چرخه تولید و صنایع مولد بیشتر باشد، اقتصاد کشور نیز پویاتر خواهد شد. از طرف دیگر هر چه فرهنگ سرمایه‌گذاری بیشتر در میان مردم رواج یابد، هدایت سرمایه‌های خرد و سرگردان به سمت تولید بیشتر و بهتر خواهد بود. بازار سرمایه به‌عنوان یکی از شفاف‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین بازارهایی است که می‌تواند در این زمینه انتخاب شود.