روزهای پرنوسان و رکوردهای قیمتی ارز و طلا درهمین ماه‌های گذشته باور افت قیمت‌ها و ادامه‌دار شدن آن را برای عده‌ای دشوار کرده است. اما طی هفته‌های اخیر بخصوص در روزهای گذشته نزول به روندی ادامه دار برای قیمت‌ها در بازار ارز و طلا تبدیل شده است.
با وجودی که هنوز دلال‌ها در خیابان هستند و برخی سود خود را در بالا رفتن قیمت‌ها می‌بینند، ولی بازار روند دیگری را پی گرفته است. از زمانی که شورای عالی هماهنگی اقتصادی اختیارات ویژه‌ای را به عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی داد، دخالت این بانک در بازار ارز بیشتر شده است و تمام سعی و تلاش این نهاد این است که دیگر اجازه بالا رفتن قیمت‌ها را ندهد. برهمین اساس طرح‌ها و برنامه‌هایی که اخیراً از سوی بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز معرفی و اجرا شده است تأثیر مستقیمی بر بازار آزاد داشته است. این درحالی است که سکاندار این بانک روزهای آرام تری برای بازار ارز پیش‌بینی می‌کند و می‌گوید احاطه کاملی بر بازار دارد.
روز پنجشنبه دلار وارد کانال ۱۲ هزار تومان شد و با قیمتی در حدود ۱۲ هزار و 500 تومان فروخته شد. حتی افزایش قیمت اونس جهانی طلا که به 1228 دلار رسید هم باعث نشد تا نرخ طلا در بازار داخلی افزایش یابد. روز پنجشنبه سکه نیز وارد کانال
3 میلیون تومان شد و با نرخ 3 میلیون و 900 هزار تومان معامله شد. برخی افزایش عرضه ارز از سوی بانک مرکزی را دلیل مهم کاهش قیمت ارز و برخی دیگر سخنان اخیر رئیس کل بانک مرکزی در خصوص کنترل ورودی‌ها و خروجی‌های بازار ارز را دلیل مهم این اتفاقات می‌دانند.
یکی از تصمیمات مهم بانک مرکزی محدودیت برای تراکنش‌های بانکی یا انتقال پول است. در حال حاضر امکان انتقال پول است. وی تأکید دارد بزودی انتقال پول با محدودیت شماره ملی روبه‌رو می‌شود به این ترتیب داشتن حساب‌های متعدد امکانی برای افزایش سقف انتقال پول برای افراد ایجاد نمی‌کند.این اقدام عملیات انتقال پول را دشوارتر از قبل خواهد کرد. پیش از این نیز اجرای قوانین درخصوص تسویه حساب تراکنش‌ها خود عامل مهمی در کاهش حجم معاملات صوری در بازار شد.
همتی گفته است: دستگاه‌های کارتخوان از سوی همکاران بانک مرکزی طی سال‌های گذشته مورد غفلت واقع شده بود. یعنی براحتی یک فرد می‌توانست در خارج از کشور، دستگاه کارتخوان ایرانی را در یک صرافی خارجی در ترکیه یا کانادا، استفاده کرده، کارت بکشد و پول جابه‌جا کند. ۵۰ بار قابلیت این وجود داشت که کارت کشیده شود و محدودیتی هم در این رابطه وجود نداشت؛ در حالی که در یک روز، 10 میلیارد تومان جابه‌جایی پول هم داشتیم، اما اکنون بالای ۵۰ میلیون تومان امکان پذیر نیست.
دو عامل که قیمت‌ها را پایین کشید
رئیس اتحادیه طلا و جواهردر گفت‌و‌گو با «ایران» درباره دلایل روند کاهشی نرخ ارز و طلا در بازار دو عامل اصلی را به‌عنوان مهم‌ترین دلایل این اتفاق معرفی کرد.
ولی‌الله محمد ولی افزود: مهم‌ترین دلیل تداوم روند کاهشی نرخ ارز و طلا در بازار به سیاست‌ها و نوع نگاه دولت و بانک مرکزی برمی‌گردد. دردوره جدید بانک مرکزی با اختیاراتی که گرفته است تمام تلاش خود را برای پایین نگه داشتن نرخ‌ها انجام می‌دهد.
وی توضیح داد: دراین زمینه بانک مرکزی از تمام ابزارهای خود برای ثبات بازار ارز استفاده می‌کند و همین نگاه باعث شده است تا انتظارات برای کاهش بیشتر قیمت‌ها درمیان مردم و فعالان اقتصادی شکل گیرد.
وی درخصوص دلیل دوم برای کاهش نرخ ارز و طلا اظهارکرد: روند نزولی قیمت‌ها در بازار باعث شده است تا برخلاف روزهای اوج قیمتی تقاضا نیز در بازار ارز و طلا افت کند. بنابراین متقاضیان ارز و طلا به امید اینکه قیمت‌ها بازهم کاهش می‌یابد برای خرید دست نگه داشته‌اند.
رئیس اتحادیه طلا و جواهر درپاسخ به این سؤال که ریزش قیمت‌ها چقدر در ورود ارز و طلای خانگی به بازار مؤثر بوده است، گفت: هم‌اکنون در بازار شاهد ورود قابل توجه ارزو طلای خانگی به بازار هستیم. خریداران ارز و طلا در گذشته بخصوص خریداران خرد از ترس اینکه قیمت کاهش بیشتری داشته باشد و زیان کنند اقدام به فروش می‌کنند و این اتفاق در بازار قابل لمس است. به گفته وی در بازار طلا اتفاق خاصی در مصنوعات نیفتاده است و بیشتر طلای خام است که در بازار فروخته می‌شود.
محمد ولی درپایان تأکید کرد: اما مهم‌ترین عامل و سرلوحه کار اقدامات بانک مرکزی در بازار است. وی درباره اینکه روند کاهشی نرخ‌ها تا چه زمانی ادامه می‌یابد، گفت: تا زمانی که بانک مرکزی به تعهدات خود عمل کند این روند تداوم خواهد یافت. هم‌اکنون دولت ذخایر ارزی کافی دراختیار دارد و می‌تواند با اتکا به آن بازار را مدیریت کند.
خرید ارز بازهم محدود شد
همچنین عباس شرفی فعال بازار ارز درباره آنچه این روزها در بازار ارز درحال رخ دادن است به «ایران» گفت: هم‌اکنون در بازار شاهد فروش ارزهای خرد خانگی هستیم به طوری که رقم ارزی که در بازار فروخته می‌شود خرد و بین 100 تا 500 دلار است و هنوز خبری از ورود ارز عمده نیست. این صراف ادامه داد: در شرایط کنونی عمده افراد برای خرید یا فروش دست نگه داشته‌اند تا ببینند در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد. به گفته وی دراین زمینه سیاست‌های بانک مرکزی و دخالت آن در بازار ارز تأثیر زیادی در بازار داشته است. وی همچنین افزود: علاوه براین محدودیت‌هایی که از سوی بانک مرکزی برای خرید ارز اعمال شده باعث کاهش تقاضای سفته بازار شده است. براساس توضیحات این فعال بازار درحالی که سقف خرید ارز در صرافی‌ها 5 هزار دلار بود از حدود یک ماه پیش این سقف به دو هزار دلار کاهش یافته است که تنها در ازای کارت ملی، کارت بانکی به‌نام خریدار و شماره تلفن همراه به‌نام خریدار به متقاضیان فروخته می‌شود.
دلیل افت قیمت‌ها در بازار ارز
عباس هشی
اقتصاددان
زمانی که جهش ارزی اخیر را آسیب‌شناسی کنیم به عوامل مختلفی برمی‌خوریم. در 22 فروردین ماه سال‌جاری با اعلام نرخ واحد 4200 تومان برای دلار، تعطیلی بازار ثانویه که به افت 20 درصدی ارزش پول ملی منجر شد و همچنین هیجانات در بازار باعث شد تا نرخ ارز بشدت افزایش یابد. درحالی که تا پیش از این دولت با درآمدهای نفتی خود بازار را ساماندهی می‌کرد دراین دوره تلاش کرد تمام ارز حاصل از صادرات به کشور بازگردد. این درحالی بود که به‌دلیل تحریم و محدودیت‌های موجود امکان این کار وجود نداشت. این عوامل دست به دست هم داد و موجب شد در بازار ارز کمبود ایجاد شود و بدین ترتیب نبض بازار به دست دلالان و همچنین برخی از صادرکننده‌های دلال افتاد و قیمت دلار به بالای 18 هزار تومان رسید. طبیعی بود که دراین شرایط بسیاری از مردم نیز هیجانی شوند و اقدام به خرید ارز و طلا کنند که نتیجه آن فشار بیشتر بر قیمت‌ها بود.
اما از 14 مرداد ماه امسال با راه‌اندازی بازار ثانویه ارزی و آغاز اجرای سیاست‌های جدید بانک مرکزی در بازار شرایط در بازار ارز تغییر کرد. هرچند مردم و فعالان اقتصادی اعتماد چندانی به سیاست‌های دولت ندارند و در برخی از اوقات عکس آن عمل می‌کنند اما پس از گذشت مدتی نشانه‌های افت قیمت‌ها در بازار مشاهده شد. از سوی دیگر بانک مرکزی دست بانک‌ها را برای افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی بازگذاشت و نرخ 15 درصدی به بالای 20 درصد رسید که همین امر باعث شد تا بخشی از نقدینگی کشور در بانک‌ها باقی بماند. بنابراین روند کاهشی نرخ ارز و طلا در بازار یک واکنش طبیعی عده‌ای به این تغییر و تحولات است.
البته امکان افت بیشتر قیمت‌ها در بازار وجود داشت اگر بانک‌ها زمانی که نرخ دلار به 11 هزار تومان رسید اقدام به خرید گسترده نمی‌کردند. این کار باعث شد تا فعالان اقتصادی و مردم نسبت به افت بیشتر قیمت‌ها تردید کنند. تجربه این اتفاق را در سال 1392 داشتیم که تنها با آغاز به کار دولت یازدهم و اعلام دیپلماسی اقتصادی و خارجی دولت قیمت دلار که در آن زمان در حدود 5 هزار تومان بود به زیر
3 هزار تومان و در محدوده 2700 تومان پایین آمد.
براین اساس کاهشی که در نرخ‌های بازار ارز و طلا رخ داده است یک عکس‌العمل طبیعی به اتفاقات و جهش‌های اخیر بوده است و علاوه براین تحولات ماه‌های اخیر موجب شد تا دولت نیز واقع بینانه‌تر با برخی از مسائل برخورد کند. در ابتدا دولت انتظار داشت که صادرکنندگان در کوتاه ترین زمان تمام ارز حاصل از صادرات خود را به‌کشور بازگردانند. درحالی که امکان چنین کاری وجود نداشت. از یک سو صادرکنندگان به حرف دولت گوش نمی‌کنند و از طرف دیگر محدودیت‌های تحریم جلوی بازگشت سریع ارز به کشور را می‌گیرد. هرچند که ارز پتروشیمی‌ها به نوعی به‌دلیل ماهیت مدیریت این واحدها در اختیار دولت است. طبق آماری که رئیس کل بانک مرکزی ارائه کرده است از ابتدای سال‌جاری تاکنون کمتر از 7 میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات به کشور بازگشته است این درحالی است که دراین دوره حدود 37 میلیارد دلار صادرات داشته‌ایم. از سوی دیگر حدود 30 تا 40 میلیارد دلار ارز صادراتی مربوط به سال گذشته است که به‌دلیل تحریم در حساب‌های خارجی باقی مانده و وارد کشور نشده است. بنابراین درمجموع حدود 85 میلیارد دلار ارز صادراتی امکان بازگشت به کشور را دارد که اگر همکاری صادرکنندگان وجود داشته باشد این رقم براحتی می‌تواند تمام نیازهای ارزی کشور را پاسخ دهد.