معاملات روز دوشنبه هفته جاری، با اشتیاق زیاد متقاضیان بازار شروع به کار کرد و منجر به جهش نزدیک به ۳ هزار واحدی شاخص کل در دقایق ابتدایی بازار شد. در ادامه معاملات قدری از این جهش کاسته شد و نماگر مزبور با افزایش بیش از ۲۵۹۳ واحدی در کانال ۱۸۳ هزار واحدی قرار گرفت. بالغ بر ۸۰درصد از نمادهای بورسی معامله شده در سومین روز کاری هفته با رشد قیمت همراه شدند که نشان از توجه تقریبا یکدست سهامداران به کل صنایع بازار است. همسو بودن مسیر شاخص کل و شاخص هم‌وزن نیز مهر تاییدی بر این ادعا محسوب می‌شود. به‌رغم فضای مثبت روز دوشنبه، سمت عرضه نیز همچنان فعال بود. پس از رشدهای پرشتاب بورس در ۷ ماه نخست سال بورس در یک مدار منطقی در حال سنجش انتظارات موجود است. همین موضوع باعث شده که بر میزان تردید افزوده شود. در این میان، نگاهی به نظرات کارشناسان نیز این موضوع را تایید می‌کند. برخی از کارشناسان رشد ادامه‌دار بورس در شرایط کنونی را چندان محتمل نمی‌دانند و برخی اما همچنان خوشبین به ادامه مسیر بورس تا پایان سال هستند. تردید موجود در نگاه معامله‌گران موج‌های کوتاه‌مدت را در مسیر قیمت سهام قرار داده است. با این حال همچنان معامله‌گران الگوی حرکت‌های دسته‌جمعی را رها نکرده‌اند و همین موضوع باعث افزایش دامنه نوسان و همچنین سبقت گرفتن شاخص کل هم‌وزن از شاخص کل شده است.
دوره‌های تناوب بورس
طی هفته‌های اخیر معاملات بورس تهران، به ندرت مسیر کم‌نوسان را در پیش گرفته است. مسیر قیمت سهام یا با رشدهای پرشتاب همراه بوده یا از سوی دیگر با فشار فروش در اغلب نمادها دماسنج بازار در مسیر نزولی قرار گرفته است. طی دوره صعود سیگنال‌ها از فشار فروش افت دسته‌جمعی نمادها رقم می‌خورد و در مسیر معکوس، شناسایی کف حمایتی باعث بازگشت دوباره قیمت‌ها می‌شود. بر این اساس در مسیر صعودی شناسایی سود معامله‌گران در کوتاه‌مدت عامل فشار می‌شود و از سوی دیگر هنگامی که قیمت‌ها با فشار فروش هیجانی در مسیر نزولی قرارمی‌گیرند، به سطوح جذابی می‌رسند و ارزندگی عامل افزایش تقاضا در سهام می‌شود. تکرار این چرخه نشان از تردید قابل توجه میان معامله‌گران دارد. همین موضوع باعث شده که برخی از کارشناسان امید چندانی به شکستن سقف مقاومتی پیش روی شاخص کل نداشته باشند.
عمق اندک تحلیل در معاملات بورس تهران نیز تاثیر بسزایی در تداوم این روند دارد. با توجه به اینکه در اواخر نیمه نخست سال دلایلی همچون جهش نرخ ارز و بحث‌های مطرح‌شده در بورس کالا شرایط را برای سوددهی مناسب فراهم کرد، شاید با ساده‌ترین تحلیل‌ها نیز امکان کسب سود وجود داشت. چنان‌که بازده اکتسابی سهامداران تحلیلگر و سهامداران تازه‌کار که بر موج‌های صعودی پرشتاب سهام سوار می‌شدند، در این دوره زمانی تفاوت چندانی نداشت و حتی عدم آگاهی نسبت به ریسک‌های پیش رو باعث شده بود که تحلیلگران از قافله صعود بازار جا بمانند. با این حال رشدهای پرشتاب باعث شده که نسبت به ادامه مسیر صعود بورس تردید ایجاد شود. در این شرایط معامله‌گر برای کسب بازدهی دلخواه خود باید از تحلیل‌های عمیق‌تری استفاده کند. از نگاه بازار، ظرفیت رشد صنایع صادراتی ناشی از افزایش نرخ ارز متوقف شد و با نزدیک شدن موعد مقرر تحریم‌ها التهابات سیاسی و نگرانی از وضعیت خرید و فروش شرکت‌ها به اوج رسید. به این ترتیب اهمیت تحلیل به‌عنوان یکی از اهرم‌های اساسی سرمایه‌گذاری بیش از پیش مشخص شد. در شرایط کنونی با نزدیک شدن به موعد رسمی آغاز تحریم‌های آمریکا (سیزدهم آبان) ریسک سیستماتیک بیش از پیش در بازار خودنمایی می‌کند. این موضوع تا حدودی سایر متغیرها را کنار زده است. البته درخصوص ریسک سیستماتیک پیش‌رو نیز اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. ریسک سیستماتیک کل بازار را تهدید می‌کند، با این حال به نظر می‌رسد تاریخ اعمال تحریم‌های آمریکا در میانه آبان بیش از آ‌نکه اثرات واقعی داشته باشد از جنبه روانی بر اقتصاد کشور اثرگذار است. بورس تهران نیز تجربه مواجهه با ریسک‌های سیستماتیک را داشته است و علاوه بر اثر عمق تحلیلی کم در حرکت‌های دسته‌جمعی باید به اثر روانی نزدیک شدن به موعد اعمال تحریم‌های آمریکا بر اقتصاد کشور (به‌عنوان یک ریسک سیستماتیک برای بورس تهران) نیز توجه داشت. معامله‌گران پیشامدهای احتمالی حاصل از عملی شدن تحریم‌ها را در ذهن خود بازسازی می‌کنند که لزوما تاثیر مثبتی بر تصمیمات‌شان نمی‌گذارد. البته در این میان برخی از نظرات نیز وضعیت خوشبینی به خود گرفته است. بر این اساس، بعضا شنیده می‌شود که بسته پیشنهادی اروپا برای حفظ منافع اقتصادی کشور در برجام فراتر از انتظارات خواهد بود و در حالی‌که تاکنون بخش زیادی از بدبینی‌ها در اقتصاد کشور پیشخور شده است این موضوع می‌تواند سیگنال مثبتی برای بازارهای داخلی باشد. بر این اساس، احتمال اصلاح دلار و از سوی دیگر کمرنگ شدن ریسک سیستماتیک در اقتصاد کشور وجود دارد که می‌تواند محرک قیمتی سهام در مسیر صعودی باشد. شاید بهترین راهنما در شرایط کنونی توجه به عملکرد شرکت‌ها در نیمه نخست سال جاری باشد. اطلاعات ارزشمندی در عملکرد نیمه نخست شرکت‌ها نهفته است که می‌تواند در شناسایی ریسک و فرصت‌های صنایع مختلف موثر باشد. علاوه بر این رصد عملکرد ماهانه شرکت‌ها، وضعیت قیمت‌های جهانی و همچنین نرخ دلار می‌تواند در تعیین مسیر قیمتی سهام موثر واقع شود.
رشد یکدست صنایع
روز دوشنبه، بازار سهام با رشد دسته‌جمعی نمادها مواجه شد که عمده صنایع بورسی را در مدار مثبت قرار داد. تنها زیرمجموعه‌هایی که روزی منفی را پشت سر گذاشتند محصولات کاغذی و رایانه بودند. پیش از این، انتشار گزارش‌های شش‌ماهه و ماه مهر شرکت‌ها که شفاف‌سازی اطلاعات مالی هفت ماه نخست سال را برای معامله‌گران در پی داشت باعث شد که سهام با عملکرد مثبت در مسیر صعودی قرار بگیرند و همچنین از ادامه رشد قیمتی سهام که نشانه‌هایی از تشکیل حباب را نمایان می‌ساخت، جلوگیری کرد. در معاملات روز دوشنبه اما بار دیگر صنایعی که بیشترین اصلاح قیمتی را طی روزهای قبل تجربه کرده بودند، در کانون توجه فعالان بازار قرار گرفتند و بیشترین رشد شاخص را تجربه کردند. سهام گروه خودرو که عملکرد ضعیفی را با شناسایی زیان قابل توجه در کارنامه مالی نیمه اول ۹۷ ثبت کرده بود از تاریخ ۲۹ مهر در مسیر نزولی قرار گرفت. هرچند که از ابتدای هفته جاری تغییر جهت یافت و در ادامه با قدرت بیشتری به رشد خود ادامه داد. وضعیت نگران‌کننده صنعت خودرو و همچنین آرایش جدید کابینه دولت بار دیگر انتظار اصلاح قیمت فروش توسط خودروسازان را تقویت کرده است. با این حال نکته‌ای که احتمالا معامله‌گران باید در نظر بگیرند شدت اثر آزادسازی قیمت فروش خودرو بر سودآوری خودروسازان است. پس از ثبت زیان‌های سنگین در تابستان اگر تحلیلی دقیق از این موضوع ارائه نشود در آینده‌ای نزدیک بار دیگر احتمال زیان سنگین سهامداران وجود خواهد داشت.
بررسی معاملات بورس کالا
در معاملات روز بورس کالا، سه هزار تن مس کاتد «فملی» در قیمت پایه ۶/ ۶۲ میلیون تومان به ازای هر تن عرضه شد، که در مجموع میزان تقاضای این محصول ۲۴۰ تن بود. همچنین، ۹۱ هزار و ۳۰۰ تن ورق گرم B این شرکت در قیمت پایه ۳۹۳۷ تومان به ازای هر کیلوگرم عرضه شد که سقف قیمتی تقاضا برای این محصول در سطح ۴۵۲۹ تومان قرار گرفت. قیمت پایانی این معامله در نزدیکی ۴۴۰۰ تومان به ازای هر کیلو قرار گرفت. ورق گرم C «فولاد» نیز در حجم ۲۵ هزار و ۵۲۰ تن و در قیمت پایه ۲۹۹۴ تومان عرضه شد که سقف قیمتی آن ۳۹۵۰ تومان بود. همچنین بورس کالا در سومین روز هفته، شاهد عرضه محصولات پلیمری از گروه محصولات پتروشیمی بود. معاملات بورس کالا به سهام مربوطه در بورس اوراق بهادار سیگنال ارسال کرد و منجر به صدرنشینی دو صنعت محصولات پتروشیمی و فلزات اساسی در جدول برترین گروه‌های صنعت شد.
اصلاح جدید در توقف و بازگشایی‌ها
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به سپری شدن چند ماه از شروع اصلاحات جدید بازار سرمایه و مربوط به توقف نمادها اظهار کرد: با توجه به دریافت نظرات و بررسی‌های لازم و به دلیل لزوم بهتر شدن شرایط معاملات، اصلاحاتی در دستورالعمل نحوه انجام معاملات و توقف نمادها در حال نهایی شدن است که به زودی ابلاغ می‌شود. یکی از موارد اصلاحی مربوط به توقف نماد شرکت‌ها به دلیل نوسان بیش از ۲۰ درصدی است که تعداد زیادی از فعالان بازار، خواهان تغییر این دستورالعمل بودند. بر همین اساس مقرر شده توقف نماد این گروه از شرکت‌ها تنها برای یک ساعت باشد و شرکت‌ها هم الزامی به اعلام توضیح در مورد نوسان نداشته باشند. علاوه بر این نماد شرکت‌ها بدون «آکشن» باز خواهد شد.با این حال همچنان به نظر می‌رسد نهاد ناظر از علت اصلی نابسامانی معاملات یعنی دامنه محدود نوسان قیمتی نمی‌خواهد دست بکشد.
همگام با بازیگران
در جریان معاملات روز دوشنبه، نمادهای بانکی با صف خرید سنگین مواجه شدند و غالب توجهات سهامداران حقیقی به سوی دو نماد بزرگ آن یعنی بانک ملت و تجارت جلب شد. تغییر مالکیت صورت گرفته به نفع حقیقی‌ها در این دو نماد بیش از ۲۵ میلیارد تومان بود. در مجموع خالص خرید حقیقی‌ها بیش از ۷۰ میلیارد تومان محاسبه شد. بار دیگر هیجان ناشی از شناسایی سود تسعیر ارز در صورت‌های مالی بانک‌ها و همچنین شایعاتی از احتمال تجدید ارزیابی دارایی برخی از بانک‌ها با زیان بسیار سنگین، نقدینگی را به سمت این نمادها کشیده است و خطای رفتاری معامله‌گران بار دیگر می‌تواند نگرانی زیادی را در میان‌مدت ایجاد کند. در مقابل نماد معاملاتی پرداخت الکترونیک سامان کیش در کانون توجهات سهامداران حقوقی قرار گرفت و اولویت‌های پس از آن به پتروشیمی پارس و گسترش نفت و گاز پارسیان اختصاص پیدا کرد. در مجموع نزدیک به ۳۷ میلیارد تومان از پرتفوی سهامداران حقوقی به سبد سهامداران حقیقی افزوده شد و بازار با حمایت معامله‌گران خرد به روز خود پایان داد.