ساعت ۱۴ یکشنبه، ششم آبان‌ماه ۱۳۹۷ برای نخستین‌بار در هفت‌سال گذشته، محموله یک‌میلیون بشکه‌ای نفت خام سبک شرکت ملی نفت ایران به قیمت پایه هر بشکه 79.15 دلار روانه میز فروش رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران شد؛ اقدامی که با توجه به تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌های آمریکا علیه ایران و اهمیت مشارکت بخش غیردولتی در فرآیند معامله و تداوم آن برای متولیان بازار سرمایه، بسیار بااهمیت است.
بورس انرژی که در سال‌های اخیر تلاش کرده با تمرین میزبانی و نظارت بر معاملات مختلف هیدروکربوری و فرآورده‌های پتروپالایشی نقش بازاری شفاف و متشکل را برای صنعت نفت ایران در منطقه خاورمیانه رقم بزند، خود را آماده می‌کند همپای بورس‌های این منطقه بتواند به‌مثابه مرجع دقیق نرخ نفت خام ایران به بازیگری بین‌المللی تبدیل شود.
عرضه نفت خام اما پیش از این نیز نشستن روی تابلوی معاملات بازار سرمایه را تجربه کرده است. 22 تیرماه 1390 و همزمان با تکاپوی رینگ بین‌الملل بورس کالا در کیش، 600 هزار بشکه نفت خام سنگین منطقه بهرگان عرضه شد اما با استقبال چندانی از سوی خریداران غیردولتی مواجه نشد.
پس از آن نیز با وجود سه مرحله عرضه ناموفق در این تالار، اما درنهایت یک‌میلیون بشکه نفت خام فوب خارک با قیمت پایه 105 دلار و 49 سنت در 26 مردادماه 1390عرضه شد که با ثبت سه تقاضا برای خرید این محموله در تابلوی معاملات تالار منطقه‌ای بورس کیش، بالغ بر 500 هزار بشکه نفت خام ایران بدون تخفیف و پرمیموم به فروش رفت.
با این اوصاف، پیش از این محموله نفت خام سنگین ایران در روزهای 22 تیرماه و 12 و 19مردادماه 1390 در تالار بین‌المللی بورس کیش عرضه شده بود که به‌دلیل به توافق نرسیدن عرضه‌کننده و خریداران، این معامله انجام نشد.
فاز نخست راه‌اندازی بورس نفت به اواخر بهمن‌ماه سال 1386 با مبادلات فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در بورس کالا بازمی‌گردد. در فاز دوم این طرح بزرگ، رینگ صادراتی فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی آبان‌ماه سال1388 در جزیره کیش راه‌اندازی و فاز نهایی آن نیز با معاملات نفت خام اجرایی شد.
این اقدام در جلسه هیات دولت تصویب شد اما متاسفانه به‌دلایلی این طرح به شکست انجامید. یکی از دلایل شکست تجربه قبلی، عدم وجود زیرساخت کافی در بورس بود. برای مثال در زمان اولین عرضه نفت در بورس، مشکلات آی‌تی به وجود آمد و باعث شد معامله‌ای صورت نگیرد.
البته سازمان بورس اعتقاد داشت دلیل عدم فروش نفت این بود که نفت عرضه‌شده توسط وزارت نفت از نوع نفت فوق‌سنگین بوده که در بازار جهانی خریداران خاصی دارد و به همین دلیل بخش خصوصی مایل به خریداری نفت نبود.
حالا پس از گذشت هفت‌سال، یک‌بار دیگر سران سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه عزم خود را جزم کرده‌اند تا در آستانه شدیدترین تحریم‌های اقتصادی، میزبان نفت خام در بورس انرژی باشند.
براساس این گزارش، شرکت کارگزاری خبرگان سهام به‌عنوان عرضه‌کننده این کالا از سوی شرکت ملی نفت ایران ساعت 14 دیروز، ششم آبان‌ماه 97 یک‌میلیون بشکه نفت خام سبک از سوی شرکت ملی نفت ایران را به روش تسویه شرایطی روانه میز فروش رینگ بین‌الملل بورس انرژی کرد.
واریز ۱۰ درصد پیش‌پرداخت تا دو ساعت پیش از شروع عرضه به حساب اعلام‌شده از سوی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه الزامی است و براساس زمان‌بندی و شرایط تحویل، سررسید تحویل کالا منتهی به هفتم آذرماه ۱۳۹۷ تعیین شده است.
محدوده نوسان قیمت پایه و قیمت مجاز در این عرضه به‌صورت نامحدود خواهد بود و نوع معامله براساس کشف پریمیوم تعیین شده است.
به گزارش «فارس»، حداقل خرید در این عرضه ۳۵ هزار بشکه نفت خام سبک تعیین شده و حداکثر مشتریان می‌توانند تا یک‌میلیون بشکه از حجم نفت خام عرضه‌شده را با حداقل تغییر 0.01 قیمت سفارش (پریمیوم دلاری- سنا) خریداری کنند.
محل تحویل این کالا فوب جزیره خارک با هدف بازارهای بین‌المللی و به‌صورت فله یا عملیات کشتی به کشتی (STS) است. در این روش حداقل حجم قابل خرید (LOT) یا واحد پایه تخصیص و همچنین حداقل خرید جهت کشف نرخ، ۳۵ هزار بشکه با نوسان عملیاتی (خطای مجاز تحویل) مثبت و منفی ۱۰ درصد در یک محموله است.
براساس شرایط عمومی اعلام‌شده در اطلاعیه عرضه نفت خام سبک ایران در رینگ بین‌الملل بورس انرژی، خریداران می‌توانند با تجمیع قراردادهای خرید نسبت به برداشت محموله‌های بزرگ‌تر اقدام کنند.
مقصد حمل و فروش نفت خام سبک خریداری‌شده آزاد بوده و صادرات به تمام کشورها به‌جز سرزمین اشغالی فلسطین مجاز است.
در این معامله صرفا متقاضیانی می‌توانند نسبت به ارائه سفارش خرید اقدام کنند که قبل از زمان عرضه، معادل ریالی ۱۰ درصد ارزش سفارش برمبنای قیمت و شرایط مندرج در بخش «ب» اطلاعیه عرضه را به حساب اعلامی شرکت سمات واریز کنند.
علاوه‌بر تداوم عرضه‌های نفت خام از سوی شرکت ملی نفت و صبوری امور بین‌الملل این شرکت در مواجهه با شکسته‌شدن انحصار فروش نفت از طریق بازار متشکل و شفاف بورس انرژی، شروع معاملات نفت خام و تثبیت آن به‌مثابه کودکی که به‌تازگی راه رفتن را از والدین خود یاد گرفته باید با توجه و تمهیدات ویژه‌ای همراه باشد تا بدنه این بازار به‌تدریج با پررنگ‌تر شدن تعداد خریداران قوام یابد.
بورس انرژی با قدمتی کوتاه تا به‌امروز توانسته میزبان معاملات 6 هزار میلیارد تومانی فرآورده‌های نفتی در رینگ‌های داخلی و بین‌الملل باشد و قدر مسلم با توجه به زیرساخت‌های موجود در این بازار، به‌طور حتم اشخاص حقوقی و سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند در این بازار شفاف سرمایه‌گذاری امنی را تجربه کنند.
هم‌اکنون گفته می‌شود خریدارانی برای بررسی شرایط عرضه نفت خام از سازمان بورس استعلام کرده‌اند اما شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه تا ساعت ۱۲ ظهر دیروز فرصت داشتند مبلغ حدود 3.5 میلیارد تومانی سپرده اولیه جهت شرکت در معامله (معادل ۱۰ درصد ریالی هزینه خرید یک محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای نفت خام از بورس) را از متقاضیان دریافت کنند.
فروش لحظه‌ای
در آستانه آغاز عرضه نفت در بورس انرژی، فریبا اخوان، معاون عملیات شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه در گفت‌وگو با «فارس» گفت: «تاکنون چهار شرکت ایرانی وجه سپرده ۱۰ درصدی برای شرکت در معامله نفت خام سبک ایران از طریق رینگ بین‌الملل بورس انرژی را به حساب سمات واریز کرده‌اند.»
ساعت 14: عرضه نفت در بورس انرژی آغاز شد.
ساعت ۱۴:۱۵: پیگیری‌ها حاکی از آن است که سه خریدار برای حضور در این رقابت اعلام آمادگی کرده‌اند که یکی از این خریداران، یک شرکت چندملیتی است. همچنین هم‌اکنون روند رقابت بر سر خرید نفت خام سبک ایران در بورس انرژی به‌دلیل صدور تاییده واریز وجه سپرده نزد سمات و امور اداری مربوط به آن با توقف موقت مواجه شده است.
ساعت ۱۴:45: گفته می‌شود متقاضیان خرید نفت خام از بورس انرژی در حالی برای حضور در این معامله اعلام آمادگی کرده‌اند که تاکنون یک ریال در سمات سپرده‌گذاری نکرده‌اند. با این حال، اسناد و مدارک مثبته آنها برای حضور در این معامله به تایید سمات رسیده است و برای آغاز رقابت مشکلی ندارند.
ساعت ۱۴:48: خریدار سوم که یکی شرکت چندملیتی بود، کنار کشید. کارگزار این شرکت، شرکت کارگزاری رضوی بود.
ساعت ۱۴:50: بالاخره با همه بیم و امیدها برای انجام معامله، دو پیشنهاد خرید در مقابل سفارش فروش محموله نفت یک‌میلیون بشکه‌ای عرضه‌شده در بورس روی تابلوی معاملات نشست. بالاترین درخواست برای خرید یک محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای نفت خام، 62.4 دلار به‌ازای هر بشکه است. پیشنهاد دیگر برای خرید این محموله، قیمت 61.85 دلار به‌ازای هر بشکه اعلام شده است. باید منتظر ماند و دید که آیا شرکت ملی نفت ایران نرخ پایه اعلامی خود یعنی 79.15 دلار به‌ازای هر بشکه را تا چه اندازه در برابر تقاضاهای موجود خواهد شکست؟
ساعت ۱۵: شرکت ملی نفت ایران نرخ پایه اعلامی خود را به 74.85 دلار به‌ازای هر بشکه کاهش داد. تعداد متقاضیان خرید نفت از بورس انرژی هم به‌شدت افزایش یافت و تقاضاهای ثبت‌شده در این زمینه، به هشت عدد رسید. قیمت‌های پیشنهادی متقاضیان خرید نفت از بورس انرژی بین 61.85 تا 69.82 دلار به‌ازای هر بشکه قرار دارد.
ساعت ۱۵:10: یکی از متقاضیان درخواست خرید هشت محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای نفت خام با قیمت 74.85 دلار را داد و موفق به خرید این هشت محموله شد. دو متقاضی دیگر خواهان خرید یک محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای نفت خام با قیمت‌های 65.55 و 68.65 دلار بودند که موفق نشدند.
ساعت ۱۵:23: سه شرکت کارگزاری بانک پارسیان، شرکت کارگزاری بانک رفاه کارگران و شرکت کارگزاری خبرگان سهام سه کارگزار خریدار هشت محموله نفت خام سبک ایران در بورس انرژی بودند.
ساعت ۱۵:27: شرکت کارگزاری خبرگان سهام وابسته به صندوق بازنشستگی نفت، خریدار ۱۴۰ هزار بشکه نفت خام از بورس انرژی بود و ۱۴۰ هزار بشکه مابقی را دو شرکت کارگزاری بانک پارسیان و بانک رفاه کارگران ازآن خود کردند.
ساعت ۱۵:28: با توجه به معامله موفق، عرضه نفت خام در بورس انرژی و شکستن طلسم این معامله پس از هفت‌سال، خبرها حاکی از آن است که عرضه محموله‌های یک‌میلیون بشکه‌ای نفت خام در بورس انرژی به‌صورت هفتگی و در یک نوبت ادامه خواهد یافت.
ساعت ۱۵:30: گزارش‌ها حاکی از آن است که فهرست خریداران نفت از بورس انرژی، مجموعه‌ای از شرکت‌های خصوصی هستند که وابستگی آنها مشخص نیست.
حضور 4 شرکت ایرانی در معامله نفت خام در بورس انرژی
معاون عملیات شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه گفت: «تاکنون چهار شرکت ایرانی وجه سپرده ۱۰ درصدی برای شرکت در معامله نفت خام سبک ایران را از طریق رینگ بین‌الملل بورس انرژی به حساب سمات واریز کرده‌اند.»