اگرچه شاخص هم‌وزن نیز در برخی روزها از جمله روز گذشته ریزش را از سر گذرانده است اما تحلیلگران بازار سرمایه پیش‌بینی می‌کنند که این سهام کوچک‌تر بازار باشند که عموما در نیمه دوم سال توجه معامله‌گران را به خود جلب می‌کنند. در این میان نوسان نرخ دلار و دورنمای مبهم آن در کنار ارزندگی اغلب نمادهای کوچک، موثرترین دلیل چرخش معامله‌گران از بزرگان دلارمحور به سوی کوچکترها با اثرپذیری کمتر از نرخ ارز و سهام ریالی خواهد بود. ناظران بازار سرمایه مرحله کنونی را مقطع تعدیل قیمت‌ها و همچنین بهترین فرصت برای اصلاح سبد سهام سرمایه‌گذاران ارزیابی می‌کنند. مهدی سوری، تحلیلگر بازار سرمایه نیز با تاکید بر این نکته در گفتوگو با «جهان‌صنعت» عنوان می‌کند که بازار سرمایه از پتانسیل‌های مثبت زیادی برای بازدهی بالا برخوردار است. او همچنین اثرپذیری لحظه به لحظه بازار سرمایه از نرخ دلار را نفی می‌کند و این نوع نگاه در بازار سرمایه را بسیار مخاطره‌آمیز می‌داند. هفتم شهریورماه بود که پس از یک دوره رشد حدودا سه‌ماهه، روند اصلاحی شاخص کل بورس با افتی اندک کلید خورد. بر این اساس، شاخص کل با سه روز افت پیاپی مواجه بود و به کانال ۴/۱ میلیون واحدی سقوط کرد. با این حال اما شاخص کل در روز چهارشنبه مجددا به مدار رشد بازگشت و توانست مجددا در کانال ۵/۱ میلیون واحدی قرار گیرد.
هفته جاری نیز با رشد چشمگیر قیمت سهم‌های شاخص‌ساز و رشد شاخص کل آغاز شد، با این حال اما طی این هفته و تا روز گذشته بازار سرمایه فراز و نشیب زیادی را پشت سر گذاشت و بدین ترتیب مجددا در مسیر نزولی قرار گرفت. کارشناسان بازار سرمایه افت و خیز بازار در محدوده کنونی را طبیعی ارزیابی می‌کنند و اصلاح شاخص کل پس از یک دوره طولانی رشد را لازمه یک روند منطقی در بازار سرمایه می‌دانند. در همین حال گفته می‌شود نرخ اغلب سهام شاخص‌ساز طی ماه‌های گذشته با رشد مناسبی مواجه بوده و اکنون نیازمند اصلاح است. از سوی دیگر متغیرهایی نظیر نرخ دلار طی دو هفته اخیر، بر نوسانات بازار سرمایه اثرگذار بوده است. نرخ دلار طی روزهای اخیر یک رفت و برگشت را از سطوح بالایی کانال ۲۶ هزار تومانی تا نرخ ۲۸ هزار تومان پشت سر گذاشته و معامله‌گران را با سردرگمی مواجه کرده است. در همین حال افزایش فاصله نرخ دلار نیمایی با دلار بازار آزاد و صرافی طی هفته‌های اخیر- در حالی که نرخ نیمایی در سطوح ۲۲ هزار تومان باقی مانده و نرخ دلار آزاد در کانال ۲۷ هزار تومان قرار گرفته است- نگرانی نسبت به چالش‌های پیش روی شرکت‌های دلارمحور بازار سرمایه را افزایش داده است. طی روزهای اخیر همچنین ارزش معاملات خرد بازار نیز به تبع شاخص‌های کل و هم‌وزن با نوسان روبه‌رو بوده و در حالی که در برخی روزها از مرز ۱۳ هزار میلیارد تومان نیز عبور کرده در برخی دیگر از روزها به ۹ هزار میلیارد تومان کاهش یافته است.
اصلاح طبیعی شاخص کل
مهدی سوری کارشناس بازار سرمایه در گفتوگو با «جهان صنعت» عنوان می‌کند: «اگر بخواهیم کلیت این روزهای بازار سرمایه را بررسی کنیم باید به این نکته توجه کنیم که وضعیت شاخص را در اصل سهم‌هایی تعیین می‌کنند که بسیاری از آنها سهم‌های سودساز بنیادی هستند. بررسی نسبت P/E این نمادها نشان می‌دهد که قیمت کنونی با سود آنها توجیه‌پذیر است. نه می‌توانیم بگوییم این سهام بنیادین، سودساز و بزرگ در حال حاضر گران هستند و نه می‌توانیم بگوییم که بیش از حد ارزان هستند، بلکه در واقع در ناحیه ارزندگی خود قرار دارند. در کنار این سهم‌ها یک سری سهم‌های کوچک هستند که قیمت آنها در افت‌هایی که بازار سرمایه سپری کرده، بعضا با ۸۰ درصد ریزش مواجه شده است. اگر قرار باشد قیمت این دست از سهم‌ها به نقطه قبلی بازگردد از همین نقطه کنونی باید بیش از چهار برابر افزایش قیمت را تجربه کنند. اما بسیاری از سهام بزرگی که درباره آنها صحبت کردیم به همان قیمت‌های اوج بازار رسیده‌اند و بعضی از آنها حتی از آن قیمت‌ها نیز عبور کرده‌اند.» او می‌افزاید: «در شرایط فعلی اگر بخواهیم شاخص کل رشد چشمگیری داشته باشد، باید سهم‌های بزرگ رشد کنند و اگر این رشد با محرک‌های بنیادین واقعی همراه نباشد می‌تواند بازار را تا حدی متزلزل کند. اگر هم این سهام با افت زیادی مواجه شوند به نواحی بسیار ارزانی می‌رسند و مجددا با افزایش حجم تقاضا مواجه می‌شوند. بر این اساس، موضوع رنج شدن بازار و اینکه می‌بینیم شاخص کل تغییر زیادی ندارد، از نظر بنیادین کاملا توجیه‌پذیر است و در واقع باید در انتظار اتفاق خاصی باشیم تا شاخص مجدد به حرکت درآید.» سوری اظهار می‌کند: «اما بیشتر از شاخص کل، در حال حاضر شاخص هم‌وزن و سهم‌های کوچک بازار مورد توجه هستند. آیا می‌توانند بخشی از فاصله قیمتی با نرخ‌های گذشته خود را جبران کنند یا خیر؟» او تاکید می‌کند: «بر اساس آنچه گفته شد در شرایط فعلی اگر بازار به همین شکل باقی بماند فضای ایده‌آلی است که افراد بتوانند به جای شاخص کل، از سهم‌های کوچکی که افت زیادی داشته‌اند و از لحاظ بنیادی شرایط خوبی را دارا هستند، بازدهی مناسبی را کسب کنند.»
اثر «میانگین» نرخ دلار بر بازار سرمایه
این کارشناس بازار سرمایه بیان می‌کند: «یک تحلیل اشتباه در بازار سرمایه شکل گرفته است بر این اساس که بازار سرمایه را در همبستگی لحظه به لحظه با نرخ دلار تصور می‌کند. فکر می‌کنم حدود یک سال قبل هم در این باره هشدار داده بودم که این تحلیل غلط می‌تواند تعادل بازار را بر هم بزند. اینکه دلار امروز مثبت یا فردا منفی شود در عملکرد سالانه یک شرکت که در نهایت می‌خواهد سود تقسیم کند، تاثیری ندارد. در واقع این «میانگین» قیمت دلار است که می‌تواند بر نرخ محصولات شرکت تاثیرگذار باشد، اما بازار سرمایه اکنون دچار وضعیتی شده است که معامله‌گران به محض رشد دلار شروع به خریدن سهم می‌کنند؛ حتی سهم‌هایی که هیچ ربطی به نرخ دلار ندارند! در مقابل، هر زمان هم که دلار منفی شود مجددا شروع به فروش سهم می‌کنند.»
شرط مثبت بودن اثر کاهش نرخ دلار بر بازار
سوری تصریح می‌کند: «اگر قرار باشد دلار در اثر احیای توافق برجام و بهبود روابط تجاری کاهش قیمت شدیدی داشته باشد، اتفاقا باید گفت که این جنس از کاهش قیمت به نفع بازار سرمایه خواهد بود، زیرا بسیاری از شرکت‌ها به خاطر تحریم مجبور هستند محصولات خود را زیر قیمت بازار جهانی عرضه کنند و در همین حال برای وارد کردن درآمد حاصل از فروش به کشور نیز با مشکلات زیادی مواجه هستند. همچنین برای تامین مواد اولیه و تهیه ماشین‌آلات نیز دچار مشکلات زیادی هستند. در نتیجه بهبود روابط تجاری بین‌المللی در نهایت به نفع بازار سرمایه خواهد بود.» این کارشناس بازار سرمایه می‌افزاید: «اما اگر سیاست‌های غلطی مانند ارزپاشی یا بالابردن نرخ بهره باعث شود نرخ دلار در مقطعی کوتاه مدت کاهش یابد و تورم کنترل شود، به شرکت‌ها، تمام کسب‌وکارها و کلیت بازار سرمایه لطمه خواهد زد. در نهایت نیز فنر فشرده شده قیمت دلار در میان‌مدت، رشد نرخ این ارز یا به عبارت بهتر کاهش شدید ارزش پول ملی را به دنبال خواهد داشت.»
پتانسیل‌های مثبت و منفی اثرگذار بر بازار سرمایه
به گفته این کارشناس بازار سرمایه در شرایط کنونی کشور، پتانسیل‌های موثر مثبت و منفی زیادی در اقتصاد کشور وجود دارد که هر کدام اثر متفاوتی بر بازار سرمایه خواهد داشت. سوری عنوان می‌کند: «اکنون پتانسیل‌های مثبتی در بازار سرمایه وجود دارد که از جمله می‌توان به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و قیمت‌گذاری دستوری اشاره کرد که می‌تواند حرکت بسیار خوبی برای بازار سرمایه باشد. همچنین مصوبه اخیر سازمان بورس و الزام شرکت‌ها به افشای فهرست زمین و ساختمان آنهاست. این اقدام کمک می‌کند هم فضای بازار سرمایه شفاف‌تر شود هم افراد به دارایی‌های شرکت‌ها پی ببرند. در این صورت شرکت‌هایی که دارایی مناسب و شرایط قیمتی خوبی دارند می‌توانند رشد را تجربه کنند.»
وی می‌افزاید: «از پتانسیل‌های منفی موجود نیز می‌توان به تداوم اقتصاد دستوری و کنترل بازارهای مختلف اشاره کرد. مورد بعدی نیز بحث افزایش نرخ بهره است که به بازار کسبوکار لطمه شدیدی می‌زند، این اقدام به هر شکل از جمله انتشار اوراق ودیعه، جذاب کردن اوراق دولتی یا افزایش سود سپرده بانکی منجر به وارد شدن لطمات جدی به بازار سرمایه و فضای کسبوکار کشور خواهد شد.»