جایگاه ایران در تجارت ۲۰۱۸

براساس این رتبه‌بندی‌ها، در ۲۰۱۸ ایران با حجم صادرات ۱۰۸ میلیارد دلاری سی‌وهفتمین اقتصاد بزرگ صادرکننده جهان بود، حجمی که حکایت از افزایش سالانه ۱۶ درصدی و سهم ۶/ ۰ درصدی از کل صادرات جهان دارد. بر این اساس در صورت در نظر گرفتن ۲۸ عضو اتحادیه اروپا به‌عنوان اقتصادی واحد، جایگاه ایران تا رده ۲۴ بالا می‌آید. در این حالت و برای بخش واردات، ایران با واردات ۴۹ میلیارد دلاری در جایگاه ۳۵ بزرگ‌ترین واردکنندگان جهان ۲۰۱۸ می‌ایستد، حجمی که معادل سهم ۳/ ۰ درصدی از کل واردات جهان در این سال است. در تجارت خدمات نیز با در نظر گرفتن ۲۸ عضو اتحادیه اروپا به‌عنوان اقتصادی واحد، ایران با حجم صادرات ۱۰ میلیارد دلاری در جایگاه ۳۸ بزرگ‌ترین صادرکنندگان بزرگ جهان قرار می‌گیرد (سهم ۲/ ۰ درصدی از کل صادرات خدمات جهان). در بخش واردات در این حالت اقتصاد ایران با واردات ۱۹ میلیارد دلاری در ۲۰۱۸ نوزدهمین واردکننده بزرگ خدمات جهان بود.

آمار جزئی‌تر

به گزارش «سازمان تجارت جهانی»، رشد سالانه حجم تجارت کالایی جهان از ۹/ ۳ درصد در نیمه نخست ۲۰۱۸ به ۷/ ۲ درصد در نیمه دوم این سال کاهش یافت. با نزدیک شدن به انتهای ۲۰۱۸ این روند کاهشی حتی شدیدتر نیز شد، تا جایی که رشد قدرتمند ۲/ ۱ درصدی فصل سوم به سطح ناچیز ۳/ ۰ درصد در فصل آخر کاهش یافت. به گزارش «سازمان تجارت جهانی»، آهستگی رشد تجارت جهانی در سال گذشته با رشد ضعیف تولید در اقتصادهای اصلی همراه بود. برای مثال، مجموع تولید اقتصادهای عضو «گروه ۲۰» در نیمه دوم سال گذشته نسبت به سال ماقبل افزایش ۵/ ۳ درصدی را تجربه کرد، رشدی که در نیمه نخست نرخ ۹/ ۳ درصدی را به ثبت رسانده بود. این رشد کاهشی تجارت و تولیدناخالص‌داخلی جهان عمدتا ناشی از سیاست‌های پولی انقباضی، افزایش نوسانات مالی و افزایش تعرفه طیف گسترده‌ای از تجارت کالاها در اقتصادهای اصلی جهان بود. در این رابطه ارزیابی‌ها حاکی از آن است که تنش‌های تجاری یکی از مقصران اصلی روند نزولی متغیرهای اقتصاد کلان جهانی در سال گذشته بود.  بر این اساس، تجارت جهان در مجموع سال ۲۰۱۸ را با نرخ رشد ۳ درصدی به پایان رساند، سطحی که بسیار پایین‌تر از رکورد ۶/ ۴ درصدی سال ۲۰۱۷ بود. به عقیده کارشناسان رشد قدرتمند این سال حکایت از رونق پرشتاب تجارت جهان در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی داشت، رشدی که هرچند برای سال ۲۰۱۸ ماندگار نشد. به‌علاوه پس از اینکه تجارت جهان ۶/ ۱ درصد رشد بالاتر را در ۲۰۱۷ نسبت به تولید تجربه کرد، در ۲۰۱۸ اما تنها اندکی بالاتر از رشد تولید قرار گرفت. با این حال در بازه بلندمدت (از ۲۰۰۸ تاکنون) رشد تجارت جهان ۶/ ۲ درصد بالاتر از نرخ میانگین قرار دارد.  هیچ‌یک از مناطق جهان از این روند نزولی رشد تجارت مستثنی نبودند، هر چند برخی کشورها نسبت به سایرین بیشتر از این روند متضرر شدند. روند کاهشی تجارت جهان در ۲۰۱۸ عمدتا تحت‌تاثیر جریان تجارت مناطق اروپا و آسیا بود، مناطقی که سهمی قابل‌توجه در واردات جهان دارند (به ترتیب با سهم ۳۷ و ۳۵ درصدی). پس از ثبت رشد قدرتمند تا فصل سوم ۲۰۱۸، واردات آسیا در فصل چهارم نسبت به فصل ما قبل ۹/ ۱ درصد کاهش یافت. این روند کاهشی برای اروپا تدریجی‌تر بود، جایی که حجم واردات در فصل چهارم سال گذشته کاهش سالانه ۳/ ۱ درصدی را تجربه کرد. در منطقه آمریکای شمالی، رونق اقتصاد آمریکا منجر به رشد قدرتمند واردات این کشور شد، رشدی که در فصل چهارم بر مبنای تغییرات سالانه ۴ درصد افزایش یافت. برای سایر مناطق، شامل آفریقا و خاورمیانه، نرخ رشد واردات هرچند پایین اما باثبات بود. واردات منطقه آمریکای جنوبی نیز با وجود اینکه تا فصل سوم وضعیتی صعودی داشت، اما در فصل آخر ۲۰۱۸ تحت‌تاثیر نااطمینانی‌ها با چالش مواجه شد.  در بخش صادرات نیز برای تمامی مناطق، صادرات فصل آخر ۲۰۱۸ نسبت به فصل سوم عملکردی ضعیف‌تر را به ثبت رساند. بر این اساس برای دو منطقه آمریکای شمالی و اروپا به ترتیب کاهش ۸/ ۰ درصد و ۴/ ۰ درصدی رخ داد. محموله‌های صادراتی آسیا نیز پس از رشد ۸/ ۱ درصدی فصل سوم، در فصل آخر تنها ۳/ ۰ درصد افزایش یافت. همان‌گونه که آمارها روایت می‌کنند ضعف رشد تجارت جهانی در فصل چهارم سال گذشته مشهودتر بود، فصلی که حجم صادرات تا ۱/ ۰ درصد و حجم واردات تا ۵/ ۰ درصد کاهش یافت. برای صادرات، عمده روند نزولی ناشی از کاهش محموله‌های صادراتی از اقتصادهای توسعه‌یافته بود، اقتصادهایی که رشد صادراتشان از چهار فصل ۲۰۱۸ در سه فصل کاهشی بود. در طرف واردات نیز اقتصادهای توسعه‌یافته کل سال ۲۰۱۸ را با روند نزولی حرکت کردند، روندی که به خصوص در نیمه نخست مشهودتر بود. در عین حال، واردات اقتصادهای درحال‌توسعه و اقتصادهای مستقل در فصل آخر ۲۰۱۸ به‌رغم رشد قدرتمند در اوایل سال ۱/ ۲ درصد کاهش یافت.

تجارت خدمات

تجارت خدمات بازرگانی جهان برای دومین سال پیاپی رشدی قدرتمند را به ثبت رساند، رشدی که در ۲۰۱۸ به سطح ۷/ ۷ درصد رسید. در این رابطه بهترین عملکرد را خدمات کالاها به ثبت رساند، بخشی که در این سال براساس ارزش دلاری رشد ۶/ ۱۰ درصدی را تجربه کرد. ضعیف‌ترین عملکرد نیز مربوط به بخش حمل‌ونقل بود، جایی که البته تجارت خدمات بین‌المللی آن رشد ۱/ ۷ درصدی را تجربه کرد. با این حال تغییرات فصلی روندهای متفاوتی را برای کشورها روایت می‌کند، به‌خصوص برای نیمه دوم ۲۰۱۸. در فصل چهارم سال گذشته، رشد سالانه ارزش صادرات خدمات چین و هند بسیار قدرتمند و به ترتیب دارای نرخ رشد ۹/ ۱۲ و ۵/ ۱۲ درصدی بود. رشد قدرتمند این دو کشور در حالی است که صادرات خدمات سایر کشورها با چالش‌هایی مواجه شد، تا جایی که نرخ رشد صفر درصدی برای تجارت اتحادیه اروپا با شرکای خارج از این اتحادیه به ثبت رسید (با نرخ رشد منفی ۵/ ۴ درصدی برای ژاپن و منفی ۴/ ۲ درصدی برای برزیل). روندهای مشابهی نیز در بخش واردات خدمات رخ داده است. در این بخش چین و هند رشدی قدرتمند را به ثبت رساندند، درحالی‌که سایر کشورها عملکردی ضعیف داشتند. با توجه به روند باثبات ارزها در این دوره، می‌توان نتیجه گرفت عمده تغییرات این حوزه مربوط به تحولات فعالیت‌های حقیقی بوده است، نه تغییرات قیمتی.