حدود یک ماه بعد از انتشار عکس هایی از پرواز هواپیماها با صندلی های خالی و فرودگاه هایی که کاهش تعداد مسافران را به نمایش می‌گذاشت، حالا کاهش قیمت بلیت هواپیما حسابی خبر ساز شد. کاهشی که بسیاری دلیل آن را در افت قیمت دلار می دانند به گفته آرمان بیات کارشناس صنعت هوایی نوعی مهندسی قیمت در صنعت هوایی است . به گفته او، شرکت های هواپیمایی در فصل هایی که تعداد مسافران کاهش پیدا می کنند ناچارند تا قیمت های خود را تعدیل کنند تا از زیان خود در این روزها بکاهند .
نرخ بلیت پروازهای داخلی نزولی شد و نرخ برخی پروازها به زیر ۲۰۰هزار تومان رسید. به‌عنوان مثال پروازهای تهران- مشهد که در برخی از روزهای ماه پایانی تابستان به بالای ٤٠٠هزار تومان رسیده بود بین ١٨٠هزار تا ٢٧٠هزار تومان به فروش می‌رسد. البته برخی پروازها همچون تهران – کیش از ارزانی دلار و کاهش مسافرت‌ها نفعی نبرده‌اند. نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که بلیت این مسیر در پایان هفته گذشته تا ٨٠٠هزار تومان هم فروخته شده است. برخی فروشندگان آژانس‌های مسافرتی، این کاهش نرخ را به کاهش چند روز اخیر نرخ ارز در بازار آزاد و کاهش حجم تقاضای سفر همزمان با شروع سال تحصیلی ربط می‌دهند.البته کارشناسان صنعت هوانوردی معتقدند از آنجا که تنها بخش بسیار کوچکی از سفرهای خانوادگی در ایران به صورت هوایی است، پایان تعطیلات تابستانی و آغاز فصل مدارس تاثیری در تغییر قیمت بلیت پروازها ندارد، بلکه با توجه به اینکه بیش از نیمی از هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی حتی برای پروازهای داخلی به صورت ارزی است که عمدتا شامل دستمزد کروی پروازی و تعمیر و نگهداری و خرید قطعات هواپیما می‌شود، سبب شده با بالا رفتن قیمت دلار در دو ماه گذشته، نرخ بلیت هواپیما نیز افزایش یابد.مقصود اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی پیشتر به مهر گفته بود: باوجود اینکه معاون اول رئیس‌جمهوری به بانک مرکزی دستور داده تا شرکت‌های هواپیمایی مشمول دریافت ارز از سامانه نیما از طریق بانک‌های عامل شوند، اما عدم‌همکاری پتروشیمی‌ها برای واگذاری ارز حاصل از صادرات به ایرلاین‌ها سبب شده شرکت‌های هواپیمایی مجبور شوند ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه کنند که این اقدام باعث افزایش هزینه این شرکت‌ها و نهایتا افزایش قیمت بلیت پروازها شده است.هرچند ایرلاین‌ها توضیحی در رابطه با اینکه کاهش قیمت بلیت ناشی از تخصیص ارز به ایرلاین‌ها در سامانه نیماست یا علت دیگری دارد، نداده‌اند، اما نگاهی به قیمت‌ها نشان می‌دهد نرخ بلیت پروازهای داخلی در برخی مسیرها به زیر ۲۰۰هزار تومان و قیمت‌های قبل از گرانی بلیت هواپیما بازگشته است.به عنوان نمونه پرواز تهران ـ مشهد برای روز شنبه از سوی یکی از شرکت‌های هواپیمایی به صورت چارتری ۱۸۸هزار تومان اعلام شده بود که درحال حاضر همه صندلی‌های این پرواز پُر شده است، همچنین پروازهای ۲۰۴ و ۲۰۹هزار تومانی تهران ـ مشهد برای روزهای پایانی هفته جاری و برخی روزهای هفته آتی به صورت سیستمی دیده می‌شود، ضمن اینکه پروازهای چارتری تهران ـ مشهد با قیمت‌های بالاتر به صورت ۲۱۴، ۲۱۸، ۲۲۵، ۲۵۵ و ۲۷۵هزار تومانی هم برای عرضه به مشتریان یافت می‌شود.
تهران ـ کیش؛ همچنان گرانقیمت
باوجود کاهش نرخ بلیت پروازهای داخلی در مسیر تهران ـ مشهد، اما همچنان بلیت تهران ـ کیش با ارقام بالا درحال عرضه است، به گونه‌ای که برای روز پنجشنبه ۳۵۷هزار و ۸۰۰ تومان ارزان‌ترین نرخ بلیت سیستمی تهران ـ کیش محسوب شده و تا ۵۰۹هزار تومان برای پروازهای چارتری در این مسیر دیده می‌شود. با این حال، برخی بلیت‌های تهران ـ کیش برای روزهای یکشنبه و جمعه هفته آینده ۲۰۸ و ۲۰۹هزار تومان به فروش می‌رسند.
تهران ـ شیراز؛ نرخ‌های خانواده‌پسند
پروازهای تهران ـ شیراز نیز با کاهش شدید قیمت‌ها مواجه شده، به گونه‌ای که حتی برای سفرهای خانوادگی نیز مناسب خواهند بود. ارزان‌ترین بلیت سیستمی این مسیر برای تاریخ پنجشنبه هفته جاری ۱۸۶هزار و ۹۰۰ تومان و برای روز جمعه این هفته ۱۷۷هزار تومان است. در روزهای آینده نیز نرخ‌های ۱۷۵، ۱۷۷، ۱۹۳، ۲۰۰ و ۲۰۹هزار تومان هم برای خرید بلیت تهران ـ شیراز عرضه شده است.
خودتحریمی به بهانه تحریم
نکته عجیب ماجرا، قیمت‌های نجومی بلیت پروازها برای روزهای ۱۲ آبان به بعد است که با ارقام نجومی در معرض فروش گذاشته است. این افزایش عجیب قیمت برای بیشتر مسیرها به گونه‌ای است که بیم افت شدید مسافران هوایی در نیمه دوم آبان و آذر‌ماه جاری وجود دارد، به گونه‌ای که در اکثر مسیرها ارزان‌ترین نرخ بلیت بالای ۳۵۰هزار تومان بوده و در بعضی روزها نیز (ارزان‌ترین بلیت) بالای ۴۰۰هزار تومان است.
کارشناس صنعت هوایی: کاهش نرخ بلیت هواپیما ناشی از اتفاقات بازار حملونقل است
کاهش هزینه ایرلاین‌ها = افزایش سهم در حمل و نقل
«کاهش قیمت بلیت هواپیما بیش از اینکه ناشی از اتفاقات بازار ارز باشد به اتفاقات بازار حملونقل هوایی کشور مربوط می‌شود.» آرمان بیات، کارشناس صنعت هوایی در حالی که آینده تیره و تاری را برای صنعت هوایی ایران متصور است، به «شهروند» می‌گوید: گرانی بلیت هواپیما در ماه‌های گذشته به کاهش ٠,٥ تا یک درصدی سهم حملونقل هوایی از جابه‌جایی‌ها منجر شده است. به گفته او، پیش از گرانی سهم حملونقل هوایی از جابه‌جایی‌ها بین ٢.٥ تا ٣ درصد بود. متن کامل گفت‌وگوی «شهروند» با این کارشناس هوایی را در ادامه می‌خوانید:
قیمت برخی از مسیرهای هوایی در هفته گذشته کاهش ٥٠ درصدی را تجربه کرده است. می‌توان دلیل این کاهش را افت قیمت دلار در بازار عنوان کرد؟
مبنای محاسبات هزینه شرکت‌های هواپیمایی نرخ تسعیر ارز ٨هزار تومانی یا بر اساس ارز سامانه نیماست. بر این اساس کاهش قیمت بلیت هواپیما که در روزهای گذشته شاهد آن بودیم بیش از اینکه ناشی از اتفاقات بازار ارز باشد به اتفاقات بازار حملونقل هوایی کشور برمی‌گردد. به عبارت دیگر، شرکت‌های هواپیمایی برای اینکه زیان خود را کاهش دهند، ناچارند در فصل‌هایی که تقاضای سفر کاهش می‌یابد، بلیت را با قیمت‌های پایین‌تری عرضه کنند.
هرچند قیمت بلیت هواپیما در هفته‌های گذشته روند نزولی به خود گرفته، اما مقایسه قیمت با مدت مشابه سال گذشته از رشد آن در این بخش حکایت می‌کند. در این بین بسیاری بر این باورند که قیمت بلیت هواپیما در ایران در مقایسه با متوسط جهانی بسیار بالاست.
قیمت بلیت هواپیما در ایران در قیاس با دنیا خیلی ارزان است. البته مسأله اینجاست که متوسط درآمد عموم مردم در ایران بسیار پایین است؛ به‌عنوان مثال یک کارگر در اقتصاد جهانی هزینه بلیت هواپیما را در ٢ ساعت کسب کند، اما در ایران نرخ بیلت هواپیما معادل کارکرد حدود یک هفته است. همین مسأله باعث شده که سهم حملونقل هوایی از جابه‌جایی‌ها بین ٢,٥ تا ٣ درصد باشد. در تمام سال‌های گذشته هیچ یک از شرکت‌های هواپیمایی سعی نکردند از طریق مهندسی هزینه‌ها این سهم را به ٤ درصد برسانند. ضمن اینکه نوسانات نرخ ارز در ماه‌های گذشته و گرانی بلیت هواپیما این سهم را بین ٠.٥ تا یک درصد کاهش داده است.
قیمت تمام‌شده هر ساعت پرواز برای ایرلاین‌های داخلی چقدر است و در مقایسه با ایرلاین‌های خارجی چه وضعیتی دارند؟
میانگین قیمت تمام‌شده هر صندلی به ازای یک ساعت پرواز ٣٥ تا ٥٠ دلار است، در حالی که این هزینه به دلایل مختلف در کشورهای اروپایی بالاتر است؛ به‌عنوان مثال نرخ سوختی که هواپیماها در ایران به ازای هر لیتر پرداخت می‌کنند ٦٠٠ تومان است، در حالی که این نرخ در اروپا حدود ١,٢ یورو یعنی حدود ١٨ هزار تومان است. از طرفی، حقوق پرداختی به پرسنل در ایران بشدت پایین است؛ به‌عنوان مثال یک خلبان به‌طور متوسط ٢٥ تا ٣٠ دلار به ازای هر ساعت دریافت می‌کند، در حالی که دریافتی خلبانان و دیگر نیروهای متخصص در صنعت هوایی ایران زیر ٢ دلار است.
چرا با وجود اینکه قیمت تمام‌شده پرواز در ایران پایین است، ایرلاین‌های داخلی معمولا زیانده هستند؟
می‌توان گفت که تمامی ایرلاین‌های داخلی در نقطه بحرانی قرار دارند و زیان انباشته سنگینی از سال‌های گذشته دارند. درحالی این شرکت‌ها بدهی زیادی را به شهرداری، شرکت فرودگاه‌ها، پخش و پالایش، خارج از کشور و دولت دارند که بلیت خود را به صورت نقدی می‌فروشند و باید تمامی حقوق دولت را در همان زمان پرداخت می‌کردند.
ایرلاین‌ها چطور می‌توانند هزینه‌های خود را کاهش دهند و سهم حملونقل هوایی را از صنعت حملونقل کشور افزایش دهند؟
باگ‌هایی در حوزه خدمات وجود دارد که قیمت تمام‌شده پرواز را در ایران بالا می‌برد. به‌عنوان مثال براساس ماده ٦٣ قانون وصول مطالبات در بخش فرودگاهی و هوانوردی شرکت‌های هواپیمایی باید به ازای هر تن وزن هواپیما ٦ دلار(براساس نرخ ارز اعلامی از طرف دولت) عوارض پرداخت کند که شرکت فرودگاهی ٢٦درصد این هزینه را دریافت می‌کند. به‌عنوان مثال ایرباس ٣٢٠ که وزن آن حدود ٧٩ تن است، در هر نشست و برخاست حدود یک‌میلیون و ١٠٠هزار تومان عوارض به شرکت فرودگاهی پرداخت می‌کند، اما سوال اینجاست که مبنای عوارض دریافتی نرخ دلار است که دولت می‌تواند با اصلاح این قانون به کاهش هزینه‌های تمام‌شده شرکت‌های هواپیمایی کمک کند.
از طرفی، خلبان‌ها باید هر ٦ماه یک‌بار بابت آموزش از کشور خارج شوند و همه‌ساله چیزی حدود ١١میلیون دلار بابت این آموزش‌ها ارز از کشور خارج می‌شود. درحالی که می‌توان با خرید دستگاه شبیه‌سازی و انجام آموزش‌ها در داخل کشور از خروج این حجم از ارز جلوگیری کرد.
اما هزینه تعمیر قطعات همه‌ساله بخش قابل توجهی از درآمد ایرلاین‌ها را می‌بلعد، درحالی که بسیاری از ایرلاین‌ها، قطعه‌های خود را برای تعمیر به کشورهای دیگر ارسال می‌کنند. کارگاه‌های تعمیراتی ایران‌ایر مجهزترین کارگاه‌های تعمیراتی در خاورمیانه محسوب می‌شود و شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند با افزایش تعاملات خود و تعمیر قطعات در داخل هزینه‌های خود را کاهش دهند.