در مراسمی رسمی و پرشور که با حضور رئیس‌جمهور، وزیر صنعت، معدن و تجارت، و نمایندگان شرکت‌هایی از سراسر جهان برگزار شد، این نمایشگاه کار خود را آغاز کرد. صحنه‌ای که اگرچه به‌ظاهر نمایش کالا و خدمات است، اما در لایه‌های زیرین آن، هدفی بزرگ‌تر نهفته است: بازطراحی پیوندهای تجاری ایران با جهان، در بستری که سیاست، اقتصاد و فناوری درهم‌تنیده‌اند.
«ایران، سرزمین فرصت‌ها»
رئیس‌جمهور، مسعود پزشکیان، در آیین افتتاحیه با لحنی دعوت‌گر، ایران را سرزمین فرصت‌ها خواند و از سرمایه‌گذاران خارجی خواست با اطمینان به ثبات، امنیت و آینده اقتصاد ایران، برای همکاری اقتصادی قدم پیش گذارند. او گفت: «در بستر این ظرفیت می‌توان آینده خوبی برای دنیا از نظر امنیت و صلح ایجاد کرد. صلح و امنیت با تجارت، سرمایه‌گذاری و همراهی و همکاری ایجاد خواهد شد.»
این اظهارات بیش از آنکه صرفاً جنبه سیاسی داشته‌باشد، حامل پیامی به مخاطبان خارجی بود: ایران مایل است بر مدار جدیدی از همکاری گام بردارد، حتی اگر هنوز دیوارهای تحریم پابرجا باشند.
تجارت، زبان مشترک ملت‌ها
سیدمحمد اتابک، وزیر صمت، نیز در سخنان خود بر مفهوم گسترده‌تری از تجارت تأکید کرد؛ او گفت: «تجارت فقط تبادل کالا نیست، بلکه زبان مشترک ملت‌ها و پلی برای پیوند فرهنگ‌هاست.» وی افزود که صادرات غیرنفتی ایران در سال گذشته به ۵۷.۸ میلیارد دلار رسیده که شامل ۱۵۲ میلیون تن کالا می‌شود.
اما مهم‌تر از عددها، نگاه اتابک به آینده بود. او از هدف‌گذاری سالانه ۲۳ درصدی برای رشد صادرات غیرنفتی در برنامه هفتم توسعه گفت؛ هدفی بلندپروازانه که به گفته او، با توسعه بازارهای جدید در آفریقا، غرب آسیا، آسیای جنوب‌شرقی و آمریکای لاتین محقق می‌شود.
وزیر صمت همچنین بر تحول زیرساخت‌های تجاری کشور، از جمله دیجیتالی‌سازی فرآیندها، تسهیل صادرات و تنوع‌بخشی به بازارها تأکید کرد و ایران را دارای فرصت‌هایی بی‌نظیر در صنایع معدنی، انرژی، کشاورزی و گردشگری سلامت دانست.
تجارت، فراتر از نمایش
محمدعلی دهقان‌دهنوی، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، نمایشگاه ایران‌اکسپو را «عرصه خلق و ارائه فرصت‌های تجاری بی‌نظیر» توصیف کرد. او گفت که بیش از هزار شرکت ایرانی توانمندی‌های صادراتی خود را به نمایش گذاشته‌اند و حضور بیش از ۳۱۰۰ فعال اقتصادی خارجی از ۱۱۱ کشور جهان، نشان‌دهنده اشتیاق جامعه جهانی برای تعامل با ایران است.
دهقان‌دهنوی تأکید کرد که ایران‌اکسپو فقط مکانی برای معرفی محصولات نیست، بلکه بستری برای گفتگو، مذاکره و حتی شکل‌گیری قراردادهای رسمی است. از نظر او، این رویداد نه‌فقط توسعه تجارت، بلکه توسعه همگرایی اقتصادی و تقویت روابط سیاسی و فرهنگی را هدف گرفته‌است.
اروپا و فراتر از آن
نکته جالب‌توجه در این دوره از نمایشگاه، افزایش چشمگیر حضور فعالان تجاری از اروپا بود. به گفته معاون وزیر صمت، تجار ۲۳ کشور اروپایی در نمایشگاه حاضر شده‌اند، از جمله کشورهای اروپای شرقی مانند صربستان، رومانی و مجارستان، و همچنین چهره‌هایی از آلمان، هلند، انگلستان و اسپانیا. او تأکید کرد که این بار سازوکارهای اجرایی دقیقی برای تبدیل مذاکرات به قراردادهای اجرایی در نظر گرفته شده‌است؛ از جمله دفاتر بررسی حقوقی و سالن‌های ترجمه و مذاکره در محل نمایشگاه.
معدن؛ پیشران خاموش
حضور جدی شرکت‌های معدنی در نمایشگاه، از دیگر نقاط قوت ایران‌اکسپو بود. وجیه‌الله جعفری، معاون وزارت صمت در حوزه معادن، گفت که ایران دارای ظرفیت‌های کم‌نظیر در زنجیره فولاد، مس و دیگر صنایع معدنی است. به گفته او، این نمایشگاه می‌تواند زمینه ارتقای صادرات و همچنین انتقال فناوری و دانش فنی را فراهم کند.
همزمان، داریوش اسماعیلی، رئیس سازمان زمین‌شناسی، با اشاره به ماده ۴۸ قانون برنامه هفتم توسعه گفت: «شناسایی ذخایر معدنی فرامرزی و برنامه‌ریزی برای صادرات خدمات فنی و مهندسی باید با جدیت دنبال شود، و این نمایشگاه می‌تواند سکوی پرش این سیاست باشد.»
عبور از تشریفات، ورود به عمل
برخلاف دوره‌های پیشین که بیشتر نمایشگاه‌ها به امضای تفاهم‌نامه‌های نمادین ختم می‌شد، این بار نگاه عمل‌گرایانه‌تری در جریان است. وزیر صمت در سخنان خود بر این تفاوت تأکید کرد و گفت که ایران‌اکسپو ۲۰۲۵، دیگر صرفاً یک رویداد نمایشی نیست، بلکه آزمایشگاه واقعی اراده برای ورود به تجارت جهانی است.
آیا این مسیر به نتایجی پایدار خواهد انجامید؟ هنوز زود است برای قضاوت. اما یک چیز روشن است: ایران، فارغ از موانع بیرونی، در تلاش است با چهره‌ای نو و رویکردی عمل‌گرایانه، دوباره به نقشه تجارت جهانی بازگردد.
آیا نمایشگاه ایران‌اکسپو سرآغاز این بازگشت خواهد بود؟ زمان پاسخ خواهد داد. اما دست‌کم، تهران اکنون دیگر فقط میزبان محصولات است؛ میزبان گفت‌وگو است.