برگزاری همه‌پرسی جدایی اقلیم کردستان عراق در حالی به‌عنوان داغ‌ترین خبر سیاسی منطقه برجسته شده که این واقعه از منظر اقتصادی نیز می‌تواند پیامدهای قابل‌توجهی داشته باشد.
مسئولان اقلیم کردستان در حالی برای برگزاری همه‌پرسی جدایی این منطقه پافشاری می‌کنند که ایران و ترکیه به‌عنوان همسایگان اصلی اقلیم کردستان، برگزاری این همه‌پرسی در وضعیت فعلی را به صلاح ندانسته و این احتمال را مطرح کرده‌اند که در صورت برگزاری این همه‌پرسی، محدودیت‌های زیادی در برابر این اقلیم اتخاذ کنند؛ این در حالی است که بخش قابل‌توجهی از صادرات این دو کشور به عراق از مسیر اقلیم کردستان انجام می‌شود و تجار این منطقه را منتفع می‌کند.
حذف اقلیم از مسیر صادرات به عراق
بررسی آمارهای منتشرشده از گمرک جمهوری اسلامی ایران و سازمان تجارت جهانی نشان می‌دهد که ارزش صادرات غیرنفتی ایران به عراق در سال95 بالغ‌بر 6میلیارد و 132میلیون دلار بوده و ترکیه نیز در سال2016 بالغ‌بر 7میلیارد و 640میلیون دلار کالا به عراق صادر کرده که به دلیل هم‌مرز بودن این دو کشور با منطقه کردستان، بخش قابل‌توجهی از صادرات آنها از مسیر اقلیم به عراق وارد شده است.
گزارش وزارت امور خارجه ایران از وضعیت مبادلات تجاری ترکیه و اقلیم کردستان حاکی از این است که در سال2013، پیش از اینکه مشکلات فروش نفت عراق و تنش‌آفرینی داعش باعث افت واردات عراق شود، از مجموع 12میلیارد دلار مبادلات تجاری عراق و ترکیه، حدود 8میلیارد دلار آن به مبادلات اقلیم کردستان و ترکیه اختصاص داشته است. در سال‌های بعد نیز گرچه بنا بر آمار وزارت تجارت و صنعت اقلیم کردستان، با اقدام دولت مرکزی عراق در وضع مالیات بر کالاهای وارداتی از کردستان، واردات اقلیم از ترکیه به میزان یک‌چهارم کاهش یافته اما باز هم واردات کردستان از ترکیه در سال2016 حدود 4.2میلیارد دلار و در سال2016 بالغ‌بر 3.3میلیارد دلار بوده است.
از سوی دیگر در تجارت ایران و عراق نیز اقلیم کردستان به‌مثابه دروازه‌ای برای مبادلات اقتصادی 2کشور بوده است به‌گونه‌ای که کیوان کاشفی، رئیس اتاق بازرگانی کرمانشاه در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: در سال‌های اخیر حدود 50 تا 60درصد کالاهای ایرانی از 3مرز رسمی پیرانشهر، مریوان و پرویزخان به عراق صادر می‌شد و اکنون نیز گرچه صادرات از مسیر اقلیم کردستان کاهش داشته اما باز هم رقمی در حدود 25 تا 30درصد از کالاهای ایرانی از این مسیر به خاک عراق می‌رسد.
کاشفی یادآور می‌شود: رابطه دیرپای تجار ایرانی و تجار اقلیم کردستان باعث شده بسیاری از شرکت‌های ایرانی در این منطقه دفتر، انبار و فروشگاه ایجاد کنند، ضمن اینکه برخی کالاهای ایرانی به‌ویژه مواد غذایی، سیمان و مصالح ساختمانی ایران در این اقلیم بازار خوبی دارند.
او می‌افزاید: تجار کرد هم از این همکاری تجاری سود قابل‌توجهی برده‌اند چراکه انتقال و توزیع کالاهای ایرانی به داخل عراق در اختیار آنها بوده است. بر همین اساس به همکاران تجاری خود در اقلیم کردستان منعکس کرده‌ایم که فارغ از مسائل سیاسی، برگزاری این همه‌پرسی به مصلحت روابط اقتصادی دو طرف نیست.
مرزهای عربی با عراق جای مسیر اقلیم را می‌گیرند
کیوان کاشفی، عضو هیئت‌رئیسه اتاق ایران اظهار می‌کند: در گذشته به‌واسطه اینکه اقلیم کردستان در امور تجارت خارج از چارچوب قوانین دولت مرکزی عراق عمل می‌کرد، تجار ایرانی از صادرات کالا به عراق از مسیر کردستان استقبال می‌کردند و تجار کرد نیز از این موضوع منتفع می‌شدند اما در 2سال گذشته دولت عراق مسائل گمرکی کالاهای خروجی از اقلیم به قسمت عرب نشین عراق را دوباره چک می‌کند که این کار به‌شدت صادرات به اقلیم را تحت تأثیر قرار داده و تجار ایرانی ترجیح می‌دهند کالاها را مستقیماً از مرزهای قسمت عربی به عراق صادر کنند تا با مشکل مواجه نشوند.
به گفته کاشفی، در این شرایط حجم صادرات ایران به عراق از مسیر اقلیم کردستان کاهش قابل‌ملاحظه‌ای داشته و به حدود 25درصد می‌رسد. باوجوداین، اگر این همه‌پرسی انجام شود و تأثیرات منفی به دنبال آن بیاید در مسائل اقتصادی ایران با اقلیم تأثیر بسیار بیشتری خواهد گذاشت و چه‌بسا در صورت بسته شدن مرزها، تجارت با اقلیم به صفر برسد و صادرات کاملاً به سمت مرزهای عربی با کشور عراق سوق پیدا کند.