چراغ سبز آمریکا به ژاپن برای میزبانی روحانی

به گزارش خبرگزاری فارس، روزنامه ژاپن‌تایمز به نقل از منابع دیپلماتیک در توکیو گزارش داد که واشنگتن به ژاپن برای میزبانی از رئیس‌جمهور ایران چراغ سبز نشان داده است. ژاپن تایمز با اشاره به اینکه آمریکا با طرح توکیو برای سفر حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران به این کشور موافقت کرده است، نوشت: حسن روحانی به‌دنبال خروج از بن‌بست پیش آمده در مساله توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است. البته این منابع هنوز خبری درباره پیشنهاد طرف مقابل به ایران مطرح نکرده‌اند. براساس این گزارش، یک مقام ارشد آمریکایی به دولت ژاپن پیام داده است که واشنگتن از توکیو خواسته نتیجه دیدار روحانی با «شینزو آبه» نخست‌وزیر این کشور به اطلاع آنها رسانده شود. این منابع گفته‌اند که مقامات ایرانی و ژاپنی دیدار روحانی و آبه را برای روز ۲۰ دسامبر(۲۹ آذر) برنامه‌ریزی کرده‌اند. این اولین سفر یک رئیس‌جمهور ایران به ژاپن از زمان سفر سیدمحمد خاتمی در اکتبر سال ۲۰۰۰ است.

روزنامه ژاپنی در ادامه نوشت: شینزو آبه که یکی از رهبران نزدیک به «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا است در ماه ژوئن به ایران سفر کرده بود تا در زمینه اختلافات میان تهران و واشنگتن میانجی‌گری کند. او اولین نخست‌وزیر ژاپن بود که از سال ۱۹۷۸ به تهران سفر می‌کرد. به گفته منابع دیپلماتیک، نخست‌وزیر ژاپن در این دیدار از ایران خواهد خواست که به برجام پایبند بماند. آبه همچنین ممکن است در دیدار با روحانی برای جلب رضایت ایران با طرح توکیو به منظور اعزام نیروی نظامی به خاورمیانه تلاش کند. به تازگی اخباری مبنی بر این منتشر شده است که ژاپن قصد دارد «در جهت ارتقای ظرفیت‌های خود برای جمع‌آوری اطلاعات و تضمین ایمنی کشتیرانی در منطقه» نیروی نظامی به خاورمیانه اعزام کند.

تهران طی ماه‌های گذشته به‌صورت گام به گام از برخی از تعهدات خود در برجام در واکنش به عدم اجرای تعهدات کشورهای اروپایی عقب‌نشینی کرده است. «عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیرخارجه ایران اخیرا در مصاحبه با شبکه «ان اچ کی» ژاپن در وین ابراز امیدواری کرد که سفر احتمالی اواخر ماه جاری رئیس‌جمهور ایران به ژاپن به تقویت روابط اقتصادی دو کشور کمک کند. او گفته بود که مقدمات سفر رئیس‌جمهور به ژاپن درحال انجام است تا یک تاریخ دقیق برای این دیدار مشخص شود. سه‌شنبه هفته گذشته نخست‌وزیر ژاپن با عباس عراقچی معاون وزیرخارجه دیدار کرد و از تصمیم توکیو برای ارسال نیروی نظامی ویژه به خلیج‌فارس خبر داد.

عراقچی با تاکید بر اینکه ایران می‌خواهد همان روابط مثبت با ژاپن را حفظ کند، نسبت به احتمال صادرات مجدد نفت به آن کشور در آینده ابراز امیدواری کرد. ژاپن و ایران روابط حسنه طولانی دارند که عمدتا بر واردات نفت از ایران استوار است. البته در ماه‌های اخیر، ژاپن تحت فشار آمریکا مجبور شد واردات نفت از ایران را قطع کند یا حداقل به شکل چشمگیری کاهش دهد. با این حال، این مساله مانع ادامه روابط حسنه تهران و توکیو نشد. درحال‌حاضر، ژاپن، نه از منظر مناسبات تجاری با ایران، بلکه بیشتر از لحاظ امکان وساطت میان تهران و واشنگتن اهمیت دارد. یک مقام ارشد ژاپنی چهارشنبه اعلام کرد که این کشور به ایران گفته درحال بررسی ارسال نیروهای دفاع از خود به خاورمیانه است. هدف از این اقدام بهبود قابلیت‌های کسب اطلاعات و اطمینان از انجام موفقیت‌آمیز ماموریت کشتی‌های تجاری اعلام شده است.

خبرگزاری رسمی ژاپن سه‌شنبه گذشته گزارش داد که این کشور تصمیم گرفته به تنهایی به‌دنبال تعادل در روابط نزدیک خود با ایالات‌متحده و روابط دوستانه با ایران باشد، تا بتواند تنش‌ها را بدون پیوستن به ائتلاف تحت رهبری ایالات‌متحده آمریکا کاهش دهد. ژاپن اعزام نیروهای دفاع از خود به این منطقه بدون پیوستن به ائتلاف آمریکا را درنظر دارد. در صورتی که این نیروها اعزام شوند ژاپن قصد دارد به شیوه‌های دیگری از قبیل سهیم شدن اطلاعات با این ائتلاف همکاری کند.

همزمان رسانه ژاپنی کیودو نیز به نقل از «منابع دیپلماتیک» گزارش داد که آمریکا از ژاپن خواسته است نتیجه دیدار روحانی با شینزو آبه در سفر احتمالی رئیس‌جمهوری ایران به ژاپن را به اطلاع آمریکا هم برساند. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری کیودو، این منابع که نامی از آنها آورده نشده می‌گویند که آمریکا موافقت خود را با سفر حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران به ژاپن اعلام کرده و از توکیو خواسته است نتیجه دیدار روحانی با شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن را به اطلاع واشنگتن برساند.

بنابر این گزارش، یک مقام ارشد آمریکایی این پیام را به ژاپن منتقل کرده است. ژاپن به‌واسطه سال‌ها رابطه دوستانه با ایران در تلاش برای معافیت از تحریم‌های اقتصادی دونالد ترامپ علیه تهران است که به‌واسطه خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ علیه ایران اعمال شد. تحولات مربوط به سفر روحانی در شرایطی است که رئیس‌جمهور ایران اخیرا بار دیگر شرایط مذاکره بین ایران و آمریکا را تشریح کرد و در آخرین موضع‌گیری‌اش درباره مذاکره با واشنگتن با بیان اینکه «اکنون هم این بحث‌ها (دیدار با ترامپ) ادامه دارد و دوستان واسطه هستند» گفت: «هروقت آمریکا حاضر شود تحریم غلط، ظالمانه، نادرست و تروریستی خود را کنار بگذارد، بلافاصله سران ۱+۵ می‌توانند ملاقات کنند و ایران هیچ مشکلی ندارد.»

اهداف و نتایج سفر

درباره اهداف و نتایج سفر رئیس‌جمهور ایران به ژاپن تحلیل‌ها و نظرات مختلفی از سوی کارشناسان مطرح شده است. برخی معتقدند که با توجه به تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا در روز شنبه، سفر روحانی می‌تواند با موفقیت بیشتری همراه باشد، چرا که مقامات آمریکایی از این اقدام استقبال کرده‌اند. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در توییتی نوشت: «از ایران بابت این مذاکره بسیار منصفانه تشکر می‌کنیم. دیدید که ما می‌توانیم با یکدیگر به توافق برسیم.»

برخی دیگر از کارشناسان میانجی‌گری ژاپن را در ادامه میانجی‌گری و وساطت بازیگرانی چون فرانسه در جهت احیای خط جدید میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن می‌دانند، اما معتقدند ژاپن هم مانند فرانسه با محدودیت‌های جدی در این زمینه مواجه است و نمی‌توان چندان به این میانجی‌گری‌ها امیدوار بود.

برخی دیگر از تحلیل‌ها بر این نظرند که موضع‌گیری مقامات آمریکایی به اعتراضات ایران و نیز چگونگی بازتاب اعتراضات در محافل سیاسی و رسانه‌ای آمریکا، گویای این واقعیت است که مواضع آمریکا در قبال ایران سخت‌تر خواهد شد و این کشور سیاست فشار حداکثری خود را ادامه خواهد داد و بنابراین نمی‌توان در این مقطع به سفر روحانی به ژاپن و میانجی‌گری توکیو بین تهران و واشنگتن خوشبین بود. تلاش‌های میانجی‌گرانه فرانسه، عمان و ژاپن زمانی موفق خواهد شد که آمریکا آماده انعطاف در مواضع خود باشد که چنین نگاهی در روند سیاست‌های آمریکا دیده نمی‌شود. دسته چهارم کارشناسان هم بر این اعتقادند که سفر روحانی به ژاپن بیشتر کارکرد داخلی دارد و دولت ایران به‌دنبال این است که تا اسفند و انتخابات مجلس فضای سیاست خارجی را آرام نگه ‌دارد. تاکید بر اولویت حفظ وضع موجود تا یافتن یک راه‌حل جدی به این خاطر است که درحال‌حاضر دونالد ترامپ نیز به‌شدت درگیر رقابت‌های داخلی است و فرصت بهره‌برداری از ملاقات دیپلماتیک با مقامات ایرانی را ندارد.