صلح تجاری کلید خورد

روز جمعه رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد به کلیات فاز نخست توافق برای پایان دادن به جنگ‌تجاری با چین و تعلیق تعرفه‌های تهدیدی دست یافتند. با این حال مقامات تجاری هر دو کشور می‌گویند کارهای بسیاری برای نهایی شدن این توافق مانده است. توافقی که اقتصاد جهانی ماه‌ها انتظار آن را می‌کشد موضوعاتی نظیر کشاورزی، نرخ‌های ارز و برخی ابعاد مالکیت معنوی را پوشش می‌دهد، توافقی که به جنگ‌تجاری ویرانگر غول‌های اقتصادی دنیا پایان خواهد داد. از زمانی که دونالد ترامپ سکان هدایت دولت آمریکا را به‌دست گرفت، به بهانه مدل‌های اقتصادی تهاجمی، سیاست‌های تجاری ناعادلانه و روابط تجاری نابرابر با افزایش تعرفه‌های واردات جنگ‌تجاری علیه چین را آغاز کرد، جنگی که بر اقتصاد جهان سایه انداخته، بازارهای مالی را ملتهب و زنجیره عرضه جهانی را مختل کرده است.  به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد» با این حال در بیانیه روز جمعه جزئیات چندانی ارائه نشده است و دونالد ترامپ گفته است که توافق مکتوب می‌تواند تا پنج هفته آینده حاصل شود. به‌علاوه او مدعی شده در طول این مدت ممکن است دستیابی به توافق مدنظر شکست بخورد، هر چند اظهار می‌کنند چنین اتفاقی نخواهد افتاد. این در شرایطی است که او پیش‌تر اظهار کرده بود که آمریکا نیازی به توافق با چین ندارد. در نشستی که نمایندگان تجاری دو کشور در کاخ‌سفید برگزار می‌کردند، استیون منوچین، وزیرخزانه‌داری آمریکا در این رابطه گفت: «من فکر می‌کنم ما درکی بنیادی بر سر موضوعات کلیدی داریم. ما مباحث قابل‌توجهی را پشت‌سر گذاشته‌ایم، اما هنوز کارهای بسیاری باقی مانده است.» در ادامه صحبت‌های این مقام آمریکایی آمده است: «ما توافق را امضا نخواهیم کرد مگر اینکه به مرحله‌ای برسیم که بتوانیم به رئیس‌جمهوری بگوییم این توافق مکتوب شده است.»

پس از دو روز گفت‌وگو مذاکره‌کنندگان در نشستی در اتاق ‌بیضی‌شکل کاخ‌سفید، درحالی‌که لیو هی، معاون نخست‌وزیر و رهبر تیم تجاری چین در میز مشترک در کنار رئیس‌جمهوری آمریکا نشسته بود، دونالد ترامپ به خبرنگاران گفت که دو طرف برای پایان دادن به اختلافات تجاری خود بسیار نزدیک شده‌اند. او در این رابطه گفت: «تنش‌های بسیاری میان آمریکا و چین وجود داشته است، و اکنون جشن عشاق است. چیز بسیار خوبی است.» با این حال لیوهی، لحن متفاوتی را درخصوص این اظهارات داشت. نماینده تجاری ارشد چین در این رابطه گفت: «ما پیشرفت‌های قابل‌توجهی در بسیاری از حوزه‌ها داشته‌ایم. به این خاطر ما بسیار خوشحال هستیم. ما تلاش‌های خود را در این رابطه ادامه خواهیم داد.»

خبرگزاری رسمی و دولتی «شینهوآ» چین درخصوص مذاکرات دو روزه دو کشور اعلام کرده است دو طرف توافق کردند تلاش خود را تا زمان نهایی شدن توافق انجام دهند. در یادداشت آنلاینی که روزنامه صبح‌ «خلق» این کشور روز شنبه منتشر کرد، با اشاره به اینکه دو طرف به سمت حل‌وفصل اختلافات خود گام خواهند برداشت، آخرین مذاکرات دو کشور سازنده، صادقانه و موثر توصیف شده است.» در این یادداشت آمده است:‌ «حل‌وفصل اختلافات با اعمال فشارهای ظالمانه به طرف چینی غیرممکن خواهد بود.» به گزارش «رویترز» دونالد ترامپ که مشتاق بود به کشاورزان ایالت‌های از لحاظ سیاسی تعیین‌کننده نشان دهد هوای آنها را دارد، روز جمعه با خوشحالی اعلام کرد چینی‌ها توافق کرده‌اند حدود ۵۰ میلیارد دلار از محصولات کشاورزی آمریکا را خریداری کنند. در عین حال او تعرفه میلیاردها دلار از واردات محصولات چینی را دست نخورده باقی گذاشته است. هر چند اظهارات ترامپ حاکی پیشرفت در روابط تجاری با چین است، اما برخی انتقادات را نیز را به همراه داشته است. اسکات کندی، کارشناس تجارت چین در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در این رابطه می‌گوید: «من مطمئن نیستم آنچه که رئیس‌جمهوری ترامپ آن را توافق نامیده است، توجیه داشته باشد.» در ادامه صحبت‌های این کارشناس آمده است: «اگر آنها نتوانسته‌اند بر سر یک متن توافق کنند، به آن معنی خواهد بود که هنوز کارشان تمام نشده است. کسی در آرزوی فقط یک توافق‌نامه نیست. این یک توافق سطحی نیست. بلکه یک توافق نامرئی است.»

منوچین گفته رئیس‌جمهوری موافقت کرده است که تعرفه ۲۵ درصدی را برای حدود ۲۵۰ میلیارد دلار کالای چینی به ۳۰ درصد افزایش ندهد، دستوری که قرار بود در روز سه‌شنبه اجرایی شود. رابرت لایت‌هایزر، نماینده تجاری آمریکا اما گفته است که ترامپ تصمیمی در رابطه با تعرفه‌هایی که قرار است در دسامبر اجرایی شود، اتخاذ نکرده است. ترامپ در این رابطه گفت: ‌«فکر می‌کنم قرار است توافقی داشته باشیم که توافقی بزرگ است، توافقی ورای تعرفه‌ها.»

رویکرد فاز‌بندی شده

دو اقتصاد بزرگ جهان پیش از این نیز بدون امضای توافقی به پیشرفت‌هایی در حل‌وفصل مجادلات تجاری خود دست یافته بودند. در ماه مه مقامات آمریکایی چین را به طفره روی از یک توافق جامع که نزدیک به نهایی شدن است متهم کرده بودند و گفته بودند چین از ایجاد تغییرات در قوانین خود که ضامن اجرایی شدن توافق است، سرباز می‌زند. پیش از این نیز ترامپ گفته بود که با یک توافق نصفه نیمه برای تغییر عملکرد تجاری چین و احترام به حق مالکیت معنوی و سیاست‌های صنعتی که به میلیون‌ها شغل آمریکایی آسیب زده، راضی نخواهد شد. قرار است در روز ۱۶ نوامبر ترامپ و شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، در نشست همکاری‌ اقتصادی آسیاپاسیفیک (اپک) در سانتیاگوی شیلی با هم دیدار کنند. ترامپ گفته است که احتمال دارد یک توافق مکتوب در آنجا امضا شود.

علائم مثبتی هم در این رابطه طی روزهای اخیر از چین دریافت شده است. پایگاه خبری اتاق ایران به نقل از بلومبرگ نیز نظرات برخی از کارشناسان را در این رابطه منتشر کرده است. بلومبرگ در این رابطه نوشت: اگرچه همین توافق محدود و مبهم که حتی هنوز روی کاغذ نیز ثبت نشده است، بازارهای جهانی را تا حدی آرام خواهد کرد و از شدت نگرانی‌هایی که جنگ تجاری بین دو کشور بر اقتصاد جهانی حاکم کرده بود نیز خواهد کاست، اما به گفته «اسوار پراساد» استاد دانشگاه کورنل و رئیس سابق کارگروه اقتصاد چین در صندوق بین‌المللی پول، این توافق نمی‌تواند کمک چندانی به حل مشکلات واقعی بین دو کشور بکند. وی می‌گوید: «بعید است که این توافق بتواند هیچ‌یک از عوامل زمینه‌ساز اصطکاک تجاری بین دو کشور را رفع کند. هنوز یک شکاف بسیار عمیق وجود دارد که دو کشور را در زمینه مسائل ساختاری از هم جدا می‌کند.» یلنا شولیاتیوا و تیم اورلیک از اقتصاددانان بخش مطالعات اقتصادی بلومبرگ نیز با دیده تردید به آینده این توافق نگاه می‌کند. آنها ساعتی پس از اعلام خبر توافق از سوی ترامپ در یادداشتی نوشتند: «تردیدهای منطقی در مورد اینکه آیا همین توافق کوچک نیز به مرحله اجرا خواهد رسید، وجود دارد. مقامات اعلام کرده‌اند که نهایی شدن جزئیات توافق بین سه تا پنج هفته زمان خواهد برد. مذاکرات گذشته در زمانی کمتر از این در هم شکسته شده بودند.»

وندی کاتلر، مذاکره‌کننده تجاری سابق دولت آمریکا که اکنون رئیس موسسه سیاست‌گذاری انجمن آسیا فعالیت می‌کند نیز درخصوص توافق جدید بین آمریکا و چین می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد طرح کلی توافق که روز جمعه از آن رونمایی شد، بسیار شبیه چارچوبی است که دو سال قبل استیون منوچین وزیر خزانه‌داری و ویلبر راس وزیر بازرگانی آمریکا در مذاکرات خود با طرف چینی بر سر آن توافق کردند اما از سوی ترامپ رد شد. این توافق بیشتر به یک توافق سبک شبیه است تا طبق گفته ترامپ. یک توافق بسیار اساسی از طرفی این توافق هنوز روی کاغذ نیامده و می‌تواند طی مذاکرات نهایی باز هم ضعیف‌تر شود.»

اعلام توافق تجاری بین آمریکا و چین، واکنش فوری کنگره را نیز به‌دنبال داشت. سناتور «چاک گرسلی» رئیس کمیته اقتصاد و دارایی سنای آمریکا درخصوص این توافق به خبرنگاران گفت: «بعد از منافع بسیار زیادی که در این راه فدا شد، آمریکایی‌ها به چیزی کمتر از یک توافق کامل، قابل‌اجرا و منصفانه با چین اکتفا نخواهند کرد.»