معجزه کره در خط‌پایان؟
- توضیحات
کره‌جنوبی موفق شده است برای مدتی طولانی نرخ‌های بالای رشد اقتصادی را تجربه کند و به زمره کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته بپیوندد. اما حالا به نظر می‌رسد مدل توسعه سرمایه‌داری تحت هدایت دولت به یکی از مشکلات این کشور تبدیل شده است. نرخ باروری پایین و از دست دادن بازارهای جهانی از دیگر مواردی هستند که اقتصاد کره‌جنوبی را تهدید می‌کنند. با این حال برخی کارشناسان بر این باورند با برخی اصلاحات می‌توان امیدوار بود که معجزه کره در ایستگاه پایانی قرار نگیرد.
در بررسی‌های اقتصادی از کره‌جنوبی به‌عنوان یک از ببرهای آسیایی یاد می‌شود که موفق شده است برای مدتی طولانی با نرخ‌های بالا رشد اقتصادی را تجربه کند و به زمره کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته بپیوندد. با این حال به نظر می‌رسد مدل توسعه سرمایه‌داری تحت هدایت دولت خود به یکی از مشکلات این کشور تبدیل شده است که از تغییرات ساختاری در این کشور جلوگیری می‌کند. چالش‌ها به اینجا ختم نمی‌شود و نرخ باروری پایین و از دست دادن بازارهای جهانی در مقابل رقبا از دیگر مواردی هستند که اقتصاد کره‌جنوبی را تهدید می‌کنند. با این حال برخی کارشناسان بر این باورند که با برخی اصلاحات می‌توان امیدوار بود که معجزه کره به پایان راه نرسیده است.
کره‌جنوبی به‌عنوان یکی از الگوهای موفق توسعه اقتصادی در جهان به شمار می‌رود و از آن تحت عنوان «معجزه‌ای واقع بر رودخانه هان» یاد می‌شود. با این حال گزارش‌ها از اقتصاد این کشور نشان می‌دهد که کره دست‌کم آینده دلچسبی را پیشرو ندارد. بانک مرکزی کره که رشد اقتصادی متوسط 6.4درصدی بین سال‌های 1970 و 2022 را تجربه کرده است، سال گذشته هشدار داد که رشد سالانه در مسیر کاهشی قرار گرفته است. بر این اساس، در دهه2020 به‌طور متوسط 2.1درصد، در دهه2030 معادل 0.6درصد و تا سال2040 سالانه به 0.1درصد کاهش می‌یابد. ارکان اصلی مدل قدیمی اقتصاد کره، مانند انرژی ارزان و نیروی کار فراوان در حال مضمحل شدن هستند. Kepco، شرکت دولتی انحصاری حوزه انرژی که انرژی را با تعرفه‌های صنعتی یارانه‌ای به تولیدکنندگان کره‌ای ارائه می‌کند، 150میلیارد دلار بدهی بار آورده است. از 37کشور دیگر عضو OECD، تنها یونان، شیلی، مکزیک و کلمبیا هستند که بهره‌وری نیروی کار در آنها از کره‌جنوبی کمتر است.
راه گذشته رو به بن‌بست
یک استاد اقتصاد در دانشگاه ملی سئول در مصاحبه با فایننشال‌تایمز می‌گوید که «با نگاهی از بیرون تصور می‌کنید که کره‌جنوبی بسیار پویا است. اما ساختار اقتصادی ما که مبتنی بر تقلید با جهان توسعه‌یافته است، از دهه1970 اساسا تغییر نکرده است. نگرانی درباره رشد آینده با یک بحران جمعیتی قریب‌الوقوع تشدید شده است. طبق گزارش موسسه بهداشت و امور اجتماعی کره، تولید ناخالص داخلی این کشور در سال2050 نسبت به سال2022، 28درصد کمتر خواهد بود؛ زیرا جمعیت در سن کار تقریبا 35درصد کاهش می‌یابد.» به این ترتیب به نظر می‌رسد اگر کره‌ای‌ها به مدل رشد گذشته پایبند باشند، اقتصاد کره با چالش‌های بزرگی روبه‌رو خواهد شد.البته برخی امیدوارند که رونق جهانی مورد انتظار در هوش مصنوعی با ارائه راه‌حل‌هایی برای مشکلات بهره‌وری و جمعیتی کشور، صنعت نیمه‌هادی کره و شاید حتی اقتصاد کره را در کل نجات دهد. اما بدبینان به سوابق ضعیف این کشور در رسیدگی به چالش‌های مختلف از کاهش نرخ باروری گرفته تا بخش انرژی قدیمی و بازارهای سرمایه با عملکرد ضعیف اشاره می‌کنند.
مسابقه تراشه‌ها
ماه گذشته، وزیر صنعت کره‌جنوبی، آن دوک گئون، در جریان نشستی به مدیران SK Hynix، شرکت تولیدکننده تراشه کره‌ای گفت: «ما همراه از SK Hynix کاملا پشتیبانی خواهیم کرد تا اطمینان حاصل کنیم که شرکت‌های ما در رقابت جهانی بر سر تراشه‌ها عقب نمانند.» در خارج از شهر یونگین، در 40کیلومتری جنوب سئول، ارتشی از حفارها در حال آماده شدن برای چیزی هستند که رئیس‌جمهور کره‌جنوبی آن را «جنگ نیمه‌هادی‌ها» در سطح جهان توصیف کرده است. حفارها روزانه 40هزار مترمکعب زمین را جابه‌جا می‌کنند تا شرایط را برای پیریزی مجموعه جدیدی از تاسیسات تراشه‌سازی آماده سازند؛ تاسیساتی که شامل بزرگ‌ترین کارخانه تولیدی سه طبقه جهان می‌شود. این سایت هزار هکتاری، سرمایه‌گذاری 91میلیارد دلاری توسط سازنده تراشه SK Hynix، خود تنها بخشی از یک «ابر خوشه» 471میلیارد دلاری در شهر یونگین خواهد بود که شامل سرمایه‌گذاری 220میلیارد دلاری سامسونگ نیز می‌شود. در بحبوحه نگرانی فزاینده نسبت به تسخیر صنعت صادراتی پیشرو کره توسط رقبای آسیایی و غربی، این طرح توسعه‌ای توسط دولت کره نظارت می‌شود.
دشواری‌های تغییر ریل
اقتصاددانان می‌گویند یکی از دلایلی که اصلاح «مدل قدیمی» بسیار دشوار است، این است که بسیار موفق بوده است. بین سال‌های 2005 تا 2022، تنها یک بخش جدید - نمایشگرها - وارد فهرست 10محصول برتر صادراتی کره شده است. در همین حال، پیشروی کره جنوبی در طیف وسیعی از فناوری‌های حیاتی کاهش یافته است. شرکت‌های فناوری چینی تقریبا در همه زمینه‌ها به جز پیشرفته‌ترین نیمه‌هادی‌ها، به رقبای کره‌ای خود رسیده‌اند؛ این یعنی که شرکت‌های چینی که زمانی مشتری یا تامین‌کننده بودند، به رقیب تبدیل شده‌اند. از آن گذشته مشکلات عدیده داخلی باعث شده است تا نرخ باروری در کره نیز کاهش یابد و یک بحران بازنشستگی آینده این کشور را تهدید کند. برای مثال، به‌طور متوسط هر زوج تازه ازدواج کرده کره‌ای، 124هزار دلار بدهی دارد.
امیدها حفظ می‌شود
به‌طور کلی کارنامه کره در انجام اصلاحات چندان چنگی به دل نمی‌زند؛ اما برخی در این کشور همچنان به برخی اتفاقات در خارج از این کشور امیدوارند. شرکت‌های کره‌جنوبی در حوزه‌های مختلف، از دفاع و ساخت‌وساز گرفته تا داروسازی، وسایل نقلیه الکتریکی و سرگرمی نشان داده‌اند که از بسیاری از همتایان غربی خود در زمینه کاهش تحت تاثیر قرار گرفتن در مقابل بازار چین و توجه به بازارهای رو به رشد در جنوب شرق آسیا، هند، خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین ماهرتر هستند. آنها استدلال می‌کنند که «جنگ فناوری» بین ایالات متحده و چین به نفع کره است؛ زیرا رقبای چینی در بخش تراشه، باتری و بیوتکنولوژی از ورود به بازارهای رو به رشد غربی محدود یا منع شده‌اند؛ درحالی‌که نگرانی درباره امنیت تایوان موجب می‌شود تا تقاضا برای محصولات رقبای کره‌ای همواره تامین شود. وزیر اقتصاد این کشور در این‌باره می‌گوید: «ما باید سیاست‌هایی را از نو طراحی کنیم تا دوباره آن پویایی اقتصادی نهفته را آزاد کنیم. معجزه هنوز تمام نشده است.»