بازارهاي سهام تمايل دارند كه به تدريج رشد كنند، اما اخيرا به شكل قابل توجهي با افزايش ارزش همراه شده‌اند. بورس‌هاي امريكا از اواخر اكتبر 2023 تاكنون، رشد 21 درصدي را تجربه كرده‌اند و حتي در مقايسه با قله قيمتي سرگيجه‌آور خود در ژانويه 2022 ميلادي، حدود 5درصد رشد بيشتري داشته‌اند.
در 22 فوريه (3 اسفند) بورس‌هاي اروپا براي نخستين‌بار در دو سال گذشته يك ركورد جديد ثبت كردند. رونق چندين‌‌ساله بورس‌هاي هند همچنان ادامه دارد زيرا خوش‌بيني نسبت به اقتصاد اين كشور در سطح بسيار بالايي است. حتي بورس‌هاي ژاپن كه به فقدان رشد ارزش معروف بودند، توانستند در نهايت از سطحي كه در سال 1989 به آن رسيدند و پس از آن با كاهش طولاني‌مدت ارزش مواجه شدند، عبور كنند. اين اتفاق يك افزايش ارزش خارق‌العاده در بورس‌هاي جهان به حساب مي‌آيد. از سال 2010 به اين سو، شاخص اس‌اندپي 500 امريكا هر ساله به‌طور متوسط و با احتساب ميزان تورم، 11 درصد بازده داشته است.
با در نظر گرفتن اين موضوع كه بازارهاي سهام براي رشد خود با چه چالش‌هايي روبه‌رو بودند، به دست آمدن اين سودها خارق‌العاده‌تر نيز مي‌شود. عصر پول رايگان با دو سال نرخ‌هاي بهره بالا به پايان رسيد و حتي اكنون سرمايه‌گذاران اوراق قرضه انتظار ندارند كه نرخ‌هاي بهره به سرعت كاهش پيدا كند. جنگ تجاري ميان امريكا و چين در حال شدت گرفتن است؛ جنگ‌هاي واقعي نيز در اوكراين، خاورميانه و بخش‌هايي از آفريقا جريان دارد. در سراسر جهان، دولت‌ها در حال روي برگرداندن از بازارهاي آزاد و روند جهاني شدن هستند تا بتوانند بر سياست‌هاي صنعتي و حمايت از محصولات داخلي متمركز شوند. اگر تمام اين چالش‌ها نتوانسته‌اند مانع رشد ارزش قابل توجه بازارهاي سهام در جهان شوند، چه اتفاقي مي‌تواند اين روند را متوقف كند؟
يك نتيجه‌گيري مي‌تواند اين باشد كه تركيدن حباب بازارهاي سهام در آينده اتفاق خواهد افتاد، به‌خصوص در امريكا. در وال‌استريت، ارزش‌گذاري‌ها يا همان معيار چند برابر شدن سود، در حال حاضر حدود 80 درصد به اندازه دوران رونق دات‌كام در اواخر دهه 1990 و حدود 90 درصد به اندازه سال 2021 و پيش از افزايش نرخ‌هاي بهره است. اين سطوح بسيار بالا در ديگر معيارها نيز مشاهده مي‌شود مانند «تراكم» كه به سهم شركت‌هاي برتر در بازارهاي سهام اشاره مي‌كند و «اختلاف ارزش» كه ارزش‌گذاري گرانقيمت‌ترين شركت‌ها را با ارزان‌ترين شركت‌ها مقايسه مي‌كند. ارزش 10 درصد از شركت‌هاي برتر امريكايي نسبت به ارزش كل بازار به اندازه دهه 1930 نبوده است؛ دوراني كه سقوط بازارها يكي از علل ركود آن برهه محسوب مي‌شود. و نامطمئن‌ترين بخش بازارها مالي را فراموش نكنيد: بيت‌كوين در حال حاضر حدود 60 هزار دلار معامله مي‌شود كه كمي پايين‌تر از اوج قيمتي اين ارز ديجيتال در سال 2021 است.
با اين حال، دلايلي وجود دارد كه شور و نشاط فعلي بازارها را منطقي در نظر بگيريم. از آنجايي كه بانك‌هاي مركزي سراسر جهان با شتابي كم‌سابقه، سياست‌هاي پولي سختگيرانه را در پيش گرفتند، بسياري از تحليلگران نسبت به خطرات وقوع ركود و افت سودهاي شركتي هشدار داده‌اند. كارشناسان خبره وال‌استريت در آغاز سال 2023 پيش‌بيني كردند كه اقتصاد امريكا در ادامه سال تنها 0/7 درصد رشد خواهد داشت، اما رشد اقتصادي ايالات متحده بيش از سه برابر بيشتر از اين پيش‌بيني بود. طيف گسترده‌اي از شركت‌ها در حال انتشار نتايج مطلوب و قابل توجه هستند مانند شركت‌هاي خرده‌فروشي نظير والمارت و خودروسازان ژاپني مانند تويوتا. اقتصاد امريكا همچنان دست رد بر سينه ركود مي‌زند. پيش‌بيني منظم و رايج رشد اقتصادي سالانه امريكا كه توسط فدرال رزرو شعبه شهر آتلانتا منتشر شده، در سه‌ماهه نخست سال 2024 ميلادي، 3/2 درصد بوده است. با وجود كاهش رشد اقتصادي در چين - كه بازارهاي در حال افت اين كشور يك استثنا نسبت به روند كنوني بازارهاي جهاني محسوب مي‌شود - صندوق بين‌المللي پول نيز پيش‌بيني‌هاي خود از رشد اقتصادي را افزايش داده است. همچنين آنچه كه خوش‌بيني سرمايه‌گذاران را بيشتر كرده است، پيشرفت‌هاي مربوط به هوش مصنوعي بوده است. اتفاقي كه باعث شده ارزش سهام‌ها به شكل خارق‌‌العاده‌اي افزايش يابد، انتشار ميزان درآمد شركت انويديا در 22 فوريه بود. انويديا در صنعت توليد ريزتراشه‌هايي كه براي آموزش مدل‌هاي هوش مصنوعي ضروري هستند، يك شركت پيشتاز به حساب مي‌آيد. در اكتبر 2022، درست پيش از آنكه شركت اوپن‌اِي‌آي چت‌بات چت جي‌پي‌تي را در اختيار عموم بگذارد، درآمد فصلي اين شركت حدود سه ميليارد دلار بود كه عمده اين درآمد از فروش كارت‌هاي گرافيك براي صنعت بازي‌هاي ويدیويي حاصل مي‌شد. در سه‌ماهه منتهي به پايان ژانويه سال جاري ميلادي، درآمد كلي انويديا 17 ميليارد دلار بود و حاشيه سود ناخالص اين شركت مطرح امريكايي نيز 76 درصد اعلام شد. در آن دوره، قيمت سهام انويديا پنج برابر افزايش يافت، اما درآمد اين شركت حتي بيش از اين ميزان افزايش يافته است. به عبارت ديگر، موج هيجاني كه باعث شده ارزش بازار سهام انويديا به حدود 2 تريليون دلار برسد، براساس شرايط مشابه دوران دات‌كام نيست بلكه براساس سودهاي قابل توجه است.
با اين حال، باور به اين موضوع كه رشد قيمت‌هاي سهام منطقي است، نبايد باعث شتاب در خريد سهام شود زيرا اين يك اقدام عاقلانه نيست. بعيد است آنچه در ادامه اتفاق مي‌افتد باعث شادي سرمايه‌گذاران شود. بخشي از اين موضوع به اين دليل است كه هيجان فوق‌العاده بالا نسبت به هوش مصنوعي از انويديا نيز فراتر مي‌رود و به ديگر اعضاي گروه «هفت دلاور» سهام‌هاي تكنولوژي مانند مايكروسافت مي‌رسد؛ شركتي كه هنوز استراتژي‌هاي تجاري نهايي خود درباره هوش مصنوعي را به‌طور كامل مشخص نكرده است. اين شركت‌ها در حال انبار كردن ريزتراشه‌هاي شركت انويديا هستند و از اين موضوع اطمينان دارند كه تجارت آنها در زمينه هوش مصنوعي در نهايت رونق خواهد گرفت. با اين وجود، زمان مشخص خواهد كرد كه ديگر اعضاي هفت دلاور چگونه مي‌توانند مشكلات پايه‌اي خود با مدل‌هاي زباني بزرگ (سيستم‌هاي هوش مصنوعي كه براي درك، توليد و پاسخ‌گويي به زبان انسان طراحي شده‌اند) را حل خواهند كرد. بسياري از استارتاپ‌ها سعي دارند سلطه اين هفت شركت بزرگ فناوري را به چالش بكشند و همين موضوع باعث مي‌شود حتي شركت انويديا نيز در طولاني‌مدت نتواند به راحتي در صنعت هوش مصنوعي درآمد فوق‌العاده بالايي كسب كند. همچنين پتانسيل‌‌هاي فناوري باعث خوش‌بيني در زمينه رشد كلي بهره‌وري در اقتصاد شده است. اگر به فناوري‌هاي متحول‌كننده در گذشته نگاهي بيندازيم، مشخص مي‌شود كه درك كامل چگونگي استفاده از آنها براي تقويت رشد، زمانبر است. در حالي كه كسب‌وكارها به‌شكل مداوم در حال صحبت درباره پتانسيل هوش مصنوعي مولد هستند، اين موضوع هنوز در مرحله آزمايشي خود به سر مي‌برد. بنابراين، اگر هم قرار باشد هوش مصنوعي باعث دگرگوني جوامع شود، سرمايه‌گذاران در حال حاضر ممكن است در تشخيص اينكه كدام شركت از اين اتفاق سود خواهد برد، با مشكل روبه‌رو شوند. به‌طور مشابه و در دوران رونق دات‌كام، مردم به تأثير تحول‌آفرين اينترنت پي بردند، اما با زيان بسيار زيادي مواجه شدند.اگر اين‌بار شرايط متعادل باقي بماند، ارزش‌گذاري‌ها بيش از اين افزايش نخواهد يافت. به نظر مي‌رسد روند افزايش سود به عنوان بخشي از اقتصاد كاهش يافته است. رشد استثنايي در دهه‌هاي اخير يك اتفاق منحصربه‌فرد بوده كه به دنبال كاهش هزينه‌هاي استقراض و ماليات‌ها اتفاق افتاده است. با ادامه روند تورم و تحت فشار قرار داشتن بودجه دولت، كاهش هزينه‌ها ممكن است يك بار ديگر اتفاق نيفتد و حتي ممكن است يك روند متضاد را در پيش بگيرد. تحت فرضيات واقع‌بينانه درباره اينكه ارزش‌گذاري‌ها، نرخ‌هاي بهره و ماليات‌ها چه تغييراتي خواهند داشت، براي دستيابي به بازده سالانه 4درصدي طي 10 سال آينده توسط بازارهاي سهام، شركت‌هاي امريكايي بايد سود خود را تا حدود 6 درصد در هر سال بيشتر كنند؛ رقمي نزديك به بالاترين عملكرد آنها پس از جنگ. جاي تعجب نيست كه وارن بافت - يك سرمايه‌گذار باتجربه - معتقد است كه «هيچ امكاني» براي بازده فوق‌العاده بالاي صندوق سرمايه‌گذاري او وجود ندارد.
مسير پر چالش و آهسته پيش رو
چندين راه وجود دارد كه بازارهاي سهام ممكن است با يك عملكرد نااميدكننده روبه‌رو شوند. شور و شوق مربوط به هوش مصنوعي مي‌تواند باعث ايجاد حبابي مشابه دوران دات‌كام شود و اين حباب نيز در نهايت از بين برود. يك جنگ يا بحران مي‌تواند باعث سقوط بازارهاي سهام شود. از سوي ديگر، قيمت‌ها ممكن است در يك بازار خرسي (ريزشي) ملايم قرار بگيرند و سال‌ها طول بكشد تا اين روند تغيير كند. صرف نظر از چگونگي وقوع نااميدي در بازارهاي سهام، هيچ‌كس در 10 سال آينده نتيجه‌گيري واضح امروز را تكرار نخواهد كرد: «سرمايه‌گذاران بازارهاي سهام به‌ويژه بازارهاي سهام امريكا، يك عصر طلايي را تجربه كردند.»