اما ماجرا از کجا شکل گرفت؟ دعوا به این قرار بود که در سال 2004 مقامهای رسمی اتحادیه اروپا گفتند بوئینگ 19 میلیارد دلار یارانه غیرمنصفانه از دولت مرکزی دریافت کرده است. ایالات متحده بلافاصله دعوی مشابه اقامه کرد که اتحادیه اروپا به ایرباس یارانه میدهد و دعوا تا امروز حل نشد. حالا رسانهها خبر میدهند که اتحادیه اروپا و آمریکا مشکل را حل کردهاند و در نشستی در بروکسل توافق شده است که دو طرف معاهدهای امضا کنند تا پایانی باشد بر این جنگ دودههای.
براساس این معاهده هر دو طرف موافقت کردهاند که در دورهای پنجساله تعرفههای وضعشده در این مدت را ملغا کنند. همچنین بیانیهای مشترک صادر شد که در آن دو طرف «حمایت قابل قبول» از صنایع هوایی به عمل آورند و دلیل آن نیز ذکر شده است؛ مقابله با تهدید مشترک یعنی پکن.
در ماههای اخیر نشانههایی از عزم دو طرف برای پایاندادن به جنگ تعرفهها به چشم میآمد. پس از چندین دور مذاکره شکستخورده در سازمان تجارت جهانی – که در دو سال گذشته هر دو طرف را مقصر عنوان میکرد- در ماه مارس آمریکا، اتحادیه اروپا و بریتانیا توافق کردند تعرفههای وضعشده در این مدت، به ارزش چندین میلیارد دلار را برای چهار ماه به حالت تعلیق درآورند. تعرفههایی که در دوران ترامپ به تجارتهای کوچک و بیگناهی نظیر پنیر پارمیزان و نوشیدنیهای فرانسوی کشیده شده بود و به نظر میرسید از حالت معقول خارج شده است. حتی کیکپزهای آلمانی نیز از آسیب در امان نماندند و شلوار جینهای محبوب آمریکاییها هم گرفتار تعرفه شدند. به گزارش آسوشیتدپرس میزان خسارتی که به دلیل تعرفهها به بخشهای نامربوط تحمیل شد، در اروپا 7.5 میلیارد دلار و در آمریکا چهار میلیارد دلار بود.
نماینده تجاری ایالات متحده در مذاکرات، کاترین تای، به سیانان گفته است این توافق «یک نقطه آزاردهنده در مبادلات تجاری اروپا و آمریکا را از میان برداشته است. اکنون ما به جای جدل با یکی از نزدیکترین متحدانمان بالاخره برای مقابله با تهدید مشترک متحد شدیم». تهدید مشترک پکن است و مستقیما به آن اشاره میشود.
ایالات متحده و اتحادیه اروپا هنوز نتوانستهاند چگونگی مالیاتبندی بر فناوریهای بزرگ را حلوفصل کنند و مناقشات تعرفهای مشهور دوران ترامپ بر فولاد و آلومینیوم نیز مزید بر علت شد؛ اما پایان جنگ یارانهای صنایع هوایی باید به کمک بهبود روابط بیاید؛ چراکه دو طرف امروز هرچه بیشتر بر تهدید چین متمرکز شدهاند.
در همین اجلاس اخیر گروه 7 ایالات متحده به اتفاق آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن و کانادا شدیداللحنترین موضع انتقادی علیه چین را منتشر کردند. بیانیهای که به اقتصاد منحصر نشد و کار را به حقوق بشر، مسئله تایوان و هنگکنگ و دریای چین جنوبی نیز کشاند. همچنین کشورهای ثروتمند جهان خواهان تحقیق مستقل برای ریشهیابی شیوع ویروس کرونا شدند و گفتند در حال جستوجو و ارتقای راه تجاری جایگزینی برای جاده ابریشم چین هستند.
کمی بعد از اجلاس هفت به گفته یک مقام رسمی غربی، بدون ذکر نام، کارگروه مشترکی با همکاری آمریکا و اروپا برای کار روی مسائل مربوط به تجارت و فناوری برای بررسی فعالیتهای اقتصادی تهدیدکننده چین تشکیل شد.
این مقام رسمی به سیانان گفته است: «ما این واقعیت را به حساب آوردهایم که چین در هر دو این زمینهها چالشساز است و نیز طرفشدن با فعالیتهای بیرون بازار چین، سوءاستفادههای اقتصادی آن و نقشه راه قوانین فناوری در قرن 21 از کارهای اساسی این کارگروه است و در راستای استراتژی مبنایی رئیسجمهور جو بایدن».
بایدن از آغاز برای بهبود روابط با رفقای آتلانتیکی که در دوران ترامپ آسیب دیده بود، اشتیاق فراوان داشت و بارها نیز به آن اشاره کرد. همچنین از همان مناظرات نخستین ریاستجمهوری موضعی سازشناپذیر علیه چین اتخاذ کرد و با زبان تهدید و ارعاب سخن گفت. به باور ناظران حل مناقشه دو صنعت عظیم هوایی دو کشور گامی اساسی برای حل دیگر مشکلات میان دو طرف محسوب میشود.
یکی از مقامهای حاضر در اجلاس به شبکه انپیآر میگوید «دو شرکت بوئینگ و ایرباس با تمرکز بر کار یکدیگر به شکل وسواسگونه از رقیب اصلی که چین باشد، غافل شدند. از شرکت کوماک چین که دولتی است و در صنایع هوایی فعال است.
کارل مور، استاد مدیریت دانشگاه مکگیل، در توضیح این مسئله میگوید: «کوماک در حال ساخت هواپیمایی جدید با نام سی.919 است که بالقوه رقیب ایرباس ای.320 و بوئینگ 737 ماکس است و این دقیقا نقطهای است که ما اروپاییها و آمریکاییها باید برای برد در بازار روی آن تمرکز کنیم.
رئیسجمهور فرانسه امانوئل مکرون نیز با انتشار توییتی پیروزی این مذاکرات را به فال نیک گرفت و گفت جدای از اهمیت خود آن، حذف تعرفهها برای صنایع کوچک فرانسه نیز حائز اهمیت است.
کارل مور در ادامه سخنان خود این دعوای طولانی بر سر صنایع هوایی را پس از وضع تعرفههای ترامپ به یک دعوای شخصی تعبیر کرد.
اما همچنان یک درگیری عمده وجود دارد: تعرفههای آلومینیوم و فولاد که آمریکا بر صنایع اروپا وضع کرده است. آمریکا این یکی را مسئله امینت ملی توصیف کرده و این، کار را کمی برای توافق دشوار میکند. بایدن هنوز حاضر نشده است این تعرفهها را لغو کند.
همین است که ویلیام راینش، مقام تجاری رسمی سابق آمریکایی، به آسوشیتدپرس میگوید که دو طرف بهنوعی مسئله را از سر خود باز کردهاند. برخی از مسائل مهم حل نشده و در این مناقشه هوایی بدون راهحل رها شده است؛ مثلا آیا ایرباس باید یارانههای دریافتی از دولت در سالهای قبل را پس بدهد؟ در عوض ایالات متحده در فکتشیت نوشته است که دو طرف توافق کردند که گروهی تشکیل دهند که مشکلات برآمده را تحلیل و حلوفصل کند».
مشکل دیگر چین است. چگونه میشود جلوی حمایت سنگین دولتی چین از صنایع هواییاش را متوقف کرد. آمریکا و اروپا با آنهمه قوانین ضدانحصار و بازار آزادی حریف هم نشدند، چه کسی حریف پکن خواهد شد؟ راینش در این زمینه میگوید: «برنامه چینیها یک برنامه کلاسیک چینی خواهد بود. دولت همه خطوط هوایی داخلی را مجبور میکند هواپیمای چینی بخرند. بازار خود را میسازند. هواپیماها بهتر و بهتر میشوند و هنگامی که به نقطه کیفیت مناسب و ارزان رسیدند، بازار جهانی را غرق محصولاتشان میکنند». مدلی که همه مردم عادی جهان هماکنون به آن عادت دارند. آیا چین اقتصاد بازار آزاد را به زانو درآورده است؟