براساس گزارش «روند انتقال بين‌المللي سلاح» كه در اواخر ماه مارس منتشر شد، فروش جهاني سلاح از سال 2016 تا 2020 سير نزولي داشته، در حالي كه واردات اسلحه از سوي كشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا 25 درصد افزايش يافته است. به گفته سيپري حدود 47 درصد از صادرات سلاح‌هاي امريكايي در طول سال‌هاي 2016 تا 2020 به خاورميانه بوده و اين نشان‌دهنده افزايش 28 درصدي اين صادرات نسبت به 5 سال قبلي آن است.
از نظر افزايش واردات سلاح از امريكا، اسراييل با 335 درصد، قطر با 208 درصد و عربستان سعودي با 175 درصد افزايش در صدر فهرست قرار دارند. نتيجه اين گزارش نشان مي‌دهد كه ايالات متحده نه تنها اصلي‌ترين صادركننده سلاح جهان محسوب مي‌شود، بلكه طي پنج سال گذشته صادرات آن از 32 درصد به 37 درصد افزايش يافته و به اين ترتيب اين كشور سعي در محكم‌تر كردن جايگاهي دارد كه از زمان جنگ سرد براي خود ايجاد كرده است.
در مقابل صادرات سلاح‌هاي روسي طي پنج سال گذشته 22 درصد كاهش يافته و اختلاف بين دو صادركننده اصلي سلاح در جهان افزايش پيدا كرده است.
سيپري كه دفتر مركزي آن در سوئد واقع شده است اطلاعات مربوط به انتقال سلاح در سطح جهان را در طول مدت پنج سال ارايه مي‌كند تا «بتواند با توجه به نوسانات قابل توجه هر سال در بحث نقل و انتقالات بين‌المللي تسليحات، اندازه‌گيري دقيق‌تري از اين روند داشته باشد.»
اين موسسه در جديدترين گزارش خود، كشورهايي را كه نسبت به پنج سال گذشته بيشترين تغيير را در ميزان واردات سلاح داشته‌اند، به ترتيب قطر (361+ درصد)، مصر (136+ درصد) و عربستان سعودي (61+ درصد) عنوان كرده است. الجزاير 64 درصد واردات خود را افزايش داده، در حالي كه مراكش و امارات متحده عربي به ترتيب 60 و 37 درصد از واردات سلاح خود كم كرده‌اند. با اين حال امارات هنوز هم نهمين واردكننده بزرگ سلاح در جهان محسوب مي‌شود و بيشتر آنها را از امريكا، فرانسه و روسيه تهيه مي‌كند.
چندين دهه است كه بخش‌هايي از خاورميانه دايما دچار بي‌ثباتي بوده و سلاح‌ها و كمك‌هاي مالي امريكا و ساير كشورهاي توسعه‌يافته جهان به كمك حكومت‌هاي استبدادي و گروه‌هاي مسلح منطقه مي‌آيد.
در طول 43 ماه محاصره قطر از سوي عربستان كه از سال 2017 آغاز شد، صادرات سلاح‌هاي امريكايي به هر دو كشور به طرز چشمگيري افزايش يافت و تنش‌ها را در منطقه بيشتر كرد. الكساندرا كويمووا، از محققان سيپري در مصاحبه با «ميدل ايست آي» گفت: با توجه به روابط پرتنش ميان كشورهاي حاشيه خليج فارس و شرق مديترانه، واردات سلاح از سوي چندين كشور خاورميانه افزايش يافته است. به گفته كويمووا «بسياري از كشورهاي منطقه به دنبال ايفاي نقش رهبري خاورميانه هستند و از سلاح به عنوان اصلي‌ترين ابزار در رسيدن به اين هدف استفاده مي‌كنند.»
امريكا تنها در سال‌ها 2016 تا 2020، سلاح مورد نياز 96 كشور جهان را تامين كرده كه اين ميزان بيش از هر كشور ديگري است. براساس اين گزارش عربستان سعودي 24 درصد از كل سلاح‌هاي صادراتي امريكا را به خود اختصاص داده است.
به گفته كويمووا ميزان صادرات سلاح‌هاي امريكايي به ديگر كشورهاي جهان در پنج سال گذشته افزايش ويژه‌اي داشته است. او گفت: «در سال‌هاي 2016 تا 2020 صادرات كل سلاح از سوي ايالات متحده 85 درصد بيشتر از صادرات روسيه بوده (كه دومين صادركننده بزرگ سلاح در جهان محسوب مي‌شود)؛ اين در حالي است كه در سال‌هاي 2011 تا 2015 اين اختلاف 24 درصد بوده است.»
به نوشته سيپري طي پنج سال گذشته 65 كشور از سراسر جهان اقدام به فروش سلاح‌هاي كرده‌اند كه از اين ميزان سهم امريكا، روسيه، فرانسه، آلمان و چين از همه بيشتر بوده و در مجموع 76 درصد از كل صادرات را به خود اختصاص داده‌اند. ميزان صادرات سلاح‌هاي فرانسه 44 درصد افزايش يافته كه بيشتر آنها به هند، مصر و قطر فروخته مي‌شوند.
آزاده شهشهاني، مدير حقوقي پروژه جنوب، اين يافته‌ها را اسفناك توصيف مي‌كند و مي‌گويد: اگر كشوري ماشين‌هاي جنگ‌افروزي ساخت امريكا را وارد كند، دولت واشنگتن چشم‌هايش را روي جنايت‌هاي آنها مي‌بندد.
به گفته شهشهاني، كشورهاي توسعه‌يافته عضو «بلوك شمال» به جاي حمايت از صلح، به سنت استعماري جنگ‌افروزي ادامه مي‌دهند. به همين دليل است كه هيچ اقدام جدي‌اي عليه نقض سيستماتيك حقوق بشر در كشورهايي مثل عربستان و مصر انجام نمي‌شود.
گزارش اخير سيپري نشان مي‌دهد مهم‌ترين شركت‌هاي نظامي و توليد سلاح عمدتا از همان بلوك شمال، به ويژه امريكا هستند.
پنج شركت سازنده سلاح برتر دنيا همگي امريكايي هستند. براي اولين‌بار شركت «اج»، متعلق به دولت امارات، وارد فهرست 25 سازنده برتر سلاح جهان شده و 3/1 درصد از فروش سلاح در جهان را به خود اختصاص داده است. شركت اج براي نيروهاي مسلح امارات سلاح، پهپاد، خودروهاي بدون سرنشين، سلاح‌هاي هوشمند و تجهيزات جنگ الكترونيك مي‌سازد.
پيتر ويزيمن، پژوهشگر ارشد موسسه سيپري مي‌گويد: شركت اج به خوبي نشان مي‌دهد تركيبي از نياز شديد كشور به محصولات و خدمات نظامي و تمايل به كاهش وابستگي به تامين‌كنندگان خارجي، چگونه باعث رشد شركت‌هاي توليد سلاح در خاورميانه شده است. در ماه فوريه، فيصل البنايي، رييس شركت اج اعلام كرد: اگر واشنگتن با فروش جنگنده‌هاي امريكايي اف35 به امارات موافقت كند، اين شركت مي‌تواند قطعات مورد نياز توليد اين جنگنده را بسازد. دولت بايدن پس از ورود به كاخ سفيد اعلام كرد قراردادهاي فروش سلاح به امارات و عربستان را كه در واپسين روزهاي رياست‌جمهوري دونالد ترامپ امضا شده بود، مورد بازنگري قرار مي‌دهد.
به نوشته روزنامه وال استريت ژورنال، قراردادهايي كه قرار است مورد بازنگري قرار گيرد، شامل قرارداد فروش مهمات نقطه‌زن به عربستان و جنگنده‌هاي اف35 به امارات است.
عربستان بزرگ‌ترين خريدار سلاح جهان
در پنج سال اخير، عربستان 11 درصد از كل بازار واردات سلاح را به خود اختصاص داده و براساس داده‌هاي سيپري، بزرگ‌ترين واردكننده سلاح‌هاي امريكا، انگليس و كانادا بوده است. در اوايل ماه فوريه، بايدن در نخستين سخنراني خود با موضوع سياست خارجي، اعلام كرد امريكا حمايت خود از جنگ عربستان در يمن را متوقف مي‌كند. دو ماه بعد، فعالان و نمايندگان كنگره همچنان خواستار شفافيت در اجراي اين سياست جديد هستند.
شيرين العديمي، استاديار دانشگاه دولتي ميشيگان مي‌گويد: اين سومين دولت امريكاست كه فعالانه به جنگ يمن كمك مي‌كند. با وجود وعده‌هايي كه اخيرا داده شد و تحولات مثبتي كه شاهد آن بوديم، اين جنگ همچنان در جريان است و بمب‌هاي عربستان همچنان با حمايت امريكا روي سر مردم يمن آوار مي‌شوند، حتي اگر حمايت امريكا اندكي تغيير شكل پيدا كرده باشد. العديمي مي‌گويد: امريكا چطور مي‌تواند از صلح در يمن صحبت كند وقتي هنوز درگير بمباران غيرنظاميان و گرسنگي دادن به آنهاست؟
مطالعه‌اي كه در اواخر ماه گذشته ميلادي از سوي «پروژه داده يمن» انجام شد، نشان مي‌دهد ائتلاف عربستان در 6 سال گذشته حدود 22 هزار و 766 حمله هوايي عليه يمن انجام داده و 65 هزار و 982 حمله هوايي نيز به صورت انفرادي انجام شده است. براساس اين گزارش، 30 درصد از حملات هوايي مناطق غيرنظامي از جمله مدارس، مناطق مسكوني و بيمارستان‌ها را هدف قرار داده است.
در اين بين، هند دومين واردكننده سلاح در جهان محسوب مي‌شود. البته اين كشور واردات خود از روسيه را كاهش داده و توليد داخلي‌اش را بيشتر كرده است. هند همچنين با گسترش روابط خود با تل‌آويو، به يكي از بزرگ‌ترين واردكنندگان سلاح‌هاي اسراييلي تبديل شده است. كويمووا مي‌گويد هند براي اينكه بيش از حد به يك صادركننده سلاح (روسيه) وابسته نشود، تلاش كرده با توليدكنندگان مختلفي مثل اسراييل، فرانسه و امريكا قرارداد نظامي امضا كند تا به اين صورت، به فهرست تامين‌كنندگان سلاح خود تنوع ببخشد. براساس اين گزارش، صادرات سلاح‌هاي اسراييلي سه درصد از كل جريان خريد و فروش جهان را به خود اختصاص داده و نسبت به پنج سال گذشته، 59 درصد افزايش را نشان مي‌دهد. سيپري مي‌گويد با اينكه گفته مي‌شود همه‌گيري كرونا باعث كاهش خريد و فروش سلاح در سال 2020 شده است، بسياري از كشورها در اين سال نسبت به سال‌هاي پيش تحويل سلاح بيشتري را داشته‌اند. براي مثال صادرات سلاح امريكا در سال 2020 بيشتر از صادرات اين كشور در سه سال از بازه زماني 2011 تا 2019 بوده و فروش سلاح‌هاي فرانسوي در سال 2020 از پنج سال در همان بازه زماني بيشتر بوده است.
منبع: پايگاه خبري تحليلي ميدل ايست آي
شيرين العديمي، استاديار دانشگاه دولتي ميشيگان مي‌گويد: اين سومين دولت امريكاست كه فعالانه به جنگ يمن كمك مي‌كند. با وجود وعده‌هايي كه اخيرا داده شد و تحولات مثبتي كه شاهد آن بوديم، اين جنگ همچنان در جريان است و بمب‌هاي عربستان همچنان با حمايت امريكا روي سر مردم يمن آوار مي‌شوند، حتي اگر حمايت امريكا اندكي تغيير شكل پيدا كرده باشد. العديمي مي‌گويد: امريكا چطور مي‌تواند از صلح در يمن صحبت كند وقتي هنوز درگير بمباران غيرنظاميان و گرسنگي دادن به آنهاست؟