تهران و ریاض در مسیر دوستی؟

در همین ارتباط محمد أبورزق در الخلیج آنلاین رسانه عربی مستقر در لندن نوشت: نخست‌وزیر عراق، مصطفی الکاظمی، هیاتی را به ریاض فرستاد، تا دو پرونده اقتصادی و سیاسی بین دو کشور را مورد بررسی قرار دهند. اما این سفر برای وی چه ثمری داشت؟ ریاض تصمیم گرفت سفیر خود را به عراق بفرستد، ضمن اینکه بر تمامیت ارضی عراق و حق حاکمیت آن تاکید کرد. همزمان یک تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با الخلیج آنلاین تاکید می‌کند: «روزی که الکاظمی هیاتی را به عربستان فرستاد، یک تماس تلفنی با اسحاق جهانگیری، معاون حسن روحانی داشت و با وی درخصوص راه‌اندازی کمیته دوستی بین ایران و عربستان و اجرا کردن طرح‌هایی توافق کردند.»

به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: روابط عربستان و عراق در طول سال‌های طولانی شاهد استقرار و همنوایی نبوده و برعکس، اختلافات و بحران‌های دیپلماتیک زیادی به خود دیده است، اما گویا به تازگی دو طرف سعی دارند به سمت روابط نزدیک با یکدیگر حرکت کنند. در طول دوره حکومت صدام حسین، روابط عربستان و عراق در بهترین حالت خود بود و ریاض از بغداد در جنگ با ایران حمایت مالی و تسلیحاتی کرد. اما پس از آنکه عراق به کویت حمله برد، در سال ۱۹۹۰، روابطش با عربستان هم متشنج شد.

در آن دوره، شاهد بدترین شکل روابط بین دو کشور بودیم، تا آنجا که صدام حسین، عربستان را با سلاح شیمیایی هدف قرار داد، اما موشک‌های سکود ارتش عربستان، موفق به مقابله با بمب‌های صدام شد. پس از تنش در روابط عربستان و عراق، نخست‌وزیر سابق عراق، نوری المالکی در سال ۲۰۰۶ به ریاض سفر کرده و دیداری با ملک عبدالله بن عبدالعزیز داشت و این دو بر سر بازگشت روابط با یکدیگر توافق کردند. چیزی از این سفر نگذشته بود که بغداد عربستان را متهم به اعزام نیرو به عراق برای تغذیه درگیری‌های طایفه‌ای کرد و به همین دلیل بار دیگر روابط بین دو کشور متشنج شد. با رسیدن حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق به نخست‌وزیری و سفر به عربستان در سال ۲۰۱۴، روابط بهبود یافت و وی تلاش زیادی برای کاستن از تنش در روابط بین کشورش و عربستان سعودی کرد. در دسامبر ۲۰۱۵ عربستان سفارت خود در عراق را به‌طور رسمی پس از ۲۵ سال بازگشایی کرد.

با وجود این بازگشایی و ارسال ثامر سبهان به‌عنوان سفیر عربستان به عراق، روابط استقرار چندانی به خود ندید و سفیر سعودی متهم به دخالت در امور داخلی عراق شد و مورد انتقادات رسانه‌ای حشد الشعبی قرار گرفت. در ادامه، پس از آنکه وزارت خارجه عراق از عربستان خواست سفیر دیگری را به این کشور بفرستد، روابط کمرنگ شد. پس از آن، همزمان با سفر‌هایی که برخی شخصیت‌های مهم عراقی از جمله مقتدی صدر و قاسم الاعرجی به عربستان داشتند، تا حدی روابط به حالت عادی بازگشت. حکومت عادل عبدالمهدی نیز توجه ویژه‌ای به عربستان داشت و به همراه یک هیات‌ اقتصادی در آوریل ۲۰۱۹ به عربستان سفر کرده و ۱۳ توافق مهم امضا کرد.

صفحه تازه

پس از نوسان طولانی که در طول این چند سال در روابط بین عربستان و عراق رخ داد، نخست‌وزیر جدید عراق، مصطفی الکاظمی، در تاریخ ۲۱ مه هیاتی متشکل از معاون، وزیر دارایی و وزیر نفت خود را به ریاض فرستاد تا پرونده اقتصادی بین دو کشور را پیگیری کند. ثمره این سفر ناگهانی، تصمیم عربستان برای بازگشایی سفارتش در عراق برای ادامه فعالیت در نزدیک‌ترین زمان ممکن بود تا به این شکل تمایل خود را برای بهبود روابط بین دو کشور نشان دهد. در همین رابطه، وزیر خارجه عربستان تاکید کرد که کشورش از عراق حمایت می‌کند تا امنیت و استقرار به آن بازگردد، علاوه بر اینکه به حق حاکمیت و تمامیت ارضی آن به دور از دخالت‌های خارجی، احترام می‌گذارد. کابینه مصطفی کاظمی هجدهم اردیبهشت از پارلمان عراق رأی اعتماد گرفت و او رسما نخست‌وزیر عراق شد. او طی برنامه اعلامی دولت خود، بر تقویت روابط سیاسی و اقتصادی با کشور‌های همسایه تاکید کرده است.

درخصوص بازگشت سفیر عربستان به عراق، تحلیلگران بر این عقیده‌اند که این اقدام مکمل توافق سیاسی جدید بین دو کشور و حتی دولت‌های خلیج فارس است، به‌ویژه آنکه منافع مشترکی بین دو کشور وجود دارد و ریاض می‌تواند در رابطه با موضوع یمن استفاده کرده و از تاثیر ایران بر حوثی‌ها، بهره ببرد.

به عقیده الکندوری، تحلیلگر مسائل سیاسی، عربستان همچنان از عراق به‌عنوان واسطه خوبی برای رابطه با ایرانی‌ها در رابطه با پرونده یمن، بررسی مسائل نفتی و صادرت جهانی آن استفاده می‌کند. بنابر تاکید این تحلیلگر سیاسی در گفت‌وگو با الخلیج آنلاین، در مرحله بعدی شاهد نزدیکی سعودی و عراق و دیگر دولت‌های خلیج فارس خواهیم بود، بدون اینکه ایران مخالف این مساله باشد؛ به این دلیل که تهران می‌خواهد عراق از بحران مالی‌اش رهایی یافته و خطر سقوط نظام در عراق، به دنبال هرج و مرج‌ها و تظاهرات موجود، از میان برود.

او تاکید می‌کند: «روزی که الکاظمی هیاتی را به عربستان فرستاد، یک تماس تلفنی با اسحاق جهانگیری، معاون حسن روحانی داشت و ایشان درخصوص راه‌اندازی کمیته دوستی بین ایران و عربستان و اجرا کردن طرح‌هایی توافق کردند.» به عقیده الکندوری، نخست‌وزیر عراق به دنبال اطمینان دهی به طرف ایرانی است، مبنی بر اینکه رابطه جدید عراق با عربستان، علیه ایران نیست و عراق تنها قصد دارد نقش میانجی بین این دو کشور را ایفا کند. او بعید می‌داند شبه‌نظامیان عراقی قصد انجام اقدامی علیه روابط مثبت عراق و سعودی داشته باشند، بلکه برخی نمایندگان و وزرای عراقی، نزدیکی عراق به عربستان را گام هوشمندانه‌ای برای رهایی این کشور از بحران اقتصادی‌اش می‌دانند.

گفت‌وگوی تلفنی جهانگیری و الکاظمی

ادعای الخلیج آنلاین در خصوص توافق ایران و عراق برای راه‌اندازی کمیته دوستی ایران و عربستان، در شرایطی مطرح می‌شود که نخست‌وزیر عراق و معاون اول رئیس‌جمهور ایران در تماس تلفنی در مورد بحران اوضاع اقتصادی و کاهش قیمت جهانی نفت گفت‌وگو کردند. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور ایران روز پنج‌شنبه ۸ خرداد تلفنی با «مصطفی الکاظمی»، نخست‌وزیر جدید عراق در مورد اوضاع منطقه و اوضاع اقتصادی دو کشور رایزنی کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، خبرگزاری رسمی عراق به نقل از دفتر اطلاع‌رسانی نخست‌وزیر این کشور پنج‌شنبه اعلام کرد که دو طرف طی این تماس، در مورد «بحران اقتصادی»، کاهش قیمت نفت و از سرگیری فعالیت کمیته وزارتی مشترک و برگزاری نشست‌های این کمیته بعد از شیوع کرونا بحث و گفت‌وگو کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد که بحث و تبادل نظر درخصوص راه‌اندازی کمیته دوستی ایران و عربستان در چارچوب از سرگیری فعالیت‌های کمیته وزارتی مشترک ایران و عراق مورد توافق قرار گرفته است. اگرچه مقامات ایران تاکنون این خبر را نه تایید و نه تکذیب کرده‌اند.

آمادگی ایران برای رفع سوء‌تفاهمات

اما فارغ از صحت و سقم این ادعا از سوی رسانه عربی مستقر در لندن، پیش‌تر سخنگوی وزارت خارجه ایران با پرداختن به اخبار مربوط به درخواست بن سلمان از نخست‌وزیر عراق برای میانجی‌گری میان ایران و عربستان گفت که ایران آمادگی رفع سوءتفاهمات با عربستان را دارد. سید عباس موسوی، ۲۹ اردیبهشت در نشست خبری با رسانه‌ها گفت: درخصوص درخواست بن‌سلمان از الکاظمی برای میانجی‌گری بین تهران و ریاض، مشخصا چیزی دریافت نکردیم ولی آنچه شنیدیم خبرهای رسانه‌ای بود که ایشان خواستار شده بود که قدری فضا بهتر شود.

 ایران چه با میانجی و چه بی‌میانجی آماده گفت‌وگو و رفع سوءتفاهمات با عربستان سعودی است. منطقه نیازمند است به این سمت برود و اگر به این سمت بروند و تصمیم بگیرند آغوش ایران باز است. اشاره موسوی به خبر روزنامه انگلیسی «میدل ایست آی» است که روز پنج‌شنبه ۲۵ اردیبهشت فاش کرد که «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی درخواستی را به «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر جدید عراق برای از سرگیری میانجی‌گری با ایران ارسال کرده است.