بحران اقتصادی بزرگ دیگری بر سر راه جهان است؟

سعید نادری - همزمان با افزایش نگرانی ها از پیامدهای احتمالی شیوع ویروس کرونا بر صنایع و فعالیتهای اقتصادی در اقصی نقاط جهان، بازارهای مالی در کشورهای مختلف بدترین هفته خود را از زمان بحران مالی سال ۲۰۰۸ را پشت سر می‌گذرانند. کمپانی های بین المللی در سرتاسر جهان به دلیل سقوط بازارهای مالی در طول تنها یک هفته حدود ۵ تریلیون دلار سرمایه مالی و اعتباری از دست دادند. اصلی ترین هدف این سقوط تاریخی نیز شرکت های هواپیمایی و ابرکمپانی های بین المللی نظیر اپل، مایکروسافت، جنرال موتورز و کمپانی هایی از این دست هستند.

شیوع ویروس کرونا در خارج از سرزمین چین و به طور مشخص ورود این ویروس در سطح گسترده به ایتالیا و بالطبع سایر کشورهای اروپایی بازار سهام در سراسر جهان را دچار وضعیتی استثنایی کرده است، که می تواند نشانه ای برای آغاز یک رکود و بحران اقتصادی جهانی باشد. از سقوط قیمت نفت در بازار لندن تا سقوط آزاد ارزش سهام در آلمان، فرانسه، بریتانیا و روسیه به ما کمک می کند تا خطر وقوع یک بحران اقتصادی را در یابیم.

اما برای یافتن کانون اصلی بحران احتمالی پیش رو و تبعات ناشی از آن نگاهی به بازارهای آمریکا - جایی که بحران مالی سال ۲۰۰۸ از آن جا آغاز شد - نشان دهنده وضعیت بحرانی اقتصاد جهان است. با بحرانی شدن وضعیت اقتصادی و شیوع روز افزون ویروس کرونا همچون سال ۲۰۰۸ خطرات بسیاری در کمین چند صد میلیون یا شایدمیلیاردها نفر در سراسر جهان است؛ خطراتی از قبیل  از دست رفتن بی شمار موقعیت شغلی، کاهش ثروت مردم عادی و طبقات فقیر جامعه که می تواند در صورت ایجاد رکود اقتصادی به هزاران میلیارد دلار برسد تا شیوع دوباره بحران مسکن و سلب مالکیت و بی خانمان شدن تعداد بی شماری از انسان ها در سراسر جهان، رکود بازارها و زیان دهی و ورشکستگی ابر کمپانی ها درست همانند آنچه در بحران مالی ۲۰۰۸ رخ داد.

سقوط بازارها در روزهای اخیر در سراسر جهان و مشخصا ایالات متحده آمریکا قوی تر از بحران سال ۲۰۰۸ بوده است و بازارهای مختلف آمریکا با افزایش فزاینده نگرانی‌ها درباره انتشار ویروس کرونا به این کشور به شدت سقوط کردند و شاخص های عمده سهام آمریکا وارد محدوده اصلاح قیمت شده اند و نا بسامانی در بازار انرژی و فلزات گرانبها نیز به چشم می خورد. آیا بحران و رکود اقتصادی دیگری در انتظار اقتصاد آمریکا و سراسر جهان است؟

بازارهای مالی

به گزارش سی ان ان، روزهای گذشته هفته ای وحشتناک برای بازار سهام در ایالات متحده آمریکا رقم خورد. در سایه افزایش هراس روزافزون از همه گیری و شیوع گسترده ویروس کرونا، سه شاخص عمده و اصلی سهام در بازارهای مالی بیشترین کاهش هفتگی خود در یک هفته را پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ نشان دادند.

تنها شاخص نزدک کامپوزیت در روز گذشته توانست جهشی کوتاه را تجربه کند و بازار سهام تقریباً تمام روز را در محدوده قرمز و منفی نموداری گذراند. انتظارات بازار ها مبنی بر اینکه بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) برای جلوگیری از تنزل قیمت سهام و افزایش ارزش بازار گامی برمیدارد نیز پس از پایان هفته ی دشوار بازارها با نا امیدی رو به رو شد.

داوجونز

شاخص صنعتی داوجونز برای هفتمین روز پیاپی در محدوده قرمز ماند و با سقوطی ۳۵۷ واحدی یا به عبارت دیگر ۱.۴٪ کاهش بسته شد. این شاخص در نقطه ی بحرانی خود سقوط ۱۰۸۶ واحدی را هم تجربه کرد.
شاخص میانگین صنعتی داوجونز طی هفته گذشته ۳۵۸۳ واحد کاهش یافت، که این کاهش شامل افت سقوط تاریخی پنجشنبه نیز بود. روز پنجشنبه سنگین ترین افت روزانه تاریخ این شاخص رقم خورد و ریزش ۴.۴ درصدی شاخص در روز پنجشنبه فاجعه بار ترین عملکرد داوجونز را به نمایش گذاشت.
هفته گذشته بدترین هفته داوجونز را از زمان بحران اقتصادی و اکتبر ۲۰۰۸ رقم زد و شاخص سهام ۱۲.۴٪ سقوط کرد.

اس اند پی ۵۰۰

شاخص اس اند پی ۵۰۰، که مهم ترین شاخص سهام بورس محسوب می شود نیز ۰.۸٪ سقوط کرد.
این شاخص در هفته گذشته ۱۱.۵٪ سقوط کرد و شاهد بدترین سقوط هفتگی خود از اکتبر ۲۰۰۸ تا به امروز بود.
سقوط اس اند پی در این هفته باعث از بین رفتن ۳.۲ تریلیون دلار از ارزش این بازار شد. ارزش مالی اس اند پی از ۱۹ فوریه ۳.۶ تریلیون دلار کاهش یافته است.

نزدک

نزدک کامپوزیت تنها شاخصی بود که توانست روز گذشته را تقریبا بدون تغییر به پایان رساند. شاخص نزدک هم در طول هفته ۱۰.۵ درصد کاهش یافت.

ارزیابی ها نشانگر آن است که سرمایه گذاران تا پایان هفته متمایل به حفظ موقعیت خود در بازار هستند و این امر می تواند بدان معنا باشد که احتمالاً سقوط ارزش بازارهای مالی و اعتباری ایالات متحده آمریکا کماکان ادامه خواهد داشت.

نفت

وحشت ناشی از ویروس کرونا بازار انرژی را هم متلاشی کرده است زیرا سرمایه گذاران در تلاشند تا از سقوط تقاضا برای هر چیزی در این بازار بتوانند جلوگیری کنند؛ از سوخت هواپیما گرفته تا سوخت خودروهای دیزلی و بنزین مصرفی خودروها. کاهش فعالیت های صنعتی در چین، که صنایع و کارخانه ها با توجه به شیوع بیماری کرونا فعالیت خود را تنظیم می کنند تاثیر شگرفی بر روی قیمت ها گذاشته است.

نفت خام که اغلب بعنوان شاخص اصلی و معیار رشد اقتصادی در نظر گرفته می شود، به یک بازار عمیقا کم رونق تبدیل شده و صف های فروش شلوغ شده است. نفت آمریکا با تنزلی ۴.۹ درصدی در روز جمعه به قیمت ۴۴ دلار و ۷۶ سنت در هر بشکه معامله شد.

میزان سقوط بازار نفت در آمریکا به وضعیت بازار خرسی رسیده است که به معنای کاهش ۲۰ درصد یا بیشتر نسبت به آخرین اوج قیمت است.

قیمت نفت خام آمریکا از ماه دسامبر سال ۲۰۱۸ تاکنون هرگز به کمتر از ۴۶ دلار در هر بشکه نرسیده بود. این کاهش ارزش به معنای شدیدترین سقوط هفتگی قیمت طلای سیاه از سال ۲۰۱۱ تاکنون است.

طلا

هر زمان که بازارهای مختلف دچار بحران و نوسانات شدید می شدند؛ بازار طلا به شکلی سنتی پناهگاهی امن برای سرمایه گذاران محسوب می شد، اما بازار طلا نیز هم اکنون وخامت اوضاع را تجربه می کند. فعالان و تحلیلگران اما سقوط این بازار را به ترس سرمایه گذاران نسبت می دهند و معتقدند که سرمایه گذاران در بازار طلا به دلیل ترس خود از سقوط سرمایه هایشان در بازار سهام طلاهای خود را به فروش می رسانند.

ارزش طلا در معاملات بازار با سقوطی ۴.۶ درصدی رو به رو شده است و هر اونس طلا به قیمت ۱۵۶۴ دلار و ۱۰ سنت معامله شد. این امر به معنای بدترین سقوط روزانه ارزش طلا از نوامبر ۲۰۱۸ به بعد است.

اوراق قرضه دولتی

سود دهی خزانه ملی نیز در روز جمعه با نزول جدی مواجه شده و اکنون وضعیت سرمایه گذاران و مالکان اوراق قرضه دولتی نسبتا مناسب ارزیابی می شود. سود اوراق قرضه و قیمت آن ها در مسیری خلاف یکدیگر و متفاوت حرکت می کنند. هم اکنون سود اوراق قرضه دولتی ۱۰ ساله ایالات متحده به کمتر از ۱.۱۵ درصد کاهش یافته است.

آمریکا برای مقابله با بحران اقتصادی و سقوط بازارهایش چه برنامه ای دارد؟

تحلیلگران مریل لینچ روز گذشته اعلام کردند: حتی اگر بانک مرکزی طی سه هفته آینده اقدام به برگزاری نشست خود نکند، باز هم می تواند زودتر دست بکار شود و جلسه ای ویژه برای کاهش نرخ اضطراری برپا کند.

آخرین کاهش نرخ اضطراری در خلال بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ رخ داد. بانک آمریکا نیز اعلام کرده است که در انتظار کاهش نیم درصدی نرخ است.

اما گمانه زنی ها درباره کاهش نرخ اضطراری نیز چندان خوشبینانه نیستند و بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که تبعات این رخداد می تواند بسیار فاجعه بار تر و گسترده تر از آنچه بنظر می رسد دامن اقتصاد آمریکا و جهان را بگیرد. دیوید مادن، تحلیلگر بازار در سی ام سی مارکتز در این خصوص می گوید: اگر بانک مرکزی (فدرال رزرو) واقعا مجبور به مداخله در بازار شود، یعنی وضعیت تا به چه اندازه بحرانی است؟

در این میان نیز مقامات مختلف بانک مرکزی ایالات متحده تاکنون در اظهار نظر های خود اعلام کرده اند که کاهش نرخ اضطراری فعلا ضرورتی ندارد.

جروم پاول، رئیس بانک مرکزی آمریکا نیز ظهر جمعه در بیانیه ای پایه ها و اصول اساسی اقتصاد آمریکا را قدرتمند توصیف کرد. وی گفت که بانک مرکزی وضعیت شیوع ویروس کرونا و پیامدهای اقتصادی ناشی از آن را رصد می کند و اقدامات لازم در این باره را انجام خواهد داد.

چه چیزی در انتظار ایالات متحده آمریکا است؟

دانشگاه میشگان که بصورت ماهانه برآورد تمایل مصرف کنندگان را منتشر می کند، روز جمعه هشدار داده است که شیوع ویروس کرونا در آمریکا می تواند تاثیرات قابل توجهی بر مخارج مصرف کنندگان آمریکایی داشته باشد.

نتایج برآورد ماه فوریه دانشگاه میشیگان از تمایلات مصرف کنندگان آمریکایی نشان از نگرانی های عمیق آنان دارد؛ به گونه ای که در این نظرسنجی ها نیز این میزان نگرانی از مارس سال ۲۰۱۸ تاکنون بی سابقه بوده است. اکثر شرکت کنندگان در این افکارسنجی منتظر شیوع ویروس کرونا در آخرین روزهای ماه جاری هستند. مصرف کنندگان به نوعی ستون فقرات اقتصاد آمریکا را شکل می دهند و کاهش مخارج و هزینه هایشان می تواند ضربه ای شدید به رشد اقتصادی این کشور وارد کند.

شیوع ویروس کرونا کماکان مرزهای کشورهای مختلف جهان را در می نوردد و تمام کشورها در تلاش برای توقف و نشان دادن واکنشی مناسب به این مسئله هستند. از سوی دیگر نیز سرمایه داران و بسیاری اقتصاددانان نگران تاثیرات شیوع جهانی ویروس کرونا بر رشد اقتصادی و سود دهی و درآمد کمپانی ها هستند.

بسیاری از کمپانی های بزرگ جهان از جمله اپل و مایکروسافت هشدار داده اند که به دلیل تبعات ناشی از شیوع ویروس کرونا توان کنترل کسب و کار خود را از دست داده اند و هم اکنون با کاهش شدید تقاضا رو به رو شده اند. بانک گولدمن‌سکس نیز اعلام کرده است که طبق برآورد های خود ویروس کرونا باعث می شود رشد احتمالی سود شرکت‌های آمریکایی در سال جاری از بین برود.