نکاتی که اگرچه جایی در گزارش دیروز مجلس نداشت اما اگر گفته میشد هم گوشی برای شنیدن آن نبود. در حین گزارش سیل صحن مجلس آنقدر شلوغ بود و نمایندگان در حال رفتوآمد بودند که علی لاریجانی چندین بار ناگزیر شد سخنان وزرا را قطع کند و با تذکرهای پیاپی نمایندگان را به صندلیهایشان بازگرداند. وقتی بعد از پایان جلسه از نمایندگان ارزیابی آنها از گزارش سیل را پرسیدم، تعدادی از آنها به سازندگی گفتند: که اصلا این گزارشها را گوش نمیدادند. دلیلشان هم این بود که حرفها تکراری بوده و آنها ترجیح داده بودند کار خودشان را انجام بدهند.
علیرضا رحیمی: از آبانماه ۹۷ هشدار تخلیه سد دز داده شده بود
اما بعد از پایان جلسه دیروز از علیرضا رحیمی عضو هیئترئیسه مجلس و نماینده تهران درباره قصور احتمالی برخی دستگاهها در ماجرای سیل پرسیدم. رحیمی به سازندگی گفت: «مدیریت رودخانهها و سدها مهم بوده و به اندازه بارشها در وقوع سیلاب اهمیت داشته است. یکی از گلایههای جدی نمایندگان مناطق سیلزده این است که چرا مدیران بهموقع اقدام به تخلیه سدها نکردهاند. انتظار مردم و نمایندگان این بود که مدیریت سدها را طوری انجام دهند که بتواند پاسخگوی میزان بارشها باشد.»
نکته مهمی که رحیمی به آن اشاره میکند این است که از آبانماه سال گذشته برای خالی کردن سد دز هشدار داده شده اما به آن توجهی نشده بود: «من از نمایندگان خوزستان به صورت مستند و موثق شنیدم که در جلسه مدیریت بحران خوزستان در آبانماه سال گذشته، سازمان آب و برق و وزارت نیرو اعلام کرده بودند که بر اساس پیشبینیها باید بخشی از سد دز تخلیه شود اما یکی از مقامات ارشد استان مخالفت کرده و اجازه نداده است این اتفاق بیفتد. صرفنظر از اینکه چه کسی مقصر است، وقتی بررسی میکنیم، میبینیم برخی هشدارهای بیندستگاهی برای پیشگیری از تبعات سیل ویرانگر وجود داشته است. یعنی از آبان ماه به دلیل عدم انسجام مدیریتی در یک شهر، دستگاهی خواسته برخی سدها تخلیه شوند اما دستگاه دیگر اجازه نداده است و در برخی شهرها هم از اساس نسبت به تخلیه آب سدها بیتوجهی شده است.»
رحیمی درباره قصور احتمالی سازمان هواشناسی معتقد است: «این موضوع هنوز مسجل نیست. چون سازمان هواشناسی اعلام کرد که حتی اگر ۱۵ روز قبل هم پیشبینی کند، این پیشبینی باز هم هیچ قطعیتی ندارد. به دلیل عدم قطعیت آن، اطلاعیه هم صادر نمیکند. هواشناسی اطلاعیه را ۷۲ ساعت قبل و اخطار را ۴۸ ساعت قبل اعلام میکند. رئیس سازمان هواشناسی گفت ما سیل را ۱۵ روز قبل در سیستمهایمان پیشبینی کردیم اما از آنجا که هیچ پیشبینیای در هواشناسی قطعیت ندارد اعلام عمومی نکردیم.»
اما آیا مجلس قرار است اقدامی درباره مقصرین سیل انجام دهد؟ پاسخ عضو هیئترئیسه مجلس به سازندگی این است که «ابتدا وزیر کشور باید گزارش جامعی از کل موضوع به مجلس ارائه بدهد و درصد قصور دستگاهها و افراد را اعلام کند. بعد هم مجلس در کمیسیون عمران یا یک کمیسیون مشترک این گزارش را ارزیابی کند. یعنی بهصرف گزارش مدیریت بحران کشور نمیشود اظهارنظر کرد. ضمن اینکه مدیریت بحران کشور هم هنوز گزارش جامعی ارائه نداده است.»
رحیمی میگوید: «قوه قضائیه و سازمان بازرسی کل کشور باید بر اساس گزارش نهایی مدیریت بحران درباره مقصرین اقدام کنند.»
جلال میرزایی: بزرگنمایی عمدی خسارات سیل از سوی وزرا، نمایندگان و صداوسیما
دیروز همچنین در راهروی مجلس از جلال میرزایی نماینده ایلام درباره ارزیابی خسارات سیل سوال کردم. او نکات مهمی در این باره داشت. میرزایی به سازندگی میگوید: «متاسفانه در ارتباط با برآورد خسارات سیل خیلی بزرگنمایی میشود و صداوسیما هم در این مسیر مقصر است. مثلا در یک شهر که رودخانه از میان آن رد شده و تنها دو طرف رودخانه آسیب دیده و بقیه شهر سالم است، اما دوربینها فقط منطقه آسیبدیده را نشان میدهند. یا در یک منطقه پل شکسته و ارتباط دو منطقه قطع شده است.
روستاها آسیبی ندیدند و فقط ارتباط آنها قطع است اما آنقدر بزرگنمایی میکنند که مردم منطقه هم باورشان شده سیل همه چیز را خراب کرده است.» میرزایی ادامه میدهد: «وزیر هم به مجلس از میزان خسارات گزارش غیرواقعی میدهد. وزرای مربوطه این را فرصتی میدانند که بتوانند اعتباری بگیرند و کمبودهای دیگر وزارتخانهشان را جبران کنند. با برخی وزرا که صحبت میکنیم میگویند چون اعتباری که مجلس یا دولت در نظر خواهد گرفت کم است مجبوریم درباره خسارات بزرگنمایی کنیم.»
پیشنهاد میرزایی این است که بازرسی ریاستجمهوری در این زمینه ورود کند: «وظیفه بازرسی ریاستجمهوری بررسی همین موارد است. بازرسی باید بر اساس
گزارشی که وزرا از مناطق سیلزده تهیه کردهاند به صورت سرزده ورود کند و بررسی کند که چه میزان از این گزارشها واقعی است. چرا که اگر کارزار دولت خلاف واقع بگوید صلاحیت ادامه مسئولیت ندارد.»
میرزایی معتقد است «مانند ماجرای موسسات مالی که با فشار بر دولت، آن را مجبور کردند تا از بیتالمال خسارات عدهای را که با طمع سود بیشتر، پولشان را در موسسات غیرمجاز گذاشته بودند، بدهد، در ماجرای سیل هم وزیر و نماینده و ... میخواهند دولت خسارت کسی را که در حریم رودخانه ساختوساز کرده بدهد.»
او با انتقاد از صداوسیما میگوید: «با این روندی که صداوسیما طی میکند احساس خسارت دیدن را در مردم تقویت میکند. مثلا در خوزستان دو شهر درگیر موضوع سیل است. یکی دشتآزادگان و دیگری شوش. دیگر نیازی نیست مدام صداوسیما بگوید خوزستان را آب فرا گرفت. یا در لرستان در یک شهر آن هم پلدختر رودخانه کشکان طغیان کرده و دو طرف رودخانه با حدود ۵ روستا آسیب دیدهاند. اما صداوسیما طوری گزارش میدهد که گویا همه لرستان زیر آب است. با این گزارشها توقع همه مردم در مناطق سیلزده این است که دولت به آنها پول بدهد. همینطور مسئولین مختلف به میان مردم میروند و مدام وعده میدهند. خب این سطح انتظارات را بالا میبرد.»
او منتقد جلسه روز گذشته مجلس نیز است. میرزایی میگوید: «واقعیت این است که باید درباره خسارات سیل حرف میزدیم. هنوز سوالات مهمی باقی مانده است. نیازی نبود این همه نماینده دوباره در این باره حرف بزنند. چهار استان درگیر سیل هستند و اینکه نمایندگان از روی چشم و همچشمی با یکدیگر در این باره حرف زدند، سطح جلسه را پایین آورد. باید چند سوال اساسی طرح میشد، اینکه وزرای مربوطه چه اقداماتی انجام دادند؟ اقدامات تا چه اندازه موثر بوده است و برای جبران خسارات چه راهکارهایی را وزرا پیشنهاد میدهند و انتظارات مجلس چیست؟ اما در این سطح صحبتی نشد.»
در همین حال محمدرضا نجفی نماینده تهران هم به سازندگی میگوید: «مسائل سیل قابل پیشگیری و پیشبینی بود و میشد از حجم خسارات آن کم کرد.» او معتقد است: «در طراحیها و کارهایی که باید بهنگام انجام میدادیم کوتاهی داشتیم.»
نجفی به چند مورد از این کوتاهیها هم اشاره میکند، آنجا که میگوید: «در بحث مسیلها و روانابهایی که در استان گلستان داشتیم کوتاهی کردیم. مثلا گرگانرود حتما باید با سازوکارهای مناسب برای چنین شرایطی آماده میشد. ساخت راهآهنی در آن منطقه بدون در نظر گرفتن جوانب فنی و محاسباتی آن و بدون دهانههای عریضی که برای عبور و انتقال آب نیاز داشته، همه در کنار دلیل اصلی که همان بارندگی کمسابقه بوده است، باعث مخربتر شدن سیل شده است. همه کسانی که به عنوان صاحبکار و کارفرما متناسب با طرحهای جامع و متناسب با محاسبات این کارها را به درستی مدیریت نکردهاند مقصرند.»
او همچنین درباره برآوردهای غیرواقعی از خسارات سیل میگوید: «من معیار دقیقی برای اعتبارسنجی گزارشها ندارم اما ارزیابیای که داشتم اینطور بود که خسارات سیل بزرگنمایی شده است. من فکر میکنم خسارات سیل کمتر از دو میلیارد دلار باشد. اما متاسفانه گزارش دقیقی در این باره وجود ندارد.»
اما ۴ وزیر مرتبط با موضوع سیل و روسای سازمانهای هواشناسی و هلالاحمر در گزارشهای خود چه گفتند؟
سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی اولین چهرهای بود که گزارش خودش را آغاز کرد. او با اشاره به پیشبینیهای این سازمان در مورد بارندگی در جلسه شورای عالی آب که بهمن ماه سال ۹۷ برگزار شده بود، گفت: پیشبینیهای وضع هوا در سه بازه کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت تهیه میشود و اساس آن عدم قطعیت است. ما ۷۲ ساعت قبل از وقوع هر رخداد اطلاعیه صادر میکنیم و ۴۸ ساعت قبل پیشبینی خود را اعلام میکنیم که در سیلاب اخیر هم به همین منوال اعلام شد. تاجبخش با توضیح اینکه این سازمان توان پیشبینی در بازه ۱۵ روزه را دارد، ادامه داد: آنچه که اهمیت دارد این است که هر چه از زمان یک رخداد دورتر میشویم صحت آن هم کمتر میشود و نزدیک رخداد اطلاعات بهتری داریم. در مورد بارشها ما از ۱۵ روز قبل اعلام نمیکنیم، زیرا صحت آن قابل اعتماد نیست. به خصوص در بهار که تغییرات زیادی اتفاق میافتد.
سوال مهم لاریجانی و پاسخ عجیب رئیس سازمان هواشناسی
بعد از پایان سخنان رئیس سازمان هواشناسی علی لاریجانی از تاجبخش پرسید: آیا شما بارشهای اخیر را به جایی اطلاع دادید؟ که سحر تاجبخش پاسخ داد: نه چون فکر میکردیم بارشها بهاری و مثل همیشه است.
رئیس جمعیت هلالاحمر: ۱۳۰ میلیارد تومان از منابع هلالاحمر برای کمک به سیلزدگان هزینه شد
پس از تاجبخش نوبت به گزارش پیوندی رئیس هلالاحمر رسید. پیوندی با بیان اینکه هلالاحمر تلاش کرد ۴۴۵ هزار نفری که درگیر سیلاب بودند را از حادثه خارج کند ادامه داد: حدود ۲۲۷ هزار نفر را اسکان اضطراری دادیم و لازم است از وزارت آموزش و پرورش، حسینیهها و تکایا که محلهای مناسبی را در اختیار جمعیت هلال احمر قرار دادند قدردانی کنیم. ۴۰ هزار چادر به تناسب تخریب بین آسیبدیدگان توزیع و تلاش شد که کمپهای گروهی تشکیل شود. البته در مواقعی چادر به خود افراد تحویل داده شد. پیوندی ادامه داد: جمعیت هلال احمر بالغ بر ۱۳۰ میلیارد تومان از منابع داخلی خود هزینه کرده است. همچنین بستههای ۷۲ ساعته و یکماهه را در برخی از نقاط با توجه به شرایط سیلزدگان به تناسب پراکندگی روستاها توزیع کردیم.
وزیر راه: سیل بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به خطوط ریلی و جادهای کشور آسیب زد
وقتی نوبت به محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی رسید او از آسیب ۱۴ هزار کیلومتری راههای کشور در اثر سیل گزارش داد و گفت: این ۱۴ هزار کیلومتر در بیش از ۶ هزار و ۸۰۰ نقطه کشور دچار آسیب شده و ۷۲۵ پل به طور کامل تخریب شده است.
به گفته اسلامی سیل به بیش از ۱۰ هزار و ۹۰۰ ابنیه فنی، شامل آبنماها و انواع پلها آسیب وارد کرده است. ۷۲۵ پل بهطور کامل تخریب شده است و بخش دیگری از پلها آسیبهای کلی یا جزئی دیدهاند.
او ادامه داد: موضوع دیگری که در این مقطع ما شاهد بودهایم فعال شدن چشمهسارهایی بود که سالیان سال خشک بودند و با حرکت آب در آنها به جادهها آسیب وارد شد. نکتهای که وجود دارد این است که در مسیرها و رودخانهها حجم روانآبی که داده شد بیش از سه برابر دوره بلندمدت بود. به همین دلیل مشاهده کردیم که حجم سنگینی از آب از روی پل عبور میکرد و در نتیجه به آنها آسیب زد. مهمترین آسیب در بخش جادهای به جاده پلدختر وارد شد که از ۱۰۸ کیلومتر بیش از ۴۰ کیلومتر آسیب جدی دیده است و ۲۸ کیلومتر آن قابلیت بازسازی دارد.
اما ۱۲ کیلومتر آن باید مجدداً احیا شود. اسلامی در ادامه با اشاره به خسارات کلی سیل بیان کرد: بهطور کلی سیل بیش از ۳ هزار و ۵۲۰ میلیارد تومان خسارت به جادهها و راههای ریلی و زمینی و ابنیه فنی وارد کرد. همواره تلاش وزارت راه بر این بود که خطوط ریلی فعال باقی بماند و در این راستا تلاش کردیم. حدود ۱۵۰ هزار واحد مسکونی در شهرها و روستاها آسیب دیدند که ۵۰ هزار واحد نیاز به احداث مجدد و ۱۰۰ هزار واحد نیاز به تعمیر و بازسازی دارد.
وزیر جهاد کشاورزی: بخش کشاورزی ۱۳ هزار میلیارد تومان خسارت دیده است
حجتی وزیر کشاورزی هم در گزارش خود از سیل گفت: تا به امروز بخش کشاورزی ۱۳ هزار میلیارد تومان خسارت دیده است که سه هزار میلیارد تومان آن مربوط به کشت خوزستان است و هنوز هم آسیبها ادامه دارد. ما مصوباتی در این زمینه داشتهایم که ابلاغ شد که بخشی از آن کمکهای بلاعوض بود و ۵۰ درصد از آن هم تخصیص داده شد. ۵۴۰ میلیارد تومان کمک بلاعوض دیده شده است و به چهار بانک نیز ابلاغ شده است که به خسارتدیدگان وام اعطا کنند.
او با اشاره به اینکه بخش زراعت، باغبانی و دام بیشترین خسارت را دیدهاند، گفت: همچنین در قسمت پرورش زنبور عسل، مرغداریها و مزارع پرورش ماهی هم آسیب جدی دیدهاند و ایستگاههای پمپاژ تجهیزات بخش عمدهای از بین رفته است.
وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه ۲۰۰ هزار هکتار گندم آماده درو از بین رفته، گفت: امیدواریم در ارتباط با گلستان و مازندران نوعی ایمنی خاطر برای مردم ایجاد کنیم. در این مناطق خزانه برنج از بین رفته و دوباره نشاکاری صورت گرفته است. در سایر استانها هم برآورد انجام شده و امیدواریم در جلسه عصر امروز دولت مصوبه چگونگی تأمین خسارت مناطق سیلزده را نهایی کنیم.
اردکانیان: ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان خسارات به تأسیسات وارد شد
همچنین در ادامه جلسه دیروز اردکانیان، وزیر نیرو با بیان اینکه در پی بارشها و سیل اخیر مجموعا ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان خسارات به تأسیسات وارد شده است، گفت: در حال حاضر یکونیم درصد روستاها متأثر از سیل و قطعی برق و قطعی آب شرب هستند. وزیر نیرو با اشاره به نموداری از مقایسه بارندگیها در دو هفته اول فروردین امسال با سال گذشته گفت: بارندگیها در دو هفته اول فروردین در سال گذشته سه میلیمتر و متوسط بلندمدت در ۵۰ ساله برای بارشها در این زمان ۲۰.۸ میلیمتر بوده؛ اما در دو هفته اول فروردین سالجاری میزان بارشها ۱۹ برابر سال گذشته یعنی ۵۷ میلیمتر بوده است.
وی افزود: مثلا در حوزه آبریز کرخه در نیمه اول فروردین سال گذشته ۵.۴ میلیمتر بارندگی وجود داشت که این میزان در دو هفته اول فروردین سال جاری به ۱۹۸ میلیمتر رسید. در حوزه آبریز گرگان در اسفند سال ۹۶ بارشها حدود ۳۸ میلیمتر و در اسفند ۹۷ به ۱۵۲ میلیمتر رسید.
اردکانیان با یادآوری اینکه کشور ما خشک و نیمهخشک است، توضیح داد: اگر برخی از نظریات درباره تغییر اقلیم تأیید شود ممکن است خشکسالیهای شدید یا متعاقب آن ترسالیهای شدید داشته باشیم لذا باید آمادگی لازم را داشت تا در زمان ترسالی حداکثر استفاده از سیلابها را برد؛ هر چند که سیل اخیر خسارات جانی و مالی و روحی دردآوری برای مردم داشت.
ولی همین فرصت باعث شد که ۴۰ تالاب کشور از ۴۰ تا ۱۰۰ درصد سیراب شود و نیاز سدهای بزرگ تأمینکننده آب شرب تأمین شود. وزیر نیرو یادآور شد: در تابستان گذشته ۳۴۰ شهر تحت تنش آبی و ۴ تا ۵ هزار مگاوات برق آبیهای ما تولید نداشت که نتیجه آن را در کمبود تولید برق در کشور دیدیم. موضوع ریزگردها در مناطقی از کشور وجود داشت که مسائل عدیدهای را برای هموطنان ایجاد کرد.
بر این اساس باید طبق تاکید مقام معظم رهبری در جلسه ۱۳ فروردین برنامهریزیهای لازم صورت گیرد تا از برکات این بارشها استفاده شده و صدمات آن کاهش یابد. اردکانیان با بیان اینکه در موضوع مهم حریم قوانین خوبی وجود دارد، گفت: با همکاری مناسب با دستگاه قضائی و وزارت نیرو امیدواریم تا سال ۱۴۰۰ حریم حدود ۵۰۰ کیلومتر از رودخانهها تعیین شود. در بحث لایروبی هم با توجه به هوشیاری افکار عمومی امیدواریم که موضوع آزادسازی حریم صورت گیرد.
وزیر کشور: ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومان خسارات ناشی از سیل
اما در ادامه، رحمانیفضلی، وزیر کشور در گزارش خود از سیل گفت که ۲۵ استان در سیل اخیر گرفتار سیل شدند و مشکلات زیادی از جمله تخریب منازل، مسکن، زمینهای کشاورزی، پلها و جادهها، تاسیسات و برق را شاهد بودیم.
وی افزود: با هدفگذاری صورتگرفته جبران خسارات جانی را اولین هدف خود قرار دادیم و با جابهجایی جمعیت در ۲۵۰ روستا و بخشهایی از شهرها خسارات جانی را به حداقل رساندیم. سیل با این عظمت میتوانست خسارات جانی بیشتری را در بر داشته باشد.
وزیر کشور ادامه داد: حجم سیلاب به قدری شدید بود که آب در رودخانه کرخه که میتواند تا هزار مترمکعب در ثانیه جاری شود تا دو هزار و ۸۰۰ متر مکعب در ثانیه جاری شد. در گرگانرود که ظرفیت ۱۲۰ متر مکعب آب در ثانیه دارد ۸۰۰ متر مکعب آب جاری شد. در معمولان با ظرفیت هزار و ۸۰۰ مترمکعب دو هزار و ۵۰۰ مترمکعب، در پلدختر با ظرفیت دو هزار و ۴۰۰ متر مکعب تا پنج هزار متر مکعب عبور داده شد و در کارون هم سه هزار و ۲۸۰ متر مکعب آب عبور داده شد، البته در برخی از موارد بهخاطر رسوبگیری بخشی از حجم آب سرازیر شد.
وی ضمن قدردانی از مردم، دستگاههای مختلف، سازمانهای مردمنهاد، نیروهای نظامی و نیروهای امدادی، هماهنگی همه دستگاهها را از ویژگی سیل اخیر اعلام کرد و گفت: در حالی که ۲۵ استان و چهار هزار و ۴۰۰ روستا درگیر سیل بود قدرت هماهنگی، بسیجشوندگی، تامین امکانات، منابع و ماشینآلات به خوبی اتفاق افتاد. ما همچنین ناگزیر بودیم از تجهیزات بخش خصوصی بهره ببریم.
رحمانی فضلی، لایروبی رودخانهها، کنترل سیلاب، جلوگیری از دستاندازی به منابع طبیعی و جلوگیری از ساخت و ساز در بستر رودخانهها را از پیشنهادات وزارت کشور عنوان کرد و یادآور شد: در استان خوزستان بیشترین حجم بارندگی و سیلاب را داشتیم و با توجه به وجود امکان عبور ۷۰۰ تا هزار مترمکعب در ثانیه متاسفانه به دلیل عدم لایروبی در طول سالها تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد از ظرفیت را توانستیم فعال کنیم.
وزیر کشور رقم خسارات تا هماکنون را ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومان برآورد و ابراز امیدواری کرد که مجلس شورای اسلامی و دولت در مسیر بازسازی همکاری خوبی با یکدیگر داشته باشند.
زینب صفری/ خبرنگار پارلمانی سازندگی