اقتصاد بازار: پتانسیل های بسیار اصفهان در بخش های مختلف صنعت و کشاورزی، فعالان استان را به این فکر انداخت که داشته های خود را از طریق پایانه بار هوایی مستقیم از اصفهان به دیگر شهرها و کشورها صادر کنند. این آغاز داستان ساخت کارگوترمینال اصفهان بود.
یکی از انتظارات اساسی برای ایجاد کارگوترمینال تسریع در صادرات، به خصوص اقلام کشاورزی مانند گل، محصولات گلخانه ای و همچنین صنایع دستی است. به طور قطع این طرح برای استانی مانند اصفهان که با واقع شدن در مرکز کشور مرز بین المللی ندارد؛ بسیار ضرورت دارد.

کارگوترمینال در امتداد پروژه های ناتمام اواخر سال 85 بود و ساخت آن در فرودگاه شهیدبهشتی اصفهان آغاز شد. طرحی که قرار بود دو ساله تمام شود اما به دلایلی ساخت آن حدود سه سال و نیم به طول انجامید. با وجودی که از سال 88 فضای بهره برداری از این طرح فراهم و یک بار به بهره برداری رسید اما از آن زمان تا به امروز به دلایل متعدد و عدم هماهنگی بین عوامل اجرایی خصوصی و فقدان یک چارتر هوایی منظم، این طرح به سرنوشت برخی طرح های مهم استان دچار شده است. هر چند این پروژه برای اولین بار در قالب یک طرح خصوصی در کشور ایجاد و برای آن حدود 1.6 میلیارد تومان هزینه شد که 50 درصد آن را استانداری و 50 درصد دیگر را اتاق بازرگانی، سازمان توسعه تجارت و اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی هزینه کردند، اما مشابه این طرح چندی پیش و زودتر از اصفهان در بندرعباس به بهره برداری رسید.
طرح کارگوترمینال اصفهان از سوی اتاق بازرگانی به اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی به عنوان مجری سپرده شد. طرح اولیه کارگوترمینال اصفهان در زمینی به مساحت 9 هزار متر مربع و بعد این طرح در 2 هزار مترمربع با دو سردخانه زیر صفر و بالای صفر و یک سالن مجموعه اداری کامل افتتاح شد و به نظر می رسید با توجه به کاهش تحریم ها انگیزه اقتصادی مضاعفی برای بهره برداری از پروژه وجود داشته باشد.

گام های لرزان بخش خصوصی
به اعتقاد مدیرکل سابق برنامه ریزی استانداری اصفهان، بخش خصوصی باید در این زمینه گام های جدی تری بردارد؛ هرچند مقوله ایجاد چارتر هوایی ضرورت دارد، اما در استان، در هیچ کاری و در هیچ زمانی پروژه هایی از این دست به صورت خودکار و با زمان بندی اولیه محقق نشده است. گام های لرزان بخش خصوصی، تأکید بر حضور جدی و منسجم بخش خصوصی استان در پروژه هایی با این اهمیت دارد.
به گفته علیرضا همدانیان؛ مدیریت استان، مسئول هماهنگی و رفع معضلات کارگوترمینال اصفهان است و به نظر می رسد باید تا حصول نتیجه، اقدامات جدی تری به عمل آورد وگرنه این طرح با توجه به قدمت آن، هنوز به بهره برداری نرسیده و نیازمند تعمیرات اساسی خواهد بود.
استاندار اصفهان، چندی پیش نیز با اشاره به اینکه بهره برداری از کارگوترمینال فرودگاه راهکار حل مشکل عدم تناسب سیستم حمل و نقل داخلی استان اصفهان با نیاز و جایگاه این استان است، تأکید کرد: بهره برداری کامل از کارگو ترمینال باید هرچه سریع تر با همکاری سازمان صنعت، معدن و تجارت، اتاق بازرگانی، استانداری، ادارات کل فرودگاه های اصفهان و گمرکات استان انجام گردد. به گفته زرگرپور، باید موارد مربوط به لیفتراک، باسکول و ایکس ری توسط اتاق بازرگانی پیگیری شود و با تجهیز آن، هرچه سریع تر این بخش فعالیت خود را آغاز کند.

مجری نامناسب
با این وجود؛ برخی کارشناسان معتقدند اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی مجری مناسبی برای، کارگوترمینال اصفهان نیست؛ چرا که استان اصفهان با داشتن بیش از 8 هزار واحد صنعتی و تولید محصولات کشاورزی، صنایع دستی، فرش و ... به طور قطع می تواند توجیه اقتصادی بالایی از طرح کارگوترمینال داشته باشد؛ اما اینکه اعلام می کنند کارگو توجیه اقتصادی ندارد، بیشتر ضعف آن ها را نشان می دهد.
کارشناس تجارت خارجی دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان نیز با اظهار تأسف نسبت به اینکه علیرغم آماده بودن تمام زیرساخت های مورد نیاز کارگوترمینال اصفهان، ساختمان این پروژه حدود پنج سال است که خاک می خورد، می گوید: با این وجود تمام دستگاه های استان از جمله فرودگاه، گمرک و ... برای راه اندازی کامل این پروژه اعلام آمادگی کرده اند.
به اعتقاد مجتبی رضایی، یکی از مشکلات موجود کارگو ترمینال اصفهان، مجریان این طرح هستند و بارها اعلام کرده اند کارگو توجیه اقتصادی ندارد و بار به حد نیاز در استان وجود ندارد. وی تأکید می کند: در بحث کارگو تمرکز بر روی صادرات محصولات کشاورزی بود که در کوتاه ترین زمان ممکن محصولات را به بازارهای هدف صادر کنند. اما قطعاً در زمینه فرش، طلا، صنایع دستی نیز می توان از کارگو استفاده کرد.
از سوی دیگر از کارشناسان معتقدند، بحث نحوه قرارداد اتحادیه صادرکنندگان و تولیدکنندگان با فرودگاه شاید یکی دیگر از مشکلات عدم بهره برداری از طرح کارگوترمینال اصفهان باشد. آن ها می گویند نحوه قرارداد این اتحادیه با فرودگاه به صورت BOT بود و مطابق آن اتحادیه صادرکنندگان باید در مدت 12 سال از این مجموعه بهره برداری و بازگشت سرمایه داشته باشند. اما اکنون 6 سال از آن زمان گذشته و هنوز هیچ بهره برداری از کارگو نشده است. البته رضایی، تصریح می کندکه این موضوع به طور قطع با وساطت استانداری قابل حل بوده و اتحادیه صادرکنندگان باید نسبت به تأمین بار موجود برای کارگو، همت کند.

قهر با دنیا؛ عامل عدم بهره برداری
دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی استان اصفهان نیز در خصوص عدم بهره برداری از کارگوترمینال اصفهان به نوسان، می گوید: زمانی می توانیم از این ساختار اساسی و حیاتی استفاده کنیم که با دنیا قهر نباشیم؛ ما باید پروازهای خود را به سوی بازار هدف برقرار کنیم اما به دلایل مختلفی از جمله تحریم ها بهره برداری از کارگو راکد مانده است.
به گفته احمدرضا همتی، کارگوترمینال قرار است صادراتی باشد اما بسیاری از بازارهای هدف ما برای پروازهای کارگو، کشورهای عربی از جمله عربستان بودند که اکنون به دلیل مسائل سیاسی، این موضوع منتفی است. وی در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود تمایل کشور روسیه نسبت به واردات محصولات ایرانی در بحث کارگوترمینال از این بازار هدف استفاده نکردیم، معتقد است: متأسفانه در زمانی که روسیه با ترکیه دچار مشکل بود ما بهترین موقعیت برای صادرات را از دست دادیم؛ چرا که ما با استانداردهای مورد نظر روسیه آشنا نبودیم.
وی در تشریح این موضوع، می گوید: به عنوان مثال در پروسه تولید مرغ اصفهان، امکانات تولیدی مناسبی وجود داشت اما استانداردهای ما با استانداردهای کشور روسیه مطابقت نداشت. وی با اشاره به اینکه در بحث صادرات محصولات کشاورزی یکی از بهترین بازارها در آینده کشور روسیه است، می افزاید: با این وجود روسیه خواستار محصولاتی با استاندارد کودکَس (کمترین میزان مصرف کود و سم) است؛ اما متأسفانه زمانی که محصولات کشاورزی ما آنالیز می شود از میزان کودکَس بالایی برخوردار است.

روسیه توجیه اقتصادی ندارد
وی اما درباره اینکه چرا کارگو ترمینال نمی تواند در صادرات محصولات کشاورزی وارد عمل شود، اعتقاد دارد: متأسفانه فاصله اصفهان با کشور روسیه بسیار زیاد است. ما در نظر داشتیم در وهله نخست کشورهای حوزه خلیج فارس را پوشش دهیم چرا که حداکثر زمان پرواز ما به آن کشورها یک ساعت و نیم است در حالی که به روسیه حدود 4 سال است و در عمل پرواز کارگو به روسیه برای اصفهان توجیه اقتصادی ندارد.
همتی، عدم استقبال شرکت های هواپیمایی داخلی و خارجی از کارگو اصفهان را دلیل دیگر ناموفقیت این طرح می داند و می گوید: متأسفانه شرکت های خارجی به دلیل تحریم ها و شرکت های داخلی به دلیل عدم توجیه اقتصادی حمل بار، از کارگو استقبال نمی کنند. وی با بیان اینکه فعالیت کارگوترمینال فنی و تخصصی است و ما تنها این مجموعه را ایجاد کردیم، تصریح می کند: اگر در راه اندازی کارگو شرکت های حمل و نقل هوایی به ما کمک نکنند، مشکلات کارگو همچنان باقی می ماند.
به گفته مجری احداث کارگوترمینال اصفهان، اتاق بازرگانی طی دو سال گذشته با ده ها شرکت حمل و نقل هوایی مذاکره داشته، اما با هیچ کدام به توافق نرسیده است که آن ها حداقل توجیه اقتصادی خود را برای مدت یک سال نادیده بگیرند. وی اما تأکید دارد: اگر هیچ کدام از شرکت های هواپیمایی وارد نشوند، خود اتاق بازرگانی با کمک اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان در نظر دارد تا پایان امسال با راه اندازی کارگوترمینال، این طرح را بعد از سال ها عملیاتی کند.

مانعی وجود ندارد
از سوی دیگر نیز مدیرکل فرودگاه شهید بهشتی استان اصفهان در خصوص اینکه چرا کارگوترمینال هنوز بعد از حدود 10 سال به نتیجه نرسیده است، می گوید: بعد از آماده سازی کارگوترمینال اصفهان در قالب قرارداد BOT، از نظر اداره کل فرودگاه اصفهان مانعی برای بهره برداری از ساختمان پروژه وجود نداشته و ندارد. به گفته امجدی، جزئیات بیشتر عدم راه اندازی کارگوترمینال اصفهان را باید از سرمایه گذار اولیه طرح که اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی است، سؤال کرد.

با این اوصاف؛ به نظر می رسد بهره برداری کامل از کارگوترمینال اصفهان با توجه به منافع انسانی و اقتصادی برای استان، نیازمند همدلی و هماهنگی دستگاه مختلف است. برخی بروکراسی های اداری و عدم روان سازی در دستگاه های اجرایی را یکی از معضلات در این گونه طرح ها می دانند. متأسفانه ایده طرح های نو همانند کارگو ترمینال و یا بندرخشک در کشور از استان اصفهان شروع می شود؛ اما به دلیل این ناهماهنگی ها، نمی توانیم تمام کننده خوبی باشیم.
ریحانه سجادی/ روزنامه نگار
به نقل از ماهنامه نوسان