بلوای فم‏تریپ

معصومه رضایی: «سفر اینفلوئنسرهای اینستاگرامی به ایران کار خود وزارتخانه است. ما برای امر تبلیغات، مبارزه با ایران‏هراسی و معرفی چهره واقعی ایران کارهای مختلفی را در زمینه تبلیغات انجام می‏دهیم. یکی از حوزه‏ها این است که چهره‏های معروف را به ایران بیاوریم تا ایران را از نزدیک به آن‏ها بشناسانیم. در خصوص سفر این پروژه‏ها کار خود وزارتخانه است که انجام می‏دهد. یکی از حوزه‏ها این است که چهره‏های معروف را به ایران بیاوریم، ایران را به آن‏ها بشناسانیم تا از نزدیک فرهنگ غنی، طبیعت زیبا و بناهای تاریخی ما را ببینند.»این بخشی از صحبت‌های علی اصغر مونسان درباره پروژه فم تریپ است که به تازگی با دعوت از ۱۲ اینفلوئنسر اینستاگرامی در ایران انجام شده و هنوز ادامه دارد. او این صحبت‌ها را در جمع خبرنگاران در مشهد گفته است. همین اظهارات اما باعث شده تا هدی رستمی، برگزار‌کننده فم‏تریپی با نام feel iran موضع‌گیری کند و پروژه را از آن خود بداند. البته این تنها حاشیه اولین فم تریپ گسترده ایرانی نیست و در روزهای گذشته بسیاری نقدهای فراوانی به این پروژه وارد کرده‌اند. البته بماند که دولت‏های ۲۰ سال گذشته در جمهوری اسلامی به‌شدت به دنبال توریست بوده‏اند و هرکدام تعداد توریست‏ها را به عنوان عملکرد خود پررنگ کرده‏اند.

فم تریپ چیست؟ 

فم‌تریپ گونه‏ای از “familiarization trip” است که در آن فعالان حوزه گردشگری خود به مقصد سفر می‏کنند و تجربه دست اولی از مقصد کسب می‏کنند و از این تجربه برای ارائه به مخاطبین و مشتری‏های خود استفاده می‏کنند. این ترکیب اما برای ایرانی‏ها چندان آشنا نیست اما چند روزی است که به یکی از اصلی‏ترین سوژه‏های بحث در اینستاگرام و توئیتر تبدیل شده است. پروژه فم تریپ با نام feel iran بیش از یک هفته است که در شهرهای تهران، کاشان، اصفهان و شیراز در حال جریان است. در این پروژه ۱۲ اینفلوئنسر اینستاگرامی که همان شاخ‌های مجازی هستند از کشورهای ترکیه، اکراین، عمان، هندوستان، چین، برزیل، روسیه و ایتالیا به ایران آمده‌اند تا با سفر به چند شهر ایران و عکس گرفتن از مکان‌های توریستی و آداب و رسوم ایرانی و انتشار آنها در صفحه شخصی خود بتوانند ایران را به دنبال‌کننده‌هایشان در فضای مجازی معرفی کنند. آنها در برنامه‏ای دوهفته‏ای ایران را می‏گردند. قرار است این اینفلوئنسرها در این پروژه خوراکی‏های ایرانی، صنایع دستی، زیرساخت‏های گردشگری مثل هتل، رستوران، سیستم حمل‌ونقل و مراکز خرید ایران را امتحان می‏کنند و از تجربه خود در ایران برای مخاطبین‌شان صحبت می‏کنند. 

مدیر پروژه کیست؟

این پروژه با مدیریت یک اینفلوئنسر اینستاگرامی در ایران با نام هدی رستمی برگزار شده است. بیشتر او را با صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام می‌شناسند اما اردیبهشت سال ۹۷ مستندی از شبکه مستند ایران پخش شد که خبرگزاری فارس درباره آن در همان زمان نوشته است: «مستند چهار قسمتی «سفر به سرزمین پدربزرگ» قصه دختر جوان ایرانی‌تباری است که برای اولین بار از اروپا به ایران سفر می‌کند و از فرهنگ مردم و بناهای تاریخی ایران دیدن می‏کند. این دختر نگاهی مردم‌شناسانه به ایران دارد و نکاتی مانند وجود کلیسایی بزرگ در قلب کشور اسلامی، توجه او را جلب می‌نماید که این نکات، مستند فوق را از مستندهایی در این طیف متمایز می‌سازد.» او یک دو تابعیتی است و تابعیتی ایرانی-سوئدی دارد و حدود یک سال است که در ایران زندگی می‌کند. رستمی در واکنش به اظهارات علی اصغر مونسان که پروژه فم تریپ را کار وزارتخانه تازه تاسیس میراث فرهنگی و گردشگری عنوان کرده، در پستی اینستاگرامی نوشته است: «فم‏تریپ حدود یک‏سال پیش استارت خورد. با یک ایده کوچیک از سفری که در ترکیه اجرا شد و من به‏عنوان سفیری از ایران آنجا شرکت داشتم. برای شروع و بودجه‏ اولیه در «روستودیو» کتابچه‏ راهنمای سفر را طراحی کردیم به اسم دفتر سفر و حدود ۷‏هزار نسخه‏ آن را فروختیم که تمام سودش برای طراحی فم‏تریپ بود. بعد برنامه‏ریزی پروژه به شکل جدی شروع شد و feeliran@ راه‏اندازی شد. با دعوت اینفلوئنسرها، قسمت جدی ماجرا رسید و ما برای گرفتن مجوز‏ها و ویزاها اقدام کردیم و برای گرفتن ویزاها با شرکت مسافرتی «رهی نو» همکاری کردیم که اسپانسر این قسمت ماجرا شد. هم‏زمان سراغ وزارت گردشگری رفتیم برای مجوزها. وزارت گردشگری که خودش به‏تازگی پروژه visitiran را شروع کرده و کارش با پروژه‏ ما متفاوت ولی هم‏سو است، برای صدور مجوزهای لازم و معرفی ما به ادارات دیگر همکاری خوبی کرد. البته که موضوع سفر اینفلوئنسرهای خارجی در ایران موضوعی تازه بود و گرفتن مجوز‏ها برای آمدن و عکاسی و… حدود شش ماه طول کشید! بماند که هماهنگ‏کردن دوازده نفر اینفلوئنسر از چندین کشور و قاره‏‌های مختلف که هم‏زمان به ایران بیایند، کار وحشتناک سختی بود و هم‏زمان ما هم باید حواسمان به تقویممان می‏بود. بالاخره تاریخ سوم اکتبر برای دو هفته سفر نهایی شد و تازه نوبت پروازها، هتل‏ها، غذا و فعالیت‏ها رسید. جایی که ترکیش‏‏ایرلاین اسپانسر خدماتی شد و با ما برای پروازهای بیزینس مهمانان از مقصد به ایران و برعکس همکاری کرد. ترکیش‏ایرلاین با تأمین بلیت رفت‏وبرگشت مهمانان، هم خیال ما را راحت کرد و هم خودش به‏عنوان یک هواپیمایی اینترنشنال، هم‏زمان در چندین نقطه مختلف دنیا تبلیغات خدمات خوبش را انجام داد. همکاری ترکیش‏ایرلاین که یکی از موفق‏ترین ایرلاین‏هاست با ما، خودش گواه اهمیت ماجرا بود. بعد هم بچه‏های خستگی‏ناپذیر تیم روستودیو بودند که ده‏ها بار مسیر فم‏تریپ را رفتند و با صدها بیزینس مختلف برای اقامت‏، خوراک و فعالیت‏ها مذاکره کردند. جایی که شاید بیشترین سختی ماجرا بود، متقاعدکردن بیزینس‏های ایرانی به همکاری با چنین پروژه‏ای بود، چون تصویری از اتفاقی که قرار بود بیفتد نداشتند، اما بالاخره توانستیم بهترین‏ها را برای این اولین فم‏تریپ ایران هماهنگ کنیم و در همه شهرها خدمات اسپانسری بگیریم. در آخر هم که هنوز خیلی از ماجرا مانده بود و ما هنوز درگیر تیکه آخر بودجه برای اجرای نهایی و بالابردن کیفیت سفر بودیم، «تپسی» حامی‏ مالی قسمتی از ماجرا شد و در مسیر همراهمان شد.»
اما ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث‏فرهنگی، گردشگری و صنایع‏دستی درباره این تور به ایلنا، گفته است: «بخش خصوصی حوزه گردشگری درصدد برگزاری تور آشناسازی برآمده است. بیش از ۳ ماه پیش این پیشنهاد از سوی فعالان بخش خصوصی به معاونت گردشگری ارائه شد و عنوان شده بود قصد دارند سفری برای تعدادی از فعالان فضای مجازی که دنبال‏کننده‏های متعددی دارند، تدارک ببینند که به ایران سفر کنند. از این طرح استقبال کردیم و از آنها خواستیم تا فهرست اسامی‏ این افراد را در اختیار ما قرار دهند. بعد از انجام بررسی‏های لازم متوجه شدیم مشکل خاصی وجود ندارد و اجازه ورود آنها را دادیم. تمام هماهنگی‏های لازم و مخارج و هزینه‏های انجام‏شده توسط بخش خصوصی صورت گرفته و معاونت گردشگری کشور فقط تسهیل‏کننده بود. حمایت ما در قالب انجام مکاتبات لازم جهت هماهنگی استان‏ها و مراکزی بود که مورد بازدید قرار گرفته‏اند. در عین حال بعضاً تخفیفاتی را از هتل‏ها و سطوح استانی برایشان در نظر گرفتیم.»

اینفلوئنسرهای واقعی یا کاذب؟ 

دعوت از عکاسان، گردشگران و روزنامه‌نگاران تاثیرگذار در شبکه‌های مجازی به کشورهای مختلف برای نشان دادن آداب و رسوم و اماکن تفریحی در صفحه شخصیشان نوعی از تبلیغات مجازی است که چند سالی می‌شود در کشورهایی مانند ترکیه و به‌تازگی در عربستان هم مورد استفاده قرار گرفته است. کشور عربستان همین چند هفته پیش از مراد عثمان، عکاس مطرح ترکیه که در اینستاگرام بیش از ۴ میلیون دنبال‌کننده دارد، دعوت کرد تا برای نشان دادن زیبایی‌های عربستان در صفحه‌اش به این کشور سفر کند. عثمان عکاسی است که اولین بار حدود ۱۰ سال پیش در فیس بوک برای عکس‌های متفاوتی که از کشورهای مختلف به همراه همسرش منتشر می‌کرد، معروف شد و بعد هم صفحه‌ای را در اینستاگرام راه‌اندازی کرد. در‌واقع او یکی از قدیمی‌ترین افراد تاثیرگذار در حوزه عکاسی گردشگری به حساب می‌آید و هر کدام از تصاویری که در اینستاگرام منتشر می‌کند، بیش از ۱۰۰ هزار لایک دریافت می‌کند. اما درباره افرادی که به ایران به عنوان اینفلوئنسر دعوت شده‌اند، می‌توان این نکته را مورد توجه قرار داد که اگر‌چه تعداد دنبال‌کننده‌های بعضی از آنها ممکن است بیش از یک میلیون باشد، اما به دلیل اینکه آنها عکاسان حرفه‌ای در زمینه گردشگری نیستند، تا‌کنون نتوانسته‌اند تصاویری متفاوت از ظرفیت‌های گردشگری ایران منتشر کنند و هر کدام از تصاویری که در اینستاگرام خود از ایران منتشر می‌کنند، بیش از ۳۰ هزار لایک نداشته است. ووته را، یکی از همین اینفلوئنسرهاست که اهل فرانسه است و ۲/۱ میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد، تصاویری که از ایران منتشر کرده بیشتر از چهره مردم ایران است نه جاذبه‌های گردشگری کشور. تصاویر او نزدیک به ۳۰ هزار لایک داشته‌اند. اما نکته مهم‌تر این است که نگاهی به صفحه شخصی ووته را، نشان از آن دارد که عکس‌های او پیش از سفر به ایران بین ۸ تا ۱۵ هزار لایک داشته‌اند و پس از سفر به ایران دو برابر شده‌اند. این اتفاق را با نگاهی به پیام‌هایی که زیر پست‌های متعلق به ایران منتشر شده، می‌توان اینگونه تحلیل کرد که با توجه به اینکه بسیاری از پیام‌ها متعلق به حساب‌های کاربری ایرانی است، بسیاری از لایک‌ها هم مربوط به ایرانی‌ها می‌شود.هوگو انن، اهل شانگ‌های چین است که صفحه‌ای در اینستاگرام ندارد اما به عنوان یکی از اینفلوئنسرهای اینستاگرامی به ایران آمده است. او صفحه‌اش را در اینستاگرام پس از ورود به ایران راه‌اندازی کرد. او هم‌اکنون نزدیک به ۶ هزار فالوور دارد و نگاهی به پیام‌های زیر تصاویر ایران نشان می‌دهد که فقط ایرانی‌ها از این صفحه بازدید می‌کنند. برگزار‌کنندگان این پروژه درباره این گردشگر گفته‌اند که او چند صفحه مجازی غیر‌از اینستاگرام در چین دارد که دنبال‌کننده‌های فراوانی از صفحه او بازدید می‌کنند. تیموری اما در این مورد به ایلنا گفته است: «‌ما نیاز داریم تا تصویری خوب از ایران در سطح رسانه‏های دنیا منتشر شود از این رو هر روشی که احساس می‏کنیم در چارچوب مقررات جمهوری اسلامی ایران می‏توانیم راحت‏تر به آن بپردازیم ‌یا هزینه‏های کمتری در پی دارد را پیگیری می‏کنیم. فم تریپ Feel Iran با حمایت‏های معنوی وزارتخانه میراث‏فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در حال اجراست و برنامه‏های آنها تحت کنترل ماست.»

ایران به دنبال توریست 

علی عبدالمالکی، رئیس کمیسیون گردشگری و کسب و کارهای وابسته اتاق ایران به تاثیر مثبت اینگونه فعالیت‌ها اشاره می‌کند و در عین حال به سازندگی می‌گوید: «وضعیت گردشگری در ایران نسبت به ۱۰ سال گذشته قابل مقایسه نیست و دچار بحران شدیدی هستیم زیرا همه کشورها ما را تحریم کرده‌اند. ۱۰ سال گذشته این وضعیت را نداشتیم زیرا در آن زمان آقایان این ذهنیت را نداشتند که ممکن است اوضاع تغییر کند بنابراین به پول نفت اکتفا کرده بودند و گوشه چشمی هم به ظرفیت گردشگری نداشتند. در آن زمان توریست با تروریست برای آقایان فرقی نداشت. اما در حال حاضر همه در تلاش هستند تا بتوانند توریست‌ها را به ایران جذب کنند و ما در‌واقع محتاج توریست‌ها هستیم.»