تشدید بنگاه‌داری مدارس در اقامت

استاندار مازندران گفته بود هنوز راهکاری که باید براساس آن ویلاهای دولتی حاشیه دریای مازندران در اختیار عموم مردم قرار گیرد، نهایی و ابلاغ نشده و به‌زودی این اتفاق خواهد افتاد. همین موضوع بر نگرانی فعالان بخش خصوصی در مراکز اقامتی افزوده و به آنها یادآوری کرده که در این زمینه اختیار کافی ندارند. از سوی دیگر، همین امر باعث شده انگیزه برای سرمایه‌گذاری در حوزه اقامت گردشگران‌از بین برود و فرار سرمایه را به دنبال داشته باشد. حالا نیز اقدام دیگری در یکی از مقاصد مهم شمال کشور، تهدید جدیدی را متوجه هتلداران کرده است. براساس آنچه مدیر آموزش و پرورش آستارا اعلام کرده «برای اسکان مسافران فرهنگی، ۸۱کلاس مجهز و ۹۵ کلاس نیمه‌مجهز به امکانات رفاهی نظیر فرش، یخچال، تلویزیون، اجاق گاز و سیستم گرمایشی آماده و در خانه معلم نیز شش اتاق و ۲۲ تخت فراهم شده است.» اگرچه او از اختصاص این کلاس‌ها به فرهنگیان خبر می‌دهد اما بررسی‌ها حاکی از آن است که بالغ بر ۲۰ میلیون نفر به نوعی واجد شرایط استفاده از این امکانات خواهند بود. سجاد موسوی حتی یک نشانی اینترنتی برای رزرو آنلاین این کلاس‌ها اعلام کرده است. این سامانه البته تنها منحصر به رزرو مدارس در آستارا و استان گیلان نمی‌شود، بلکه این امکان برای دیگر استان‌ها نیز وجود دارد. این به آن معنا است که فعالان بخش اقامت در تمام نقاط کشور با این تهدید روبه‌رو‌ هستند و گیلان تنها یکی از این همه است.

تیغ «میراث» نمی‌بُرد

حسن مهرور اصلی، رئیس جامعه هتلداران گیلان در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اگرچه به‌طور رسمی هتل یا مرکز اقامتی تعطیل نشده اما آنچه هتل‌های گیلان با آن مواجه هستند، نوعی فروپاشی از درون است.» به گفته وی، این استان ۲۸۰ هتل و هتل‌آپارتمان دارد که تنها در تعطیلات اخیر خرداد ماه شاهد ضریب اشغال ۱۰۰درصد بوده‌اند و این رقم برای آنها پس از تعطیلات به ۱۰ الی ۲۰ درصد کاهش یافته است. این فعال هتلداری، علت اصلی این چالش‌ها را ورود غیراخلاقی نهادهای دولتی نظیر آموزش و پرورش، نهادهای حاکمیتی و نظامی، بانک‌های دولتی و... می‌داند.  مهرور با اشاره به اینکه در جلسه‌ای با مدیر آموزش و پرورشآستارا، موارد گفته شده درخصوص اسکان فرهنگیان در مدارس اعلام شده، یادآور می‌شود: «اعتراض‌های ما موثر نیست. مدیرکل میراث‌فرهنگی گیلان نیز حتی در این نشست حضور داشت اما طرفداری وی از بخش خصوصی نیز نتوانست تغییری در این تصمیم ایجاد کند»؛ نکته‌ای که یادآوری می‌کنند تیغ مسوولان گردشگری آن‌گونه که باید بُرنده نیست و حتی تلاش‌های صورت گرفته برای مدیریت نهادهای درگیر گردشگری در قالب یک ستاد واحد با نام «ستاد هماهنگی خدمات سفر» به جایی نرسیده است.  هم اینکه پیش از تعطیلات نوروز، معاون گردشگری کشور در این ستاد گفته بود «شکل اسکان مسافران در مدارس محل اسکان فرهنگیان شایسته گردشگران اعم از فرهنگیان و غیر فرهنگیان نیست. »؛‌ سخنانی که اگر قرار بود شنیده شود خبری از بنگاهداری آشکار مدارس در تعطیلات تابستان نبود.

از جیبِ دولت

رئیس جامعه هتلداران گیلان از سوی دیگر با انتقاد از اینکه به قانون خصوصی‌سازی و حمایت از بخش خصوصی احترام گذاشته نمی‌شود، از ترفندهای مختلف نهادهای دولتی برای اداره مراکز اقامتی در شمال کشور می‌گوید و تاکید می‌کند: «برخی از مراکز اقامتی و مهمانسراهای دولتی و نظامی، تابلوی اردوگاه آموزشی یا مرکز آموزشی یا امثال اینها را بر سر در مهمانسرای خود نصب می‌کنند که به نوعی از زیر قانون شانه خالی کنند اما در عمل این مراکز، بسیاری از اقامتگاه‌های خصوصی را به ورطه‌ هولناک نابودی انداخته‌اند.» وی با بیان اینکه‌ آموزش و پرورش برای هر شب اقامت یک خانواده چهارنفره هزینه‌ای حدود ۲۱هزار تومان از آنها دریافت می‌کند، می‌گوید: «اگر این نهاد مجبور بود مانند بخش خصوصی هزینه‌های متعدد برای حفظ کسب و کار خود بپردازد، هیچگاه با چنین رقمی کلاس‌های خود را به گردشگران نمی‌داد.» مهرور بر این باور است تا زمانی که ارگان‌های دولتی از تسهیلات دولتی استفاده می‌کنند و خدمات خود را به‌صورت آزاد می‌فروشند، بخش خصوص در ضعف خواهند بود.  این فعال هتلداری، با تاکید بر اینکه در حال حاضر مداخله نهادهای دولتی در گردشگری است که باعث می‌شود گردشگری رشد نکند، می‌گوید: «جایگاه این صنعت و نقش‌آفرینان آن باید به درستی و به‌صورت اصولی تعریف شود. وقتی نهادهای دولتی با بهره‌گیری از امکانات دولت درحال ارائه خدمات به گردشگران هستند، عرصه بر فعالان بخش خصوصی که با دست خالی وارد این حوزه می‌شوند و می‌خواهند روی پای خود بایستند، تنگ می‌شود.»  به باور مهرور، در حال حاضر هر کدام از مراکز اقامتی خصوصی که بتواند از رانت و رابطه با بخش دولتی استفاده کند، قادر به ادامه راه خود خواهد بود و در غیر این صورت محکوم به ورشکستگی است.

افت کیفیت در ارائه خدمات

چالش‌هایی که در پی مداخله و بنگاه‌داری نهادهای دولتی در بخش اقامت برای خصوصی‌ها ایجاد می‌شود، تنها موضوعی نیست که کارشناسان بر آن تاکید دارند. آنها در عین حال این شکل از پذیرش گردشگران را، چه از خانواده فرهنگیان کشور باشند یا خیر، به گونه‌ای بی‌احترامی به آنها می‌دانند. عدم رعایت بهداشت، نبود حداقل‌ نیازهای گردشگران، شکل اقامت آنها و... از جمله موضوعاتی است که کیفیت سفرهای اینچنینی را با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو‌ می‌کند. فعالان و کارشناسان توریسم کشور تاکید می‌کنند اگرچه استفاده از ساختمان خالی مدارس در تعطیلات، در برخی مقاصد که اقامتگاه‌های کمی دارند یا در ایام پیک سفر در مقاصد پرگردشگر، یک نوآوری در شرایط بحران است که حداقل هزینه آن از ایجاد کمپ کمتر است و شرایط بهتری از کمپ دارد، کشور باید کم‌کم از این شرایط بحرانی خارج شود. در واقع با ادامه این شرایط گردشگران به اسکان در مدارس عادت داده می‌شوند.

آنها عادت می‌کنند سفر خود را به تعطیلات موکول کنند تا اسکان مدارس دایر شود و به این ترتیب چرخه فصلی بودن گردشگری در کشور شدیدتر می‌شود. آنها پیشنهاد می‌کنند وزارت آموزش و پرورش اگر می‌خواهد به کمک گردشگری کشور بیاید بهتر است به جای اینکه متولی اقامت شود، تعطیلات خود را در طول سال توزیع کند و گردشگری پایدار را در مدارس آموزش دهد. همچنین بهتر است اسکان مدارس به تدریج از چرخه اقامت کشور حذف شود تا گردشگری و صنعت اقامت کشور کم‌کم به مسیر درست هدایت شود. این حذف و جایگزینی می‌تواند از تعطیلات تابستان که هجوم مسافران کمتر از نوروز است شروع شود؛ درحالی که گویا برخی مسوولان تازه درحال پیشرفت‌های جدیدی در این خصوص هستند. در این بین، توسعه اقامتگاه‌های ارزان‌قیمت می‌تواند جایگزین مناسبی برای مدارسی باشد که هیچ نسبتی با صنعت گردشگری ندارند؛ البته اگر خود این اقامتگاه‌ها قربانی سیاست توسعه فعالیت مدارس در امر اقامت نشوند.