- توضیحات
براساس پیش‌بینی کارشناسان اقتصادی، سال ۹۸ از نظر مالی چندان سال آسانی نخواهد بود. گردشگری نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ با این همه فعالان گردشگری همچنان تاکید دارند گردشگری می‌تواند سهم عمده‌ای در بهبود وضعیت اقتصادی کشور حتی در سال پیش‌رو داشته باشد. اگرچه این صنعت ضعف‌هایی را از سال‌های قبل با خود به سال جدید آورده؛ اما فعالان گردشگری معتقدند باید به سال پیش رو خوش‌بین بود و با نگاه به آینده‌ای روشن ضعف‌های موجود را برطرف کرد و اتفاقات جدید مثبتی را رقم زد. کارشناسان برای رسیدن به چنین آینده‌ای «توجه به برنامه‌ریزی‌های دقیق در چارچوب برنامه جامع»، «افزایش تلاش سفرا و استانداران به منظور معرفی جاذبه‌های گردشگری»، «اعطای تسهیلات به بخش خصوصی» و «تسریع روند توسعه زیرساخت‌های گردشگری» را جزو راهکارها و برنامه‌هایی می‌دانند که سال ۹۸، برای صنعت گردشگری سال رونق رقم بخورد.
لزوم پیشبرد چنین پیشنهادهایی این است که سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به‌عنوان متولی اصلی در این صنعت بتواند برنامه‌ها و فعالیت‌های راهبردی درست و بلندمدتی را در دست اقدام داشته باشد. با این همه و باوجود آنکه یک ماه از سال جدید می‌گذرد، این سازمان هنوز اعلام عمومی نکرده که برای سال ۹۸ چه برنامه‌هایی در نظر دارد. تلاش‌های «دنیای اقتصاد» برای گفت‌وگو با ولی تیموری، معاون گردشگری این سازمان درخصوص برنامه‌های سال ۹۸ نیز بی‌نتیجه ماند. البته پیش از این تیموری در یک برنامه تلویزیونی اشاره‌ای گذرا به برنامه‌های سال ۹۸ سازمان کرده و گفته بود: «تسهیل فرآیندهای مربوط به صدور مجوزها، تسریع اعطای وام‌ها و تسهیلات به سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری، ظرفیت‌سازی جوامع محلی میزبان برای ایجاد کسب و کارهای کوچک و متوسط و حوزه برنامه‌های زیربنایی، اجرای برنامه ملی توسعه گردشگری کشور، برندسازی گردشگری کشور و اجرای طرح جامع آموزش گردشگری در دستور کار قرار خواهد گرفت.» اما درباره چگونگی دستیابی به چنین برنامه‌هایی همچنان توضیحی ارائه نشده است.
لزوم گشایش قفل‌های گردشگری
اما فعالان گردشگری باوجود تمام فراز و نشیب‌هایی که صنعت گردشگری به خود دیده، امیدوار هستند با کمک دولت بتوانند چرخ‌های گردشگری را در سال ۹۸ به گردش درآورند. حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «شرایط را باید به گونه‌ای فراهم کرد که گردشگری در سبد خانوار قرار گیرد و از آن به‌عنوان کالای لوکس یاد نشود. متاسفانه در این زمینه دولت کمترین باور را به گردشگری دارد و تنها به شعارهای اولیه تبلیغاتی خود بسنده کرده است.» او معتقد است تا زمانی که اقتصاد کشور به نفت اتکا دارد برای گردشگری نمی‌توان جایگاهی قائل شد: «دولت باید گردشگری را از جایگاه فانتزی خارج کند و بودجه‌ای به آن اختصاص دهد و نگاه مالیاتی خود را از روی صنعت گردشگری حداقل برای یکی دو سال بردارد.»
رفیعی بر این موضوع تاکید می‌کند که دولت باید بخش خصوصی را تشویق به ورود به صنعت گردشگری کند: «دولت باید قفل‌هایی را که در صنعت گردشگری به وجود آمده و مانع از رشد آن می‌شود باز کند. سرمایه‌گذار خصوصی باید انگیزه برای ورود به گردشگری پیدا کند. با معافیت‌های مالیاتی و ایجاد تسهیلات لازم می‌توان به این مهم دست پیدا کرد؛ همان‌طور که کشورهای دیگر هم توانسته‌اند به توفیقاتی دست پیدا کنند.» به باور رئیس انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران، نقش سفرا و استاندارها در رونق گردشگری بسیار مهم است و آنها باید تلاش کنند تا شهرهای مختلف و به‌صورت کلی کشور را به‌عنوان رایزن فرهنگی به دنیا و حتی به مردم کشورمان معرفی کنند؛ کاری که رونق گردشگر داخلی و ورودی را به ارمغان خواهد آورد. رفیعی در ادامه از لزوم تغییر راه گردشگری می‌گوید: «معافیت‌های مالیاتی، رفع مشکلات بیمه‌ای، تخصیص تسهیلات به فعالان گردشگری، حذف اقامتگاه‌های دولتی، توجه به بخش خصوصی و... دست به دست هم می‌دهد تا راه گردشگری تغییر کرده و از روزمرگی که به آن دچار است رها شود.»
اهمیت راهبردهای بلندمدت
غلامحیدر ابراهیم بای‌سلامی، عضو شورای‌عالی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هم در این زمینه معتقد است باید راهبردهای اساسی و کلان در این زمینه به وجود آید که در حال حاضر سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری وظیفه ارائه آن را دارد؛ اما همچنان خبری از راهبردهای کلان نیست. او در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «در حال حاضر شاهد ارائه برنامه‌های کوتاه‌‌مدت و بدون نتیجه هستیم. در صورتی که باید راهبردهای بلندمدت زیر نظر کارشناسان گردشگری هر چه سریع‌تر مشخص شود تا به مرور زیرساخت‌ها و فعالیت‌های بین‌المللی و... بهبود یابد که نتیجه‌اش رونق گردشگری داخلی و ورودی خواهد بود.» ابراهیم‌بای‌سلامی با اشاره به بحران‌های سیاسی، اقتصادی و طبیعی که اقتصاد کشور و از جمله گردشگری را هم در بر می‌گیرد ادامه می‌دهد: «براساس برنامه‌های راهبردی بلندمدت می‌توان بحران‌هایی را که غیرقابل پیش‌بینی هستند مانند سیل اخیر و بحران‌های سیاسی و اقتصادی که به دلیل بحران‌های بین‌المللی به وجود آمده است مدیریت کرد؛ اما متاسفانه می‌بینیم که هر سال خالی از چنین برنامه‌هایی هستیم.»
به عقیده این کارشناس گردشگری، هر سال باید باتوجه به امکاناتی که کشور دارد از منابع به درستی استفاده شود و برای همین همچنان نباید ناامید بود. درنتیجه امسال هم باوجود ایجاد بحران‌هایی مانند سیل و تحریم می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق، گردشگری کشور را چه در بخش داخلی چه ورودی رونق داد. امیرپویان رفیعی‌شاد، رئیس انجمن صنفی دفاتر سفر و گردشگری استان تهران هم با اشاره به بیانات رهبری در زمینه «رونق تولید»، گردشگری را به‌عنوان بخش خدمات مستثنی از این شعار نمی‌داند و به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «سال ۹۸ با چالش آغاز شد و باوجود آنکه کارشناسان اقتصادی امسال را سخت‌ترین سال مالی عنوان کرده‌اند، می‌تواند فرصتی باشد تا نفت که به‌عنوان پاشنه آشیل نظام بودجه کشور شناخته می‌شود، به مرور حذف و گردشگری جایگزین آن شود.» او موضوع ایجاد تسهیلات دولتی اعم از مادی و معنوی به بخش خصوصی را موضوع مهمی می‌داند و معتقد است از این طریق می‌توان امیدی به رونق گردشگری در تمام بخش‌ها داشت.
به گفته رئیس انجمن صنفی دفاتر سفر و گردشگری استان تهران، دولت باید به کمک بخش خصوصی بیاید و نگاهش نگاه سرمایه‌گذاری بلندمدت باشد؛ نه اینکه تنها به فکر ارائه تسهیلات به بنگاه‌های زودبازدهی باشد که شاید سودی هم ندارند؛ اما سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری قطعا بازگشت سود و سرمایه به خود دولت را هم خواهد داشت. به نظر می‌رسد رونق گردشگری در گرو بهبود زیرساخت‌هایی است که هر سال از آن به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ضعف‌های صنعت گردشگری یاد می‌شود. در کنار ایجاد زیرساخت‌ها باید برنامه‌ریزی مناسب و کاربردی در زمینه تبلیغات و معرفی ایران به‌عنوان یک کشور امن و دارای جاذبه‌های گردشگری نیز صورت گیرد؛ اما باوجود در نظر گرفتن بودجه‌ای در این زمینه همچنان فعالیتی صورت نمی‌گیرد. باید دید امسال نیز فقدان برنامه‌ریزی جامع در گردشگری همچنان پاشنه آشیل این بخش خواهد بود یا مسوولان فکری برای آن خواهند کرد.