باز شدن دائمی درهای محوطه ازبکی به روی علاقه‌مندان با وجود درخواست‌های مکرر مردم و دوستداران میراث فرهنگی، طرف توجه واقع نشده است و صرفا در ایام نوروز 1404 به مدتی محدود امکان بازدید از آن برای عموم فراهم شد. حال با اتمام ایام نوروز، بار دیگر درهای این اثر ارزشمند همچون گذشته بر روی ایران دوستان بسته شده است.
در اعتراض به این وضعیت کارزاری برای آزادسازی و برقرار شدن امکان بازدید دائمی از محوطه باستانی ازبکی ایجاد شده است و در آن از مسوولان میراث فرهنگی استان البرز و وزارت میراث فرهنگی درخواست شده شرایطی را فراهم کنند که امکان بازدید از محوطه ازبکی در طول سال برای عموم مردم وجود داشته باشد.
امضا‌کنندگان این کارزار همچنین خواستار رفع مشکل مالکیت زمین‌های اطراف این محوطه باستانی و ایجاد سایت‌موزه‌ای شایسته این محوطه، در آینده نزدیک شده‌اند.
جایگاه و اهمیت محوطه ازبکی
بابک اعلایی، کارشناس ارشد باستان‌شناسی در خصوص اهمیت محوطه ازبکی به «جهان‌صنعت» گفت: تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی شبیه به محوطه ازبکی در جای‌جای ایران وجود دارد اما برخی از تپه‌ها و محوطه‌ها شاخصه‌های خاصی دارند که جایگاه آنها را شاخص‌تر می‌کند. به نسبت اهمیت تپه‌های تاریخی، شرایط حفاظت و معرفی آنها به مردم و انجام اقدامات تحقیقاتی باستان‌شناسان هم باید شاخص‌تر باشد. محوطه ازبکی مشمول بر 10تپه بوده است که درسال‌های اخیر با گسترش کشاورزی از تعداد این تپه‌ها کم شده است. در تعطیلات نوروز امسال اقدام مثبتی انجام گرفته بود و درهای محوطه ازبکی برای بازدید عموم باز شد. بعد از عید اما باردیگر امکان بازدید برداشته شد و فنس‌های محوطه را بستند.
وی افزود: چند سالی است وعده‌هایی مطرح می‌شود و می‌گویند قرار است به وضعیت محوطه ازبکی رسیدگی شده و آن را تبدیل به سایت موزه کنند اما این وعده‌ها تاکنون به سرانجام نرسیده است. توجه داشته باشید که محوطه ازبکی گسترده بوده و چیزی بالغ بر 80 تا 100هکتار وسعت دارد و باستان‌شناسان برجسته‌ای نظیر دکتر مجیدزاده و دکتر ملک‌زاده روی آن کار کرده‌اند. همچنین لایه‌هایی از دوره مادها و نیز آثاری از دوره هخامنشی از محوطه ازبکی به دست آمده است. افزون بر این «یان تپه» که تپه‌ای کوچک‌تر از ازبکی است در نزدیکی این محوطه قرار داشته و قدمتی بالغ بر 9هزار سال دارد. محوطه ازبکی، هم از بابت توالی تاریخی آن اهمیت دارد و هم به سبب دژ مادی که آنجا واقع شده دارای اهمیت است.
توجه داشته باشید که آثار قابل مطالعه از مادها در چند جای کشور بیشتر به دست نیامده است. جالب آنکه در محوطه ازبکی هم دژ مادی وجود دارد و هم آثار معماری از دوره هخامنشی در آن به‌جا مانده است.
لزوم تبدیل محوطه به سایت موزه
این باستان‌شناس خاطرنشان ساخت: با توجه به اهمیت محوطه ازبکی، این مکان می‌تواند پس از امکان‌سنجی، تبدیل به سایت موزه شود. توجه داشته باشید که موقعیت این تپه تاریخی نیز بسیار خاص است و تا شعاع 100کیلومتری این محوطه شهرهای پرجمعیتی نظیر تهران و کرج واقع شده‌اند و چند اتوبان از مجاورت آن عبور کرده است. به نظرم با نصب تابلوهای معرفی در کنار مسیر به راحتی می‌توان زمینه بازدید علاقه‌مندان از «ازبکی» را فراهم آورد. به هر روی بازدید از یک چنین اثر تاریخی می‌تواند در زمینه آموزش و انتقال فرهنگ فرصتی ویژه باشد. همچنین استقرار راهنما و فراهم کردن شرایط بازدید از «ازبکی» می‌تواند در زمینه انتقال فرهنگ و آشنایی مردم با تاریخ موثر باشد.
وی افزود: باید اذعان داشت باتوجه به اینکه محوطه ازبکی یک محوطه ثبت ملی شده است، نباید درهای آن به روی مردم بسته باشد و مردم عادی هم باید حق بازدید از آن را داشته باشند. برخی این شائبه را مطرح می‌کنند که حضور مردم عادی در محوطه تاریخی ممکن است موجب وارد آمدن آسیب به آثار شود، به نظر من اما چنانچه نظارت و تمهیدات نظارتی در نظر گرفته شود و نیز با تنظیم ساعت بازدید و مدیریت صحیح، مثل همه محوطه‌های تاریخی دنیا باید امکان بازدید وجود داشته باشد.
نویسنده کارزار «درخواست آزادسازی و امکان بازدید دائمی از محوطه باستانی ازبکی» ضمن تاکید بر کار کردن باستان‌شناسان برجسته کشور در محوطه ازبکی خاطرنشان ساخت: از هر سو که به این محوطه نگاه کنید متوجه اهمیت آن می‌شوید و معتقدم که نباید مردم را از امکان بازدید از یک چنین اثری محروم کرد.
شاید در سال‌های اخیر اقداماتی برای این محوطه انجام شده باشد اما به نظرم این اقدامات کافی نیست و ازبکی نیازمند رسیدگی بیشتری است.
فراموش نکنیم که باز شدن درهای محوطه به روی عموم می‌تواند باعث شود که مردم تصور نکنند که به آثار تاریخی باید با دیده گنج‌یابی نگریست، بلکه دریابند ابعاد تاریخی و فرهنگی موضوع چقدر جالب توجه و مهم است.
وی در خاتمه یادآور شد: محوطه ازبکی به لحاظ تاریخی جایگاهی دارد که می‌توان آن را با شهر سوخته و امثال آن قیاس کرد و نباید از آن غافل شویم.
به نظرم وقتی که یک چنین محوطه‌ای بیخ‌گوش پایتخت تبدیل به سایت موزه نشده و یا به نحوی شایسته به آن رسیدگی نشده است، وضعیت محوطه‌های دیگر در هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان، کرمان و سایر نقاط هم نباید بهتر باشد. در واقع شرایط امروز محوطه ازبکی حکم یک دماسنج را دارد که باید به آن توجه و رسیدگی شود.