ظرفیت مغفول «غذای ایرانی»

صدیقه نژادقربان در دنیای اقتصاد نوشت : اناربیج، میرزاقاسمی، باقلاقاتق، زیتون پرورده، کباب ترش، کته و بسیاری دیگر از غذاهای ناب گیلانی، توانسته خود را به جهان معرفی کند و این استان را به واسطه غذا به یک منطقه برتر غذایی تبدیل کند. سایت TasteAtlas، راهنمای آنلاین تجربه سفر برای غذاهای سنتی، بهترین مناطق غذایی جهان را رتبه‌‌‌‌بندی کرد که براین اساس «گیلان» به‌‌‌‌عنوان تنها منطقه غذایی ایران توانست در این لیست ۱۰۰ منطقه برتر جای بگیرد و رتبه بیست و چهارم را به خود اختصاص دهد.

گیلان با ۲۲۰ نوع غذا، یکی از متنوع‌‌‌‌ترین غذاها را دارد که علاوه بر به دست آوردن امتیازاتی چند در این سایت گردشگری، در یونسکو نیز توانسته به‌‌‌‌عنوان شهر خلاق خوراک به ثبت برسد. بنابراین غذا را می‌توان یکی از محرک‌‌‌‌های اصلی سفر به این استان دانست؛ چرا که در سفر به گیلان، تنها طبیعت و سایت‌‌‌‌های گردشگری آن نیست که برای مسافران و گردشگران جذابیت دارد، بلکه، غذاها و نحوه پخت و وسایل مورد نیاز برای پخت غذاها نیز از جاذبه‌‌‌‌های مهم سفر به گیلان به‌‌‌‌شمار می‌‌‌‌رود. در سفر به استان گیلان اگر هوس کته و باقلاقاتق و مرغانه با ماهی شور یا سفید و سیر ترشی کنید، فقط کافی‌ست به راسته ماهی فروشان رشت یا هر شهر دیگری از گیلان بروید و به خرید ماهی، زیتون، دِلار و دیگر محصولات غذایی محلی مشغول شوید.

قدم زدن در بازارهای محلی گیلان، یکی از جاذبه‌‌‌‌های مهم سفر برای گردشگران محسوب می‌شود. زنان و مردان محلی محصولات غذایی خود را به بازار آورده و با پهن کردن بساط روی زمین، محصولات خود را به فروش می‌‌‌‌رسانند. ترکیب بازاری رنگارنگ با صداهای محلی، گردشگران زیادی را مشتاق به قدم زدن در راسته ماهی فروشان می‌‌‌‌کند. این منطقه برتر غذایی با ترکیب سیر و بادمجان و انار و دِلار متنوع‌‌‌‌ترین و لذیذترین غذاها را فراهم می‌‌‌‌کند که این مقصد بسیار زیبا و خوش آب و هوای گردشگری را به یک برند جهانی غذا تبدیل کرده است.

اینکه گیلان توانست از بین نزدیک به ۴۰۰هزار غذا و ۱۱۵هزار محصولات غذایی، با کسب بالاترین امتیازها در بین ۱۰۰ منطقه غذایی برتر جای بگیرد، فرصت مناسبی برای این استان حداقل به واسطه غذاهایش به جهان و جذب گردشگران از سراسر جهان فراهم می‌‌‌‌کند. زیرا غذا یکی از دلایل مهم سفر به برخی مقاصد برای بسیاری از گردشگران است. در واقع غذا ممکن است در انتخاب مقصد تاثیر بگذارد. بنابراین از این منظر، برند شدن گیلان به واسطه تنوع غذایی‌‌‌‌اش، می‌تواند برای متولی و فعالان گردشگری، شرایط جذب گردشگران را فراهم کند. اما با نگاهی به لیست ۱۰۰ منطقه برتر غذایی، باید گفت که غذاهای ایرانی نتوانسته به جایگاه واقعی خود در سطح جهانی دست یابد. ایتالیا توانست ۱۷ منطقه غذایی خود را در این لیست جای دهد و بیشترین سهم منطقه غذایی برتر را به خود اختصاص دهد. آمریکا و فرانسه هر کدام با ۱۱ منطقه، اسپانیا با ۱۰ منطقه و هند با ۸ منطقه غذایی توانستند پس از ایتالیا بیشترین سهم از این مناطق برتر را به دست آورند.

همچنین ۲ تا ۵ منطقه از اکثر کشورهای ثبت شده، در این لیست حضور دارند؛ این در حالی است که ایران با این حجم عظیم از تنوع غذایی، تنها یک سهم در این لیست ۱۰۰ منطقه‌ای به دست آورده است. می‌توان جای خالی دیگر استان‌‌‌‌ها را به خوبی احساس کرد. کرمانشاه دیگر شهر خلاق خوراک ثبت شده در یونسکو، از فهرست برترین مناطق غذایی این سایت آنلاین گردشگری از نگاه غذاهای سنتی جای مانده است. همان‌طور که استان‌‌‌‌های جنوبی به‌‌‌‌واسطه سبک غذایی متفاوت و لذیذ خود یا استان‌‌‌‌های غربی و شرقی و مرکزی که هر کدام حداقل ۱۰۰ نوع غذای خاص منطقه خود را دارند، نتوانستند به‌‌‌‌عنوان یک مقصد برتر غذایی معرفی شوند.

در این روزهایی که بازار گردشگری ایران، به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی نه تنها جایگاه قابل‌توجهی در سطح جهانی به دست نیاورده است، بلکه به‌‌‌‌واسطه تاثیرپذیری از هر رویداد داخلی و خارجی، اندک گردشگران خود را نیز از دست می‌‌‌‌دهد، تمرکز بر محوریت خوراک و شناساندن ایران از بعد مقصدی با متنوع‌‌‌‌ترین فرهنگ و خوراک بهترین فرصت مناسب را برای جذب گردشگران و توجه به مقاصد غذایی ایران فراهم می‌‌‌‌کند. اما آنچه که در سیاست‌‌‌‌های جذب گردشگر از سوی فعالان این عرصه و سیاستگذاران گردشگری مشاهده می‌‌‌‌کنیم تمرکز صرف بر چند مقصد سنتی همچون تهران، اصفهان، یزد، شیراز و مشهد است که از منظر غذایی توجهی به جذب گردشگران نمی‌شود.

در واقع غذا و خوراک جایگاهی در انتخاب معرفی مقاصد گردشگری از سوی برنامه‌‌‌‌ریزان و طراحان جذب توریست بین‌المللی ندارد، در نتیجه حتی مقاصدی که از منظر غذا جایگاهی در سطح جهانی به دست آورده‌‌‌‌اند در بسته مسافرتی گردشگران خارجی به ایران قرار ندارند. گیلان وکرمانشاه که به واسطه تنوع غذایی خود جایگاهی جهانی به دست آورده‌‌‌‌اند عمدتا در پکیج مقاصد سفر به ایران گنجانده نشده‌‌‌‌اند و شاید درنظر نگرفتن تمامی ابعاد علاقه‌مندی مسافران و تمرکز صرف بر بعد تاریخی و فرهنگی گردشگری، ایران را از تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری جذاب باز داشته است و تنها نمی‌توان بحران‌‌‌‌های سیاسی و اقتصادی و بهداشتی را مقصر نادیده گرفته شدن جاذبه‌‌‌‌های گردشگری ایران دانست.

بحران‌‌‌‌های سیاسی و اقتصادی و بهداشتی در کشورهایی همچون ترکیه که اکنون رتبه پنجم برترین مقاصد توریستی جهان را به خود اختصاص داده است، نیز وجود دارد، اما هربار این بازار گردشگری است که پس از وقفه‌‌‌‌ای کوتاه به نجات اقتصاد این کشور می‌‌‌‌آید و محرکی برای توسعه اقتصادی و حتی سیاسی ترکیه به‌‌‌‌شمار می‌‌‌‌رود. چرا که این کشور توانسته از تمامی پتانسیل‌‌‌‌های خود برای جذب گردشگران استفاده کند و غذا نقش مهمی در جذب گردشگران به ترکیه دارد. وعده صبحانه ترکی یکی از جاذبه‌‌‌‌های مهم سفر به ترکیه برای گردشگران از سراسر جهان محسوب می‌شود. چنان که در سال گذشته CNN در گزارشی صبحانه ترکیه را در رتبه اول ۱۰۰ صبحانه برتر قرار داده بود و اتفاقا خبری از صبحانه‌‌‌‌های ایرانی در این لیست ۱۰۰تایی نبود.