باتوجه به اینکه توافق برجام میان ایران و قدرت‌های جهان در حال نهایی شدن است پیش‌بینی‌ها بر این مبناست که با نهایی شدن این توافق، افق‌های روشن‌تری در حوزه صنعت گردشگری کشور شکل گیرد.
برای بررسی دقیق‌تر نتایج و پیامدهای برجام برای حوزه گردشگری کشور گفت‌و‌گویی با رحیم یعقوب‌زاده رییس مرکز گردشگری علمی، فرهنگی دانشجویان ایران صورت دادیم.
وی معتقد است اگرچه انجام توافق می‌تواند دستاوردهای مثبتی برای صنعت گردشگری کشور داشته باشد اما افزایش گردشگران ورودی در دوران پسابرجام محدود خواهد بود، چراکه از بین بردن دید منفی موجود در خصوص ایران در عرصه بین‌المللی زمانبر بوده و نیاز به برنامه‌ریزی و اقدامات هدفمند دارد.
مشروح گفت‌وگوی «جهان‌صنعت» با یعقوب‌زاده رییس مرکز گردشگری علمی، فرهنگی دانشجویان ایران و مدرس دانشگاه در پی می‌آید.
با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود در آینده نه‌چندان دور توافق هسته‌ای حاصل شود فکر می‌کنید اثرات و پیامدهای امضای توافق برای صنعت گردشگری کشور چه باشد؟
توجه داشته باشید که یک تجربه کوتاه‌مدت پسابرجامی در سال ۱۳۹۵ داشته‌ایم و شرایط پسابرجامی در دوره گردشگری را یک‌بار تجربه کرده‌ایم. برخلاف تصوری که در آن سال‌ها ایجاد شده بود و حتی در آن زمان رییس سازمان وقت میراث فرهنگی اعلام کرد که در دوره پسابرجام با سونامی گردشگران(ورودی) مواجه خواهیم شد اما این امر محقق نشد. این نگاه(خوش‌بینانه) حاصل غفلت از نگاه تخصصی به گردشگری است. واقعیت آن است که شاید(امضای توافق) به طور موقت شوکی به صنعت گردشگری کشور وارد کند و به عنوان مثال برای ۵ ماه گردشگران بین‌المللی ورودی به کشور با رشد ۵۰درصدی مواجه شوند، اما زمانی توسعه پایدار در حوزه گردشگری اتفاق می‌افتد که بسترهای لازم برای رشد صنعت گردشگری را فراهم کرده باشیم و بتوانیم یک شرایط مطلوب را برای دوره‌ای طولانی‌تر داشته باشیم.
فکر می‌کنید چه اقداماتی باید برای دوران پسابرجام مورد توجه قرار گیرد تا صنعت گردشگری بتواند از نتایج توافق احتمالی منتفع شده و با یک توسعه پایدار مواجه شود؟
بعضا پیش‌بینی می‌شود که در دوران پسابرجام با تقاضای بیشتر گردشگران خارجی برای ورود به ایران روبه‌رو شویم، اما توجه داشته باشید که برای تحقق این امر باید برای دوره پسابرجام برنامه‌ریزی مشخص داشته باشیم. در غیر این صورت تنها اتفاقی که می‌افتد آن است که یک شوک موقت به صنعت گردشگری وارد می‌شود و نهایتا یک دوره ۳ تا ۶ ماهه با رشد نهایتا ۵۰ درصدی میزان گردشگران ورودی مواجه می‌شویم. در نظر داشته باشید که حتی اگر این افزایش برای دو یا سه سال نیز اتفاق بیفتد نمی‌توانیم آن را به عنوان یک موفقیت در نظر بگیریم.
به نظرم باید قبل از حصول توافق برای دوران پسابرجام در حوزه گردشگری برنامه‌ریزی مشخص داشته باشیم. در این برنامه‌ریزی باید شرایط موجود از جمله تحریم‌ها و مشکلاتی که با کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی داریم مورد توجه قرار گیرد. باید دید که در صورت حصول توافق چه تحریم‌هایی برداشته می‌شود اما به هر روی نگاه خوش‌بینانه به ما می‌گوید که شرایط در حوزه گردشگری بهبود می‌یابد و تسهیلاتی برای بهبود شرایط گردشگران ورودی به کشور فراهم می‌شود. لذا در کوتاه‌مدت می‌توانیم شاهد رشد محدود و ۳۰ تا ۵۰ درصدی ورود گردشگران به کشور باشیم و مطمئنا برخی پیش‌بینی‌هایی که مطرح می‌کنند و گفته می‌شود میزان گردشگر ورودی به کشور سه برابر می‌شود محقق نخواهد شد.
فکر می‌کنید چه عواملی باعث می‌شوند که میزان گردشگران ورودی به ایران در دوران پسابرجام برخلاف پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه صورت گرفته با رشد چند برابری مواجه نشوند؟
اولین دلیل آن است که متخصصان و مدیران کارآمد (در حوزه گردشگری) بر سر کار نیستند.
مدیران کارآمد و متخصصان کارآمد باید در خصوص دوران پسابرجام پیش‌بینی‌های لازم را داشته باشند و چالش‌های موجود را شناسایی کنند.
صرفا اینکه توافق حاصل شود و سختگیری‌ها کمتر شود به تنهایی کافی نیست و باید بسترها و ظرفیت‌های لازم فراهم شود.
فرض کنیم همین فردا توافق حاصل شود، آیا پایگاه‌های اطلاع‌رسانی بین‌المللی داریم که بتواند ایران را به عنوان یک مقصد گردشگری جذاب معرفی کند؟ آیا تصویر ذهنی مناسب از ایران در اذهان کشورهای دیگر و به ویژه در کشورهای اصلی فرستنده گردشگران بین‌المللی مثل اروپا و آمریکای شمالی وجود دارد؟ آیا می‌توان تصویر ذهنی موجود از ایران در سطح جهان را در عرض دو یا سه ماه تغییر دهیم که آنها راغب شوند در کشور ما حضور یابند؟
امروز تعداد پایگاه بین‌المللی چندزبانه کشور در حوزه گردشگری بسیار محدود است. در زمینه معرفی ایران در شبکه‌های مجازی و شبکه‌های تلویزیونی بین‌المللی باید اقدامات مشخص صورت گیرد که تاکنون در این حوزه‌ها اقدامات بسیار اندکی صورت گرفته است.
فکر می‌کنید وضعیت زیرساخت‌های گردشگری و رفاهی کشور به گونه‌ای است که بتوانیم در دوران پسابرجام پذیرای خیل عظیم و چند برابری گردشگران بین‌المللی باشیم؟
ظرفیت‌های اولیه حوزه گردشگری در کشور وجود دارد و به لحاظ هتل، راه‌ها و مواردی از این دست در کشور زیرساخت‌ها به گونه‌ای فراهم است که می‌توانیم میزان گردشگران ورودی به کشور را تا سه برابر میزان فعلی داشته باشیم.
خوشبختانه راه‌های ریلی و جاده‌ای کشور از بسیاری از کشورهای دیگر بهتر است و صرفا در زمینه خطوط هوایی مشکلاتی داریم. بنابراین خیلی از مواردی که مسیر گردشگری را برای ورود گردشگران بین‌المللی به کشور فراهم می‌کند داریم.
البته در زمینه رستوران‌های بین‌المللی و برخی موارد دیگر کم و کاستی‌هایی وجود دارد اما اینها مربوط به مواردی است که باید در دوران پسابرجام بلافاصله اقدامات لازم برای ایجاد آنها در دستور کار قرار گیرد.
با این وجود این انتظار وجود ندارد که مواردی از این دست در ۷ ماه محقق شود و می‌تواند در قالب برنامه‌ای دوساله این موارد را ایجاد کرد.
بنابراین منظور من آن است که مشکل اصلی ما از بعد سخت‌افزاری و تجهیزات نیست بلکه مشکل اصلی ما تاثیر منفی نگاهی است که به کشور وجود دارد و باید اصلاح شود.
فکر می‌کنید در کوتاه‌مدت و یا میان‌مدت می‌توان به اصلاح چهره بین‌المللی ایران در عرصه جهانی خوش‌بین بود؟
با این افرادی که می‌شناسم و متولی حوزه گردشگری هستند قطعا اصلاح چهره بین‌المللی ایران در عرصه جهانی لااقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت اتفاق نخواهد افتاد.
یکی از کارهای عمده ما باید این باشد که بلافاصله پس از توافق شروع کرده و از طریق تبلیغات و ساخت تیزرها برای معرفی جاذبه‌های کشور و معرفی ایران در شبکه‌های اجتماعی و تلویزیونی چندزبانه اقدام کنیم تا تصویر ذهنی منفی که در خصوص ایران وجود دارد از بین برود.
متاسفانه در عرصه بین‌المللی برخی فکر می‌کنند که ایران امکانات ندارد و یا تصور می‌کنند که اینجا مرتب بمب‌گذاری می‌شود و امنیت ندارد. این در حالی است که به عنوان ساکنان ایران می‌دانیم وضعیت کشور به این شکل نیست.
برخی این نکته را مطرح می‌کنند که مسائلی نظیر نوع پوشش و چارچوب‌های فرهنگی و وضعیت آزادی‌های اجتماعی ایران نیز ممکن است باعث شود تمایل گردشگران بین‌المللی برای حضور در ایران کاهش یابد، نظر شما در این خصوص چیست؟
نباید توقع داشته باشیم که مسائلی اینچنینی دستخوش تغییر شود. به هر روی هر کشوری برای خود نظام مشخصی دارد و در نظام ما نیز حکم بر این است که آزادی‌های اجتماعی باید در حدی که شعایر اسلامی حکم می‌کند رعایت شود.
بنابراین در این حوزه امکان تغییر وجود ندارد، اما یک زمانی بحث‌هایی مرتبط با مسائل اجتماعی وجود دارد و ممکن است احساس ناامنی در خصوص کشوری وجود داشته باشد.
مشکل اساسی کشور ما این است که بیش از آنکه واقعا ناامنی وجود داشته باشد احساس ناامنی برای علاقه‌مندان سفر به ایران وجود دارد.
یعنی تصور گردشگران بین‌المللی این است که ایران کشور ناامنی نیست و باید حتما در جهت رفع این مشکل اقداماتی صورت دهیم.
این اقدام باید چند بخشی باشد و وزارت میراث فرهنگی باتوجه به ناکارآمدی‌های موجود در آن قطعا نمی‌تواند به تنهایی اقدام کند.
در نهایت باید بگویم گردشگران بین‌المللی نباید تصور کنند که ایران کشور ناامنی است یا جنگ در آن جریان دارد.
جهان صنعت