زنگ خطر برای معادن ایران

 این هیجانات و ترس‌ها همیشه در بازار سنگ‌آهن وجود دارند. پس از شکست سد باطله برداری در واله برزیل و کاهش عرضه از یکی از بنادر در استرالیا عامل رشد قیمت شد و قیمت را به نزدیک ۱۳۰ دلار در هر تن نیز رساند. با این حال بازار بعد از مدتی متوجه ضریب خطای محاسباتی خود در برآورد میزان کسری سنگ‌آهن شد و شروع به تعدیل خود کرد. این تعدیل تا قیمت‌های زیر ۹۰ دلار ادامه یافت اما حالا بار دیگر نگرانی از پتانسیل‌های محدودیت زا در تولید فولاد در چین به محرکی برای قیمت‌های این کالا تبدیل شده است و آن را به کنترل خود درآورده است. عامل دوم تعرفه‌هایی است که ایران روی صادرات سنگ‌آهن خود اعمال کرده است. رویترز در این رابطه در گزارشی نوشت تجار چینی به‌دلیل تعرفه ۲۵ درصدی دولت ایران روی سنگ‌آهن، خریدهای خود را کاهش داده‌اند و این خبر روی بازار جهانی سنگ‌آهن تاثیر گذاشته است. براساس این گزارش چین میزان خرید خود را از ایران در ماه‌های اوت و سپتامبر در مقایسه با جولای و قبل از آن کاهش داده و احتمالا این روند کاهشی در ماه‌های آینده ادامه یابد که این مساله روی بازار فولاد جهان نیز اثر می‌گذارد.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد» با تصمیم وزارت صنعت و ابلاغ آن به سازمان‌های مربوطه از جمله گمرک، از ابتدای مهر (۲۳ سپتامبر) صادرات سنگ‌آهن با ۲۵ درصد عوارض روبه‌رو شده است که گفته می‌شود این تصمیم در راستای مبارزه با خام فروشی سنگ‌آهن اتخاذ شده تا بتواند نیازهای داخلی کشور را در حوزه فولاد تامین کند. طبق محاسبات رویترز و براساس ردیابی کشتی‌ها و داده‌های بندری، ایران در ماه اوت نسبت به جولای ۸/ ۳۷ درصد و در مقایسه با اوت سال گذشته ۴/ ۲۳درصد سنگ‌آهن کمتری به چین ارسال کرده است که این ارقام نشان دهنده افت شدید آمارهای صادراتی سنگ‌آهن در سه ماهه دوم خواهد بود. ژائو یو، تحلیلگر بازارهای کالایی در این باره می‌گوید: بسیاری از بازرگانان به دلیل تحریم‌های ایالات‌متحده، سنگ‌آهن را از ایران خریداری نمی‌کنند و اکنون با محدودیت‌های خودخواسته دولت ایران شرایط برای تولیدکنندگان ایرانی سخت‌تر از گذشته خواهد شد. دو تاجر چینی به رویترز گفته‌اند که آنها فقط می‌توانند از روش نقدی و انتقال تلگرافی به‌عنوان روش پرداخت استفاده کنند، زیرا معامله بانکی با ایران حساسیت برانگیز است و برای شرکت‌های خارجی مشکلاتی را به همراه دارد. به گفته آنها که سالانه ۲ تا ۳ میلیون تن از ایران سنگ‌آهن وارد می‌کرده‌اند، مهم‌ترین مزیت سنگ‌آهن ایران که باعث می‌شد همه خطرات آن را تحمل کنیم ارزان بودن آن بود که اکنون با تعرفه‌های فعلی این مزیت از بین رفته است.

وی در پاسخ به این سوال که چرا چین قبل از شروع اعمال تعرفه‌ها خرید خود را کاهش داده گفت: این به آن دلیل بود که اگر قیمت‌ها در ایران افزایش یابد زمان کافی برای جایگزینی وجود داشته باشد. این تاجر سنگ‌آهن به رویترز اعلام کرده است قرار است خریدهای خود را به جای ایران از آفریقا یا آسیای جنوب شرقی انجام دهد.  براساس اطلاعات سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، این کشور در سال مالی منتهی به ۲۰ مارس ۲۰۱۹ مجموعا ۱۷ میلیون تن سنگ‌آهن به بازارهای خارجی صادر کرده و چین، بزرگ‌ترین بازار مصرفی سنگ‌آهن جهان، حدود ۹۰ درصد از صادرات ایران را به میزان ۷/ ۱۴ میلیون تن سنگ‌آهن در سال ۲۰۱۸ خریداری کرده که ۴/ ۱ درصد از کل واردات آن را تشکیل می‌دهد. به عبارتی خیلی ساده باید گفت کل صادرات ایران تنها ۴/ ۱ درصد از کل واردات چین را شامل می‌شود اما ۹۰ درصد از درآمد صادراتی تهران برای سنگ‌آهن از این کشور است و یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد روی‌گردانی تجار چینی چه نتایجی می‌تواند به همراه داشته باشد؛ به‌خصوص آنکه این میزان صادرات بنا بر پیش‌بینی کارشناسان توسط بازارهای داخلی جذب نخواهد شد و روی دست آنها خواهد ماند.

رویترز نوشته است موضوع کاهش صادرات سنگ‌آهن ایران بر بازارهای جهانی اثر جدی نخواهد داشت و شاید در یک دوره بسیار کوتاه مدت روی قیمت‌ها اثر بگذارد اما موضوع مهمی نیست، زیرا خریداران محصول مورد نیاز خود را از معادنی مانند بی‌اچ‌پی یا ریو تینتو یا فورتسکیو خریداری خواهند کرد اما تولیدکنندگان و معادن ایرانی حتما با مشکل مواجه خواهند شد. در مورد موضوع دیگر یعنی کاهش تولید فولاد در چین به‌دلایل زیست محیطی برخی خبرها از برخورد قهری دولت چین با تولیدکنندگانی که تولید خود را کاهش نداده‌اند حکایت دارند. به‌عنوان مثال گفته می‌شود مدیر یک شرکت تولیدکننده فولاد در تانگشان، شهری در شرق پکن، اواسط ماه جولای بازداشت شد. یک مقام آگاه درباره این پرونده اعلام کرده است که دولت از مهار تولید ناامید شده، زیرا تولیدکنندگان چندان به این تصمیم توجه نکرده و تولید خود را کاهش نداده‌اند و در نتیجه مقامات پکن تصمیمات قهری در پیش گرفته است. این مساله نگرانی‌هایی را در بازار ایجاد کرده است.

دولت چین تا فاصله سال ۲۰۱۶ تنها توانستند ۱۵۰ میلیون تن از تولید را کاهش دهند اما با رونق قیمت فولاد در سال ۲۰۱۷ دوباره تولید افزایش یافت. از طرفی دولت چین در تلاش است تا مانع از کاهش تقاضای فولاد در این کشور شود. دلیل این امر نیز کاهش تقاضا در بخش خودروسازی این کشور است که با توسعه زیرساخت‌ها می‌تواند جایگزین شود اما احتمالا این موضوع زمان می‌برد. وزارت صنعت و فناوری اطلاعات چین می‌گوید نظارت بر جلوگیری از تولید بیش از حد را تقویت خواهد کرد. تولید بیش از حد فولاد در چین می‌تواند وارد آسیای جنوب شرقی و جاهای دیگر شود و فشار کلی به بازار آسیا وارد آورد و تمام این موارد در میان مدت مسیر آینده قیمت سنگ‌آهن را تعیین می‌کند.