جنگ روسیه و اوکراین معادلات پیچیده‌ای برای بازار نفت ایران رقم زده است. فعالان صنعت نفت ایران می‌گویند که تخفیف‌های زیاد روسیه برای نفت خود باعث شده است که مشتریان قدیمی بازار ایران یعنی چین و هند به خرید قابل‌توجه نفت از روسیه و جایگزینی ایران روی آورند. رویترز هم به‌تازگی مدعی شده است که واردات نفت چین از ایران پس از جنگ اوکراین به حدود یک‌سوم کاهش داشته و مطابق اعلام کپلر درحال‌حاضر چیزی حدود ۴۰ میلیون بشکه نفت ایران از بهمن و اسفند سال گذشته تاکنون بدون مشتری روی آب معطل مانده‌اند.
ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود و ایران تولید نفت یکی دیگر از رقبای خود را دوبرابر کرده است! ایران با ارسال میعانات گازی به ونزوئلا و ترکیب آن با نفت سنگین این کشور، تولید نفت ونزوئلا را دوبرابر کرده و چین نفت این کشور را ۲۵ دلار زیر قیمت بازار می‌خرد!
بااین‌حال رویترز در گزارشی دیگر می‌نویسد که صعود قیمت جهانی نفت می‌تواند خیال ایران را تاحدی از درآمدهای نفتی راحت کند که برای مذاکرات احیای برجام امتیاز ندهد و حمید حسینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفتی به «شرق» می‌گوید که مشتری برای میعانات گازی وجود نداشته و ایران با ارسال آن به ونزوئلا می‌تواند از این کشور کالاهای ارزان دیگری بگیرد.
رویترز: ۴۰ میلیون بشکه نفت ایران بدون مشتری است
چندی پیش فعالان صنعت نفت از تخفیف ۳۰ دلاری نفت روسیه و اختلاف ۱۰درصدی آن با قیمت نفت ایران خبر دادند و گفتند تزارها مشتریان بزرگ نفت ایران مانند چین و هند را به‌سوی بازار خود کشانده‌اند.
رویترز اخیرا در گزارشی مدعی شده است که واردات نفت چین از ایران به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش داشته و به حدود یک‌سوم قبل از جنگ اوکراین رسیده است.
این خبرگزاری توضیح داده است که چین تا قبل از جنگ اوکراین، روزانه بین ۷۰۰ تا ۹۰۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد می‌کرد اما رویترز به نقل از ایمان ناصری، مدیر بخش خاورمیانه شرکت مشاوره «اف.جی.ای»، نوشته است که تخمین زده می‌شود صادرات نفت ایران به چین در آوریل به سطح ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار بشکه در روز، سقوط کرده است.
این خبرگزاری می‌نویسد که وضعیت فعلی موجب شده تا بنا به گزارش مؤسسه کپلر حدود ۴۰ میلیون بشکه از نفت ایران، روی نفتکش‌ها در آسیا و حوالی آب‌های سنگاپور بدون مشتری و بلاتکلیف باشند.
رویترز اضافه می‌کند برخی از این نفتکش‌ها از ماه فوریه (بهمن و اسفند سال گذشته) در این محل لنگر انداخته‌اند.
ونزوئلا رقیب دوم بازار نفت ایران در چین؟!
حالا به نظر می‌رسد رقیب دیگری هم برای ایران دست‌کم در بازار قدیمی‌اش، چین، وجود دارد.
گزارش ماهانه بازار نفت اوپک در دسامبر ۲۰۲۱ (آذر) نشان می‌داد تولید ونزوئلا نسبت به مدت مشابه سال گذشته تقریبا دوبرابر شده بود. همچنین ونزوئلا در مارس هم ۶۹۷ هزار بشکه در روز نفت تولید کرد که ۳۳ درصد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بهبود داشت. این رشد چشمگیر را می‌توان به طیفی از عوامل ارتباط داد ولی شاید مهم‌ترین عامل کمک‌های فنی و مواد رقیق‌کننده ارائه‌شده از سوی ایران باشد.
چهارم مهرماه سال گذشته، رویترز به نقل از پنج منبع آگاه از انعقاد یک قرارداد بزرگ نفتی میان ایران و ونزوئلا خبر داد.
همچنین ایرنا به نقل از نشریه El Nuevo Herald نشریه اسپانیایی‌زبان آمریکایی نوشته است که ونزوئلا با کمک ایران موفق شده است در ماه‌های اخیر تولید نفت خود را به بالاترین ظرفیت برساند و حدود دوبرابر کند.
بر اساس اعلام صنعت نفت ونزوئلا به این روزنامه آمریکایی، تولید نفت کاراکاس در ماه دسامبر (آذرماه) به‌طور میانگین به ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسید و در ژانویه سال جدید (دی- بهمن) تا تولید۸۵۰ هزار بشکه نفت در روز باقی ماند که این مسئله به دلیل دریافت مواد رقیق‌کننده صادراتی از سوی ایران محقق شده است.
بنا به گزارش این روزنامه، ارقام جدید تولید نفت ونزوئلا که حدود ۹۰۰ هزار بشکه نفت در روز است در مقابل تولید ۴۵۰ هزار بشکه در اوایل سال ۲۰۲۱، باعث شگفتی بازارهای نفتی جهان شده است. این ارقام به آمار اعلام‌شده از سوی «نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهوری این کشور که تولید نفت حدود یک میلیون بشکه نفت را برآورد کرده بود، بسیار نزدیک است.
این در حالی است که تولید نفت ونزوئلا به‌ویژه بر اثر تحریم‌های آمریکا علیه شرکت تولید نفت دولت ونزوئلا در سال ۲۰۱۹ به‌شدت کاهش یافته بود و البته در این گزارش تأکید می‌شود که کشورهایی مانند روسیه در مقابل تحریم‌های آمریکا به دنبال کمک به ونزوئلا بودند اما به دلیل از‌دست‌دادن منافع خود حاضر به کمک به ونزوئلا نشدند اما ایران کمک‌های خود را به ونزوئلا دریغ نکرده است.
کارشناسان بر این باور هستند که از حدود ۹۰۰ هزار بشکه نفتی که ونزوئلا در روز تولید می‌کند، حدود ۶۰۰ هزار بشکه آماده صادرات به کشورهایی از جمله چین است که با وجود تحریم‌ها و تهدیدهای آمریکا از مبادله تجاری با دولت ونزوئلا استقبال می‌کنند.
قسمت اعظم نفت ونزوئلا از طریق تانکرهای نفتی به مالزی و سنگاپور ارسال می‌شود و از آنجا به چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مشتری نفت ونزوئلا فروخته می‌شود.
میعاناتمان مشتری ندارد به ونزوئلا می‌فروشیم
بااین‌حال حمید حسینی، عضو هیئت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی به «شرق» می‌گوید: «دربرابر قیمت‌های جذاب میعانات گازی ایران برای ونزوئلا، آنها هم کالاهای خود را با قیمت پایین‌تری به ما عرضه می‌کنند».
او همچنین با تأکید بر اینکه روابط ایران و ونزوئلا پیچیده است، توضیح می‌دهد: «ایران روزانه یک میلیون بشکه میعانات گازی تولید می‌کند که حدود ۶۰۰ هزار بشکه آن در داخل مصرف می‌شود و برای بقیه بازاری نداریم و مجبوریم در کشتی‌های غول‌پیکر ذخیره کنیم و اجاره کشتی بپردازیم که رقم قابل‌ملاحظه‌ای می‌شود؛ بنابراین صادرات این میعانات به ونزوئلا مقرون‌به‌صرفه است».
فروش نفت ونزوئلا به چین ۲۵ دلار زیر قیمت بازار
با تمام این توضیحات حالا برخی تقویت تولید نفت ونزوئلا را زیانی برای بازار تحریم‌زده نفت ایران می‌دانند.
داده‌های مؤسسه ردیابی کشتی رفینیتیو ایکون نشان می‌دهد که ونزوئلا موفق شده است در ماه مارس دوبرابر بیشتر نفت خام را به‌طور مستقیم به مشتری پروپاقرص نفت ایران یعنی چین بفروشد.
براساس این گزارش چین حدود ۲۴۸ هزار بشکه در روز نفت خام ونزوئلا را دریافت کرده است. این مقدار حدود دو برابر نفتی است که چین در ماه فوریه از ونزوئلا وارد کرده بود. البته آخرین اطلاعات که درباره قیمت خرید چین از ونزوئلا وجود دارد مربوط به روزنامه آمریکایی میامی‌هرالد است که زمستان 1400 نوشته بود ونزوئلا هر بشکه نفتش را با تخفیف شدید و تقریبا 25 دلار ارزان‌تر از قیمت بازار به چین می‌دهد.
جواد یارجانی، مدیر کل پیشین امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت هم در گفت‌وگو با «شرق» معتقد است که تولید کمتر از یک میلیون بشکه‌ای ونزوئلا تهدید جدی برای بازارهای ایران محسوب نمی‌شود و علیرضا صالحی، دبیر کل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته و نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، دراین‌باره به «شرق» می‌گوید: آقای اوجی در نمایشگاه نفت و گاز گفتند از طریق پالایشگاه‌های خارج از ایران از جمله ونزوئلا قرار است امتیازاتی به دست آوریم.
او ادامه می‌دهد: برداشت من این بود که نفت و میعاناتمان را به‌عنوان خوراک عرضه کنیم و مسئولیتمان فقط محدود به فروش نباشد بلکه نقش مدیریتی هم داشته باشیم تا ارزش افزوده بالاتری به دست بیاوریم، اگر این‌گونه باشد و بتواند برای ایران درآمد ارزی ایجاد کند خوب است اما اگر جزئیات قرارداد به‌گونه‌ای باشد که ما در وضعیتی قرار بگیریم که بازارهایمان را از دست بدهیم، آن هم بازاری مثل چین که هزینه بسیاری برای داشتنش داده‌ایم و روسیه ما را مجبور به تخفیف‌های زیادتر کند و کشور ثالثی مثل ونزوئلا بخواهد موقعیت ما را به نفع خودش تغییر دهند، درست نیست.
صالحی ادامه می‌دهد: اگر معامله برد- برد باشد، جای دفاع دارد اما اگر قرار باشد این کشورها فقط از ما استفاده کنند، نمی‌شود. قطعا در این شرایط مطالبه ما از دولت این است که از منافع ملی در بازار جهانی دفاع کنند.
منبع: شرق