لیست ۵۰۰ شرکت برتر ایران

رتبه ۵۰۰ شرکت بزرگ ایران اعلام شد. نتایج بیست و سومین سال رتبه‌بندی شرکت‌ها نشان می‌دهد حجم فروش صد شرکت اول سال ۹۹، براساس اطلاعات مالی سال گذشته، بیش از یک میلیون و ۳۸۵ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به کل فروش همین صد شرکت در سال قبل، ۴۶ درصد رشد فروش داشته است. طبق ارزیابی‌ها فروش شرکت اول فهرست نسبت به فروش شرکت صدم ۳۳ برابر بزرگ‌تر است. در مجموع ۱۴ شرکت بالای فهرست شرکت‌های پیشتاز، ۵۰ درصد جمع فروش صد شرکت را شکل داده‌اند که نشان‌دهنده درجه تمرکز در وضعیت شرکت‌های بزرگ ایران است. در عین حال، ۱۰ شرکت ابتدای فهرست، فروشی معادل ۱۹ برابر فروش ۱۰ شرکت انتهای فهرست دارند. نتایج رتبه‌بندی براساس گروه‌های صنعتی ۳۲گانه نیز حاکی از این است که از نظر میزان فروش (درآمد) «گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری» با ۱/ ۱۹ درصد سهم در جایگاه اول، «گروه پتروشیمی» با ۴/ ۱۵ درصد سهم در جایگاه دوم و «گروه فرآورده‌های نفتی» با ۵/ ۱۲ درصد سهم در جایگاه سوم قرار گرفته‌اند. سازمان مدیریت صنعتی هر سال رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایرانی را ارائه می‌کند. در فهرست تهیه شده از ۵۰۰ شرکت ایران، روی شناسایی آرایش بنگاه‌های بزرگ کشور در کنار یکدیگر تمرکز شده است؛ به‌عبارت دیگر از آنجایی که رونق و رکود بزرگ‌ترین شرکت‌های ایران، به دلیل وجود ارتباطات گسترده پسین و پیشین به سرعت در کلیه سطوح اقتصاد کشور آثار خود را بروز خواهد داد، سازمان مدیریت صنعتی با تهیه این لیست، تصویری سالانه و متکی به آمارها، از چگونگی تغییرات در آرایش بنگاه‌های بزرگ کشور و صنایع و فعالیت‌های اقتصادی مختلف در کنار یکدیگر ارائه می‌دهد.

رتبه‌بندی IMI-۱۰۰ مانند رتبه‌بندی‌های مشابه مثل FORTUNE ۵۰۰ برتری شرکت‌ها را از جنبه‌های خاص نشان می‌دهد. به‌طور مثال از جنبه فروش یا سودآوری یا بازده فروش و... بنابراین این رتبه‌بندی مدعی نیست که برتری شرکت‌ها را از جمیع جهات و به‌طور مطلق نشان می‌دهد.

در رتبه‌بندی شرکت‌ها، علاوه بر شاخص «میزان فروش» ۳۲ شاخص دیگر نیز سنجیده می‌شود. براساس جزئیات اعلام شده، ۱۰ شرکت اول رتبه‌بندی (براساس بالاترین رتبه فروش) به ترتیب شامل «شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس (هلدینگ)»، «شرکت پالایش نفت بندرعباس»، «شرکت سرمایه‌گذاری غدیر (هلدینگ)»، «شرکت فولاد مبارکه اصفهان (هلدینگ)»، «شرکت گروه گسترش نفت و گاز پارسیان (هلدینگ)»، «بانک ملت (هلدینگ)»، «بانک رفاه کارگران (هلدینگ)»، «شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان (هلدینگ)»، «شرکت ایران خودرو (هلدینگ)» و «بانک صادرات ایران» (هلدینگ) است. اطلاعات سازمان مدیریت صنعتی حاکی از آن است که ۱۰ شرکت ابتدای فهرست، فروشی معادل ۱۹ برابر فروش ۱۰ شرکت انتهای فهرست دارند. از سوی دیگر در انتهای فهرست، فروش صدمین شرکت ۲۴.۶۲۵ میلیارد ریال بوده است، این در حالی است که صدمین شرکت سال قبل ۱۶.۰۷۶ میلیارد ریال فروش داشته است. به‌عبارت دیگر، حداقل حجم فروش لازم برای ورود به جمع صد شرکت برتر سال ۹۸، نسبت به سال مالی قبل از آن ۵۳ درصد رشد داشته است.

سخنرانان همایش چه گفتند؟

ابوالفضل کیانی‌بختیاری، مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی نخستین سخنران این همایش بود که ضمن یادآوری مهم‌ترین مباحث درباره ۱۰۰ شرکت برتر اقتصاد ایران، به تشریح چرایی جوانمرگی شرکت‌های بزرگ و پیشرو در جهان و ایران پرداخت. کیانی با اشاره به پژوهش‌هایی که روی لیست فورچون ۵۰۰ صورت گرفته خاطرنشان کرد: «چهار دلیل عمده وجود دارد که شرکت‌های بزرگ را قربانی می‌کند. اگر به لیست سال ۲۰۰۰ فورچون۵۰۰ که بزرگ‌ترین شرکت‌های ابتدای قرن ۲۱ را در خود دارد مراجعه کنید، متوجه می‌شوید ۵۲ درصد شرکت‌های حاضر در آن لیست امروز یا ورشکست‌ شده‌اند یا در گروه‌های بزرگ‌تر ادغام شده‌اند. توجه به چرخه عمر محصول یا خدمت تکراری و پایان دادن به آن به شکل داوطلبانه، استقبال از تکنولوژی‌های بنیان‌برافکن و انقلابی، استفاده از فرصت پاندمی برای جهش در توسعه خدمات و تکنولوژی در کنار همکاری در حین رقابت یا Corpetition چهار موردی هستند که به شرکت‌های بزرگ برای ماندن در مسیر خود کمک شایان توجهی می‌کند.»

مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی با اشاره به دلایل زمینگیر شدن شرکت‌هایی که به یک تک‌محصول خاص وابسته‌اند تصریح کرد: «تجربه جهانی نشان می‌دهد بسته به نحوه رفتار شرکت، شاهد رکود و ورشکستگی یا ورود به چرخه دوم حیات در افقی جدید برندها و بنگاه‌ها هستیم. استفاده از فرصت انقلاب چهارم صنعتی موضوعی است که به‌عنوان یک شیوه تازه از راهبری صنعت، رهبری بنگاه و شیوه تازه تفکر باید لحاظ شود.»

کیانی‌بختیاری با اشاره به توفیقات و کاستی‌های صنایع ایران در این زمینه افزود: «امروز خوشبختانه در صنعت سیمان زمینه استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین مهیا شده است. تیمی متشکل از ۱۲ نیروی جوان و نخبه روی فناوری اینترنت اشیا نه فقط برای ایران که برای برخی همسایگان کار می‌کنند. در زمینه استفاده از ابرداده یا BIG data مشکل داریم و مساله به عدم به اشتراک گذاشتن داده‌های بزرگ در کشور برمی‌گردد. هرچند روی اتلاف انرژی در صنعت برق کارهای خوبی با کمک ابرداده‌ها انجام شده اما در این حوزه خلأهای بسیاری وجود دارد. رایانش ابری، درهم‌آمیزی و واقعیت مجازی یا واقعیت افزوده فرصت‌های بزرگ شرکت‌ها هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۴۰ درصد از شرکت‌هایی که امروز در لیست فورچون۵۰۰ قرار دارند، در دهه آینده به دلیل عدم استفاده از فرصت اقتصاد دیجیتال، جایی در این لیست نخواهند داشت.» در ادامه مجید درویش، مدیر مرکز رتبه‌بندی شرکت‌های برتر نیز با اشاره به اینکه هر شرکت براساس ۳۳ شاخص ارزیابی می‌شود، عنوان کرد: به‌منظور دسته‌بندی و مقایسه اصولی، شرکت‌ها در دسته‌های ۱۰۰ تایی با یکدیگر مقایسه شده‌اند که این امر این امکان را به وجود می‌آورد تا شرکت‌ها به لحاظ سطح در یک ردیف قرار گیرند. به گفته مدیر مرکز رتبه‌بندی شرکت‌های برتر، در رتبه‌بندی سال ۹۹ که با توجه به عملکرد مالی شرکت‌ها در سال ۹۸ ارزیابی شده، در مقایسه با دوره زمانی سال قبل این نکته مشهود است که گروه بانک‌ها و خودروسازی‌ها افت بسیاری داشته‌اند و گروه‌های فرآوری نفتی و شرکت‌های پتروشیمی توانسته‌اند رتبه‌های خود را بهبود دهند. درویش افزود: رصد بنگاه‌ها نشان‌دهنده آن است که به لحاظ دارایی بانک‌ها بیشترین رتبه را به خود اختصاص داده‌اند و پیشتاز بوده‌اند.

خلأ اقتصاد ایران در حوزه برخورداری از شرکت‌های بزرگ دیگر موضوعی بود که در کانون سخنرانی علی آقامحمدی قرار داشت. رئیس گروه اقتصادی دفتر مقام معظم رهبری در همایش ۵۰۰ شرکت برتر اقتصاد ایران با اشاره به ضرورت مقایسه شرکت‌های برتر ایران با شرکت‌های برتر جهان تاکید کرد: باید تلاش کنیم بزرگ‌ترهای بیشتری داشته باشیم به شرطی که منش بزرگی را داشته باشند. منش یک شرکت بزرگ با منش شرکت‌های کوچک تفاوت دارد. اگر شرایطی به‌وجود آید که شرکت‌های بزرگی در اقتصاد کشور شکل گیرند که منش کوچکی داشته باشند، این علامت خطر برای آن کشور است. این موضوع از کجا مشخص است؟ وقتی کسی یک پله بالاتر می‌آید، می‌داند این پله بالاتر پله‌های پایین‌تری دارد. ایجاد زنجیره‌، به هم پیوستن و استفاده از همه منابع و امکانات اصل اولی است که یک شرکت بزرگ باید به آن توجه داشته باشد. در ایران این نقطه ‌ضعف به‌صورت محسوسی وجود دارد. همه گمان می‌کنند در یک گوشه می‌توانند به تنهایی تصمیم بگیرند و در مقابل خطرات خود را حفظ می‌کنند. در صورتی که امروز این فکر ابتدایی کوچک‌ها منسوخ شده است. در فهرست ۱۰۰ برگزیده شما با همه تفاوت‌هایی که از نقطه‌نظر ابعاد و اندازه دارند، می‌توانید لکوموتیو اقتصاد ایران باشید. این موضوع البته نیازمند شناخت همه گروه‌های موجود در آن رشته و در سلسله مراتب فعالیت است. با این چارچوب می‌توان پاسخ بسیاری از سوالات در حوزه سرمایه‌گذاری، استفاده از تکنولوژی و رشد تولید را می‌توان یافت. به بازی نگرفتن بازیگران کوچک هنری است که باید شرکت‌های بزرگ آن را به خوبی بلد باشند چرا که ممکن است همین اقلیت زیرپله‌ای کل بازی را به هم بریزند.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه خاطرنشان کرد: مسوولیت اجتماعی شرکت‌های بزرگ دومین موضوع مهمی است که باید به آن توجه کرد. در نظر نگرفتن قاعده اجتماع اشتباهی است که بسیاری آن را در نظر نمی‌گیرند اما همین عامل موجبات سقوط سریع آن را فراهم می‌کند. شعار عدالت‌خواهی نیز برای واژگون کردن همین قاعده بروز کرده و به‌هم‌ریزی اجتماعی از همین ناحیه ایجاد می‌شود. در هر جامعه‌ای، مسوولیت‌های اجتماعی مسوولیت‌های قطعی است که منت‌گذاری نبوده و هر گروهی برای آنکه محصول خود را ارائه دهد، سعی می‌کند محصول خود را برای طبقات پایین انجام دهد. کسب سود نیز با اضافه کردن آپشن‌ها و فروش به طبقات بالاتر به دست می‌آید یعنی حداکثر کردن سود از ناحیه فروش به یک درصد بالای جامعه به دست می‌آید.

آقامحمدی در ادامه با اشاره به تحولات حوزه صنعت و اقتصاد یادآور شد: تصور من از تحولاتی که در حال وقوع است، نشان می‌دهد ۱۰ سال آینده هیچ شباهتی به امروز ندارد. شکی در این موضوع هم نیست. مساله لجستیک عمودپروازها از این منظر غیرقابل چشم‌پوشی است. الان دیگر صرفا بحث i OT (اینترنت اشیا) مطرح نیست بلکه بحث به i OB (اینترنت پرداخت بانکی) رسیده است. در واقع امروز برای انتقال رفتار به تولید برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد. اینها بحث نظری نیست و به اجرا رسیده است. اینکه ما امروز بحث لئو را در منظومه ماهواره‌ای و ماهواره‌ها داشته باشیم، حداقل نیازی است که غیرقابل چشم‌پوشی است چرا که نمی‌توانید بدون داشتن i OT یا شناخت مکان، متکی به نوعی از GPS باشید که با یک انحراف کل کار کاربر را تعطیل کند. مهم است شرکت‌ها تشخیص دهند اگر در لجستیک سرمایه‌گذاری می‌کنند، لجستیک آینده را در نظر بگیرند.

سعید زرندی چهارمین سخنران همایش ۵۰۰ شرکت برتر اقتصاد ایران بود. معاون طرح و برنامه وزارت صمت در این همایش با اشاره به کم و کیفت تاثیر سیاست‌گذاری صنعتی بر ایجاد و تثبیت شرکت‌های بزرگ تصریح کرد: «باید در جایی که نمایندگان بزرگ‌ترین شرکت‌های اقتصادی کشور حضور دارند، نگاه به سمت مساله سیاست‌گذاری صنعتی متمرکز شود. در این راستا لازم است یادآور شوم در شرایطی که ثبات تا حدی به اقتصاد کلان بازگشته، آمارهای ۱۰ ماهه صنعت کشور از رشد بالغ بر ۲۰درصدی ۳۱۹ شرکت مختلف صنعتی نسبت به مدت مشابه سال قبل حکایت دارد. در عین حال ۸۶شرکت نیز رشد بالاتر از ۱۰۰ درصد را به نسبت دوره مشابه سال قبل تجربه کرده‌اند. این نشان‌دهنده تاثیر ثبات اقتصاد کلان بر وضعیت بخش تولید است. در بخش سرمایه‌گذاری روی پروانه‌های بهره‌برداری هم مجموعا ۱۷۴ هزار میلیارد تومان از ۵۷۰۰ پروانه داریم که ۲۸ مورد از کل پروانه‌ها ابعاد بزرگی دارند و ۱۳۰هزار میلیارد تومان از کل سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص داده‌اند. می‌خواهم بگویم شرایط صنعت به‌طور کلی بد نیست اما مشکلاتی داریم که این مشکلات باید به شکل جدی آنها را مرور و برای حل آنها چاره‌اندیشی کنیم.»

سعید زرندی با اشاره به تاثیر تحریم‌ها روی بخش صنعت اضافه کرد: «در دور اول تحریم به شکلی سیاست‌گذاری شد که در دو سال اخیر بازنگری در آن بسیار جدی به نظر می‌رسد. سیاست‌گذار باید در پی حفظ تولید باشد. کسی هم با حفظ سطح تولید مشکلی ندارد. ولی اگر نتوانیم به سمت توسعه سرمایه‌گذاری حرکت کنیم، آینده تولید را به خطر انداخته‌ایم. با همه سرمایه‌گذاری‌های خوبی که در بخش‌های مختلف ایجاد شده اما در اثر عدم‌تعادل‌هایی نظیر تورم، روند تشکیل سرمایه منفی شده است. تورم بالایی که در اقتصاد به شکل سالانه ایجاد می‌شود، یکی از عومل مهم بروز چنین روندی است. هدف‌گذاری کشور برای دستیابی به نرخ‌های بالای رشد نیز دیگر موردی است که مهم است. متوسط رشد اقتصادی کشور در دهه گذشته نه تنها به ۸درصد نرسیده است که از سطح ۲/ ۱ درصد بالاتر نرفته و این روند باید تغییر کند.»

معاون طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تاثیر عوامل برون‌زا روی عدم‌تعادل‌های کشور در حوزه تورم و رشد اقتصادی تصریح کرد: «تاثیر تحریم‌های اعمال شده در سال ۹۷ روی بخش صنعت جدی بود. برای خنثی کردن این وضعیت چه باید کرد؟ دو نگاه در این زمینه وجود دارد. اول اینکه آیا برای توسعه تولید به سمت حفاظت از شرکت‌های بزرگ حرکت کنیم یا اینکه شرکت‌های کوچک را محور قرار دهیم. این اختلاف‌نظر تقریبا در بین گروه‌های مختلف سیاست‌گذاری رایج است. مساله‌ای که باید حل شود حفاظت از شرکت‌های بزرگ یا کوچک نیست. سوالی که باید پرسیده شود، نحوه تقویت اقتصاد ملی است. نظر من این است که باید به سمت جهت‌دهی اقتصاد کشور برای شکل‌گیری شرکت‌های بزرگ حرکت کنیم. در آستانه قرن جدید این کار را باید با افق ۱۰ سال آینده انجام دهیم. چرا؟ چون تقریبا تمام مطالعات جهانی تاکید دارند نوآوری از شرکت‌های بزرگ سربر می‌آورد. دغدغه امروز ما انقلاب صنعتی چهارم است. چند شرکت که در جمع ۵۰۰ شرکت برتر کشور نیز هستند، به خوبی به ندای ما لبیک گفتند و در حوزه انقلاب دیجیتال کار جدی انجام می‌دهند. اما برای اینکه چنین ایده‌ای را برای عموم صنعت ایران مطرح کنیم، آمادگی لازم وجود ندارد. جدا از این موارد، اگر در پی ایجاد اشتغال هستیم، باید به دنبال ایجاد شرکت‌های بزرگ باشیم. بماند که پتانسیل صادرات یا رشد سطح بهره‌وری بالاتر است و همین عوامل است که می‌تواند اقتصاد ایران را به سمت جهش واقعی سوق دهد. کتاب «بزرگ زیباست» که سال ۲۰۱۸ در دانشگاه MIT منتشر شد، با اشاراتی دقیق به همین روند، گمشده بزرگی است که می‌تواند به ما در رسیدن به خواسته‌های‌مان در حوزه اقتصاد و صنعت کمک کند.»