دنده معکوس بازار سرمایه برای خودرویی‌ها
- توضیحات
راضیه احقاقی : باوجود تمام مکانیزم‌های کنترلی که در ماه‌های اخیر برای تنظیم بازار خودرو درنظر گرفته شد، اما این بازار این روزها به آرامش نرسیده است. در این شرایط برخی کارشناسان استفاده از مکانیزم‌های بورس را به‌عنوان راهکاری برای تنظیم این بازار و همچنین حل مشکلات تولیدکنندگان پیشنهاد می‌دهند. وجود سرمایه‌های سرگردان و گسترده در بازار سرمایه به معنی پتانسیل تحرک صنعت خودرو و آغاز حرکتی بسیار سریع است که چیزی از دنده معکوس برای صنعت و بازار خودرو کم ندارد.
استفاده از ابزارهای بازار سرمایه اگرچه این طرح موافقان پروپاقرص خود را نیز دارد، اما برخی کارشناسان معتقدند فاصله قابل توجه میان عرضه و تقاضا در خودرو این روزها به میزانی رسیده که عرضه خودرو در رینگ معاملاتی بورس کالا لزوما نتیجه مطلوبی را از لحاظ قیمتی درپی نخواهد داشت و ورود هر کالایی به بورس به معنی عدم نرخ‌گذاری رسمی و تعیین دستوری قیمت‌هاست. در گذشته تجربه استفاده از فروش خودرو در رینگ معاملاتی بورس کالا وجود داشته، اما این ابزار در زمان تعادل نسبی به کار می‌آید و شاید بسیاری نسبت به رشد قیمت‌ها در یک بستر رسمی تمایل نداشته باشند. تامین مالی از طریق پیش‌فروش نیز اگرچه روشی مناسب است اما باید پیش از به‌کارگیری آن تولیدکنندگان از زیان خارج شده و مسوولان به‌جای اعمال فشار بر بازار بر تسهیل واقعی تولید تمرکز کنند.
وجود سرمایه‌های گسترده و بعضا سرگردان در بازار سرمایه اگر به سمت تولید واقعی متمایل شده بسیاری از نقیصه‌های تولید را مرتفع می‌سازد آن‌هم در شرایطی که آزادشدن قیمت‌ها را نیز می‌طلبد. این موارد ویژگی‌های متناقضی است که در نهایت به نگاهی کارشناسی با دید فنی نیاز دارد که بهترین رویکرد برای حمایت بازار سرمایه از صنعت خودرو در دسترس باشد.
در این خصوص در گفت‌وگویی با حسن کریمی سنجری، کارشناس بازار خودرو به بررسی عرضه خودرو در بورس کالا پرداختیم.
استفاده از ابزارهای بورس کالا برای عرضه و تامین مالی خودروسازان را سیاستی درست می‌دانید؟
بازار سرمایه محلی مناسب برای تامین نقدینگی خودروسازان به‌شمار می‌رود، اما در شرایط فعلی و با توجه به آنکه تفاوت عرضه و تقاضا برای این محصولات در بازار به میزان قابل توجهی زیاد شده بعید به‌نظر می‌رسد که عرضه خودرو در رینگ معاملاتی بورس کالا- اگرچه جذاب است- ولی هم‌اکنون بتواند مشکل این بازار را برطرف کند و چاره‌ساز باشد. درواقع زمانی می‌توان از ابزار بورس کالا استفاده کرد که اختلافی محدود میان عرضه و تقاضا در بازار وجود داشته باشد.
عرضه خودرو در بورس کالا چه مزایا و معایبی را به همراه دارد؟
در شرایط فعلی کشور رفتن به‌سمت استفاده از ابزار بورس ابهاماتی دارد، ابتدا لازم است پیشنهاددهندگان عرضه خودرو در بورس کالا بگویند از این طرح چه اهدافی را دنبال می‌کنند و قرار است این طرح با چه شرایطی اجرایی شود. آیا بناست که عرضه خودرو در رینگ معاملاتی بورس کالا به کشف قیمت منجر شود یا از طرق مختلف قیمت‌ها در این رینگ نیز کنترل می‌شود.
اگر بنا باشد تا در عرضه بورس در بازار فیزیکی نیز قیمت‌ها کنترل شود که این کار با اصل و ذات بورس منافات دارد، چرا که ماهیت بورس بر اقتصاد آزاد و مکانیزم عرضه و تقاضا استوار شده است.
همچنین اگر تصمیم گرفته شود قیمت‌گذاری در این بازار نیز آزاد گذاشته شود باتوجه به فاصله قابل توجه عرضه و تقاضا برای خودرو در شرایط فعلی کشور طبیعتا باید منتظر تعداد قابل توجه متقاضی در مقابل عرضه محدود بود که نتیجه این امر در قیمت خودرو اصلا قابل پیش‌بینی نیست و حتی می‌تواند بهای خودرو را از نرخ این محصول در بازار آزاد نیز بالاتر ببرد. بنابراین پیشنهاددهندگان این طرح نباید منتظر باشند که با اجرایی شدن آن قیمت بازار آزاد به نفع مصرف‌کننده تعدیل شود.
نکته مورد توجه دیگر که باید در طرح عرضه در بورس کالا مشخص شود، خریداران هستند. آیا در این طرح هر فرد حقیقی یا حقوقی می‌تواند هر تعداد خودرو را با نرخ مورد نظر خریداری کند یا همچون طرح پیش‌فروش و قرعه‌کشی محدودیت‌هایی برای خریداران وضع می‌شود. وضع محدودیت مغایر با اصول بورس است، اما بدون درنظر گرفتن محدودیت که طبیعتا میزان تقاضا به‌صورت سرسام‌آوری زیاد می‌شود و حتی یک فرد یا شرکت می‌تواند تعداد زیادی حواله خودرو را خریداری کرده و پس از آن به راحتی بازار را در دست بگیرد و حتی همان حوالهها را در روزهای بعد در رینگ معاملاتی بورس کالا به فروش برساند. درواقع تمامی این موارد ابهاماتی است که به این طرح وارد می‌شود.
اگر هم بنا باشد که خودرو با وضع محدودیت برای خریدار و سقف قیمتی در بورس عرضه شود که تفاوتی با شرایط حال حاضر ندارد و تنها کنترل افراد واجد شرایط خرید از تولیدکننده به کارگزار داده می‌شود. درنهایت نیز تنها خریدار باید علاوه بر هزینه‌های پیشین حق کارگزار را نیز بپردازد.
بنا بر پارامترهای گفته شده، عرضه خودرو در بورس را روشی درست می‌دانید؟
درست یا نادرست بودن هر طرحی را باید در موقعیت زمانی و شرایط موجود سنجید. زمانی می‌توان از ابزار بورس کالا برای عرضه خودرو استفاده کرد که مازاد عرضه نسبت به تقاضا وجود داشته باشد یا عرضه و تقاضا تعادل نسبی داشته باشند.
در سال‌های گذشته نیز در مواردی از بورس کالا برای عرضه خودرو استفاده شد. در آن زمان ۵۰ دستگاه خودروی سراتو در رینگ معاملاتی بورس عرضه شد و نتیجه مطلوبی نیز داشت، اما در آن دوره شرایط با حال حاضر متفاوت بود. تولید خودروسازان بالا و عرضه و تقاضا متعادل بود و حتی در برخی موارد عرضه بیش از تقاضا بود. آن زمان رفتن به سمت بورس کالا برای فروش نقدی و پیش‌فروش خودرو نتیجه‌بخش بود؛ به تامین نقدینگی خودروسازان نیز منجر می‌شد و بورس به کشف قیمت صحیح خودرو کمک می‌کرد. در این موقعیت سرمایه‌گذار می‌توانست به‌صورت سبدی خودرو بخرد و براساس حواله‌های خریداری کرده به بازارگردانی بپردازد، بدون اینکه مصرف‌کننده نهایی آسیب ببیند و شرکت خودروساز نیز از قبل تامین نقدینگی به تولید بپردازد.
حال انتظار می‌رود که پیشنهاددهندگان و مدافعان عرضه خودرو در بورس کالا توضیح دهند که این روش قرار است چه مشکلی را از این بازار حل کند. آیا قرار است به کنترل قیمت منجر شود، افزایش عرضه را در پی‌داشته باشد و... حتی بورس کالا نمی‌تواند به حذف واسطه‌ها و دلالان نیز بینجامد.
عرضه خودرو در بورس نفع تولیدکننده را به‌دنبال دارد اما شاید همزمان نفع مصرف‌کننده را تامین نکند، بخش عمده‌ای از خریداران خودرو افراد حرفه‌ای بورس نبوده و در این بازار زیان می‌کنند.
در خرید و فروش محصول اصل باید سادگی مکانیزم خرید حفظ شود و به همین علت در سال‌های گذشته این تعداد نمایشگاه خودرو و نمایندگی شکل گرفته‌اند.
مدافعان عرضه خودرو در بورس به‌دنبال واقعی کردن قیمت و خروج تولیدکننده از زیان هستند، درحالی که این موضوع بدون بورس نیز قابلیت اجرایی شدن دارد. تنها کافی است که قیمت فروش خودرو براساس نرخ بهای تمام شده واقعی و درصد مشخصی سود محاسبه شود و فرمول غیرواقعی شورای رقابت کنار گذاشته شود.
استفاده از سایر ابزارهای بورس همچون فروش انواع اوراق قرضه برای تامین مالی خودروساز و قطعه‌ساز را چطور ارزیابی می‌کنید؟
فروش انواع اوراق قرضه یا سایر ابزارهای مالی برای تامین نقدینگی خودروساز و قطعه‌ساز روشی مناسب است که علاوه بر آنکه مشکل نقدینگی واحدهای تولیدی را برطرف می‌کند با جمع شدن نقدینگی جامعه و انتقال آن به بخش مولد تولید به نفع کشور نیز خواهد بود. البته استفاده از این روش‌های مالی باید بعد از خروج خودروساز و قطعه‌ساز از زیاندهی و تسهیل شرایط تولید در پیش گرفته شود. جذب نقدینگی یکی از موارد تسهیل تولید به‌شمار می‌رود اما درحال حاضر خودروسازان کشور با مشکلات متعددی از جمله قوانین دست‌وپاگیر، کمبود ارز، قوانین سختگیرانه گمرکی، قیمت‌گذاری دستوری و... روبه‌رو بوده که ابتدا باید این موارد برطرف شده و پس از آن سراغ جذب نقدینگی از طریق ابزارهای بورس رفت. در چنین شرایطی قطعا می‌توان به تحقق جهش تولید امیدوار بود.
درواقع انتظار می‌رود به‌جای آنکه لایه‌های تجارت خودرو هر روز افزایش یابد انرژی در بخش تولید صرف شود و مسوولان درصدد تسهیل شرایط تولیدکننده برآیند. تسهیل شرایط تولید صحبتی کلی است اما خودروساز و قطعه‌ساز هر روز با موانع تولید دست و پنجه نرم می‌کند. از سویی عدم‌تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی واردات را به تاخیر می‌اندازد و از طرف دیگر قوانین سختگیرانه گمرک ترخیص را طولانی می‌کند. در این زمان نیز تعداد زیادی خودرو به‌علت نبود چند قطعه در کف کارخانه مانده و به مشتری تحویل داده نمی‌شود.
کشف قیمت خودروهایی که اولین مرتبه به بازار عرضه می‌شوند در بورس کالا چه میزان اجرایی و هدفمند خواهد بود؟
عرضه خودروهای جدید در بورس کالا با هدف کشف قیمت راه‌حل منطقی به‌شمار می‌رود. عموما در ایران خودروساز در عرضه اولیه خودروهای جدید زیان می‌کند چرا که بهای محصول را براساس قیمت تمام شده و درصد مشخصی محاسبه می‌کند که این درصد لزوما منطبق با شرایط حال حاضر بازار نیست. بنابراین زمانی که محصول وارد بازار می‌شود قیمت آن رشد قابل توجهی پیدا کرده و خریداران اولیه منتفع می‌شوند. اما اگر از ابزار بورس کالا برای کشف قیمت خودروهایی که اولین مرتبه وارد بازار می‌شوند استفاده شود قطعا نتیجه مطلوبی به دنبال خوهد داشت.