بانک ‏های سوخته

معصومه رضایی: ۱۲ روز از اولین اعترا ض های مردمی به بنزین ۳ هزار تومانی گذشت. اعترا ض هایی که در برخی از شهرهای ایران چهره خشونت به خود گرفت. خشم معترضین در بعضی مناطق در لباس آشو ب های خیابانی ظاهر شد و عصبانیتها دامن اموال عمومی را گرفت و در این میان بیش از همه بانکها در آتش خشمی مهار نشدنی سوختند.

وهم دادن اطلاعات

«قابل توجه مشتریان گرامی لطفا برای دریافت خدمات بانکی به نزدیک‌ترین شعبه موسسه اعتباری ملل (اشرفی اصفهانی) مراجعه فرمایید.» این بنری است که روی بانکی در فلکه اول صادقیه به سمت خیابان ستارخان نصب شده است. بانکی که با پوشش گونی‌های آبی رنگی که روی در و دیوارش آویزان شده نمی‌توان شدت خسارت وارده به آن را حدس زد. اما همین که از کار افتاده و بر اساس بنری که روی آن نصب شده نمی‌تواند به مشتریان خدمات ارائه دهد نشان‌دهنده بالا بودن حجم خسارت‌ها به این شعبه از موسسه اعتباری ملل است.

رو به روی در ورودی این موسسه، فروشگاه لوازم آرایشی و بهداشتی است. پسری جوان حدودا ۲۵ ساله به همراه پدر که نزدیک به ۷۰ ساله می‌نماید صاحب مغازه هستند. از پسر جوان که خود را پیروز معرفی می‌کند می‌پرسم: « این موسسه شنبه هفته پیش، (۲۵ آبان ماه) سوخته شد؟» کمی فکر می‌کند و می‌گوید: «نه. اینجا رو روز یکشنبه، (۲۶ آبان) آتش زدن.» تمایلی به حرف زدن ندارد و سعی می‌کند با کوتاه حرف زدن اطلاعاتی درباره بانک سوخته شده ندهد. می‌پرسم: « شما بودین که این بانک رو سوختن؟» می‌گوید: «نه. من و پدرم به خاطر شلوغی‌هایی که اینجا بود و خطرناک بود زودتر از همیشه مغازه رو بستیم و رفتیم خونه.»

می‌گویم: «می‌دونید با چی بانک رو آتش زدن؟» می‌گوید: «نه. من اینجا نبودم موقع سوختن بانک. اما شنیدم که دستگاه عابر بانک رو هم تخریب کردن و بردن.» پدرش به زبان ترکی چیزی به او می‌گوید و پسر دیگر حرفی نمی‌زند.

بانک‌های زره پوش!

از فلکه دوم صادقیه به سمت خیابان ستارخان در فاصله هر چند قدم یک بانک وجود دارد. بنابراین با توجه به اینکه بانک‌ها در اعتراض‌های خیابانی هفته گذشته در امان نبوده‌اند بانک‌ها و موسسات اعتباری این منطقه بیش از هر بخش دیگری از شهر تهران خسارت دیده‌اند.

از دستفروشی که لباس بچه گانه را کنار خیابان و بین فلکه اول و دوم صادقیه بساط کرده است می‌پرسم: «می‌دونید کدوم بانک‌ها این اطراف خسارت دیدن یا سوختن؟» در ابتدا نمی‌خواهد صحبت کند. موضوع بحث را عوض می‌کند و می‌گوید: «‌شهرداری داره میاد بساطمو جمع کنه. نمی‌تونم حرف بزنم باید جمع کنم برم.» اما بعد از چند ثانیه کوتاه پشیمان می‌شود و می‌گوید: «برو به سمت ستارخان اونجا هم بانک آتیش زدن هم شیشه‌های چند تا بانک رو خرد کردن.»

فلکه اول صادقیه یک بانک ملی بزرگ دارد؛ بانک ملی شعبه صادقیه. این بانک به معنای واقعی کلمه زره‌پوش شده است. همه پنجره‌های پایینی بانک با ورقه‌های بزرگ آهنی پوشیده شده‌اند. هیچ راهی برای دیدن داخل بانک نیست و فقط در ورودی بانک ملی است که امکان تماشای داخل بانک را فراهم کرده است. از یکی از مشتریان بانک که به تازگی از ساختمان بانک خارج شده و زنی حدودا ۴۵ ساله است می‌پرسم: «می‌دونید چرا پنجره‌های بانک رو با آهن پوشوندن؟» می‌گوید: «مگه خبر نداری! یکشنبه شب همه شیشه‌های بانک رو خرد کردن و عابربانک‌های شعبه رو هم داغون کردن. فرداش اینارو کشیدن روی پنجره‌ها که اگه بازم اعتراض شد، کسی نتوته بشکنه.»

به فاصله چند متر بعد از بانک ملی شعبه صادقیه و پس از میدان، یک بانک کشاورزی وجود دارد که آن هم زره پوش شده است. این بانک پنجره ندارد و نمای ورودی آن به طور کامل از شیشه است. روی نمای شیشه‌ای، حفاظ سفیدرنگ توری‌شکلی کشیده شده است. از این حفاظ سراسری که همه نمای ورودی بانک کشاورزی شعبه فلکه اول صادقیه را پوشانده است فقط بخشی از در ورودی باز است. چند قدم دورتر از بانک، دستفروشی جوراب‌های زنانه بساط کرده است. او مردی حدودا ۴۰ ساله است. از او درباره دلیل حفاظ دار شدن بانک کشاورزی می‌پرسم، می‌گوید: «روز یکشنبه همه شیشه‌های اینجا رو خرد کردن. می‌گن از توی بانک هم یه چیزایی دزدیدن اما من خبر ندارم. او روز چون خیابونا خیلی شلوغ شده بود زود جمع کردم رفتم خونه.»

یکی دیگر از بانک‌های محله صادقیه که از ظاهر نما مشخص است که دچار آسیب‌هایی شده، بانک مهر اقتصاد است. این بانک برخلاف بانک‌های ملی و کشاورزی در حجمی از آهن فرو نرفته است اما هنوز خرابی‌ها را می‌توان در تابلوی این بانک دید. از تابلوی بانک مهر اقتصاد شعبه صادقیه و خرابی‌هایی که روی آن وجود دارد می‌توان حدس زد که تابلو با پرتاب سنگ تخریب شده است. نمای ورودی این بانک شیشه‌ای است اما از شواهد معلوم است که به آن آسیبی نرسیده است دلیل آن هم این است که بر عکس دو بانک کشاورزی و ملی که زره پوش شده‌اند این بانک دارای کرکره آهنی است و پس از تعطیلی بانک کره کره بانک کشیده می‌شود و همین باعث شده تا از افزایش خسارت به آن جلوگیری شود.

آمارهایی که داده نمی‌شوند

برای اینکه مشخص شود چه تعداد بانک در تهران در جریان اعتراض‌های خشونت آمیز هفته گذشته خسارت دیده‌اند باید با مرکز آتش‏نشانی تماس گرفت اما بی‌فایده است؛ از دادن آمارها در این مورد طفره می‌روند و حتی از ارائه آماری محدودتر و فقط از محله صادقیه هم شانه خالی می‌کنند. جز تعدادی استان، دیگر استان‌ها هم علاقه‌ای به انتشار گزارش‌هایی رسمی از تعداد بانک‌ها و موسسات اعتباری که هفته پیش در آتش خشم بنزینی سوختند ندارند.

با این حال در روزهای ابتدایی پس از اعتراض‌های خیابانی هفته گذشته آمارهایی در بعضی خبرگزاری‌ها و فضای مجازی منتشر شد که به دلیل نامشخص بودن مرجع خبر، سازندگی آن را تایید نمی‌کند. بر اساس گزارشی که خبرگزاری فارس از قول برخی منابع امنیتی منتشر کرده است: « ۶۳ شعبه بانک در اصفهان، ۴۰ شعبه و ۶۴ خودپرداز در خرم آباد، همه بانک‏های فردیس کرج و ۳۰۰ شعبه در تهران آسیب دیده‌اند.»

با اتکا به این گزارش می‌توان نتیجه گرفت که فقط در ۴ استان دست کم ۴۵۰ شعبه بانک آسیب دیده است. این آمار منهای آسیب به دستگاه‏های خودپرداز است.

با این حال این گزارش مشخص نکرده است که چه تعداد بانک سوخته و ارائه خدمات بانکی در آنها مختل شده و چه بانک‌ها و موسسات اعتباری و مالی هم فقط در نما آسیب دیده‌اند و هنوز قابل استفاده هستند.

در دیگر روزنامه و خبرگزاری‌ها هم آمارهای دیگری منتشر شده‌اند که در روزهای ابتدایی همین هفته به انتشار رسیده‌اند. به طور نمونه بعضی از روزنامه‌ها و به نقل از برخی از مقام‏های ارشد بانکی گزارش کرده‌اند که ۹۰۰ شعبه و سه هزار دستگاه خودپرداز بانکی در اعتراض‌های خشونت آمیزی که در پی گران شدن بنزین شکل گرفت، از مدار ارائه خدمات بانکی خارج شده‏اند و تا هزار میلیارد تومان به شبکه بانکی کشور خسارت وارد شده است.

در همین حال بسیاری از کاربران شبکه‏های اجتماعی هم از توقف فعالیت بانکی در فردیس کرج خبر داده‏اند و گفته‌اند که ساکنان این شهر برای انجام امور بانکی باید به تهران سفر کنند.

کمبود اطلاعات درباره خسارتی که به بانک‌ها وارد شده فقط گریبان رسانه‌ها را نگرفته است. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، روز چهارشنبه ۲۹ آبان ماه در حاشیه نشست هیئت دولت گفته است: «‌اطلاعی درباره میزان خسارت وارد شده به بانک‏ها ندارم.»

البته حجم خسارات به قدری بالا است که بانک مرکزی روز شنبه ۲ آذر در بخشنامه‏ای از بانک‏ها خواست تا برای تداوم خدمت‏رسانی به سپرده‏گذاران، هرچه سریع‏تر به راه‏اندازی شعب و خودپردازهای آسیب‏دیده در نقاط مختلف کشور اقدام کنند.

اما مسئله دیگر در خسارت به بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری رخ داده، نوع بانک‌ها است. بعضی از خبرگزاری‌ها اخباری را منتشر کرده‌اند که طی آن نشان می‌دهد که در اعتراضات خشونت آمیز بیشترین خسارت به بانک‏های دولتی وارد شده و بانک‏های مسکن و ملی از جمله بانک‏هایی هستند که میان بانک‌های دولتی متحمل خرابی‌های بیشتری بوده‌اند.

در زمانه کمبود اطلاعات و آمار درباره خسارات وارد شده به بانک‌ها خبر موثقی که می‌توان آن را تایید کرد در خبرگزاری ایسنا منتشر شده و مربوط به خسارت بانک‌ها در استان لرستان است. بیژن بیرانوند مقدم، دبیر شورای هماهنگی بانک‏های لرستان گفته است:« ۴۴ شعب بانک در ناآرامی‏های چند روز گذشته سطح شهرستان خرم‏آباد دچار خسارت شدند. در ناآرامی‏ روزهای گذشته در خرم‏آباد ۶۴ خودپرداز بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شدند. همچنین ۴۴ شعب بانک در سطح شهرستان خرم‏آباد دچار خسارت شدند. متأسفانه برخی افراد در این ناآرامی‏ها هفت شعبه را در شهرستان خرم‏آباد به آتش کشیدند که بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصد دچار خسارت شدند. خوشبختانه در سایر شهرستان‏های استان گزارشی مبنی بر خسارت اعلام نشده است.»

بر اساس گزارشی که خبرگزاری مهر منتشر کرده است برآوردهایی در زمینه خسارت به بانک‌ها انجام شده است و نشان می‌دهد که تاکنون به شبکه بانکی کشور ۶۰۰ میلیارد تومان خسارت وارد شده که این اندازه زیان به شبکه بانکی تنها مربوط به دکور شعب و تجهیزات آنها است.