کد خبر: 9778
منتشر شده در جمعه, 10 آبان 1398 20:27
بطور خیلی خلاصه آفریقای جنوبی با جمعیتی بالغ بر 55 میلیون نفر و حدودا 350 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی و زیر ساخت های توسعه یافته و تنوع تولیدات در صنایع، معادن و کشاورزی، جزو اقتصادهای بزرگ و یک بازار نوظهور با درآمد متوسط است و در مجموع با داشتن 45 درصد تولیدات معدنی، 40 درصد تولیدات صنعتی، 50 درصد انرژی و 25 درصد تولید ناخالص ملی قاره سیاه، بزرگترين و پیشرفته ترین اقتصاد اين قاره بشمار مي رود. این کشور عضو گروه 20 G بعنوان 20 اقتصاد برتر جهان و همچنین عضو گروه اقتصادهای نوظهور بریکس BRICS شامل کشورهای برزیل، هند، روسیه، چین و آفریقای جنوبی می باشد.
با توجه به اندازه اقتصادی کشور و نظام اقتصادی و تجاری و همچنین با در نظر گرفتن روند رو به رشد آن و وابستگی نسبی اقتصادی و تجاری کشورهای همسایه به این کشور، اصولا این کشور دارای پتانسیل های مناسبی برای تجارت خارجی در بخش های گوناگون بوده و بستری مناسب برای فعالیت های اقتصادی است. البته در مقایسه با بازار ایران می توان گفت که بطور کلی تعداد بازیگران در هر یک از بخش های اقتصادی آفریقای جنوبی محدود تر از ایران است و تا حدودی وضعیت انحصار چند جانبه در تولید و توزیع کالا ها و خدمات مشاهده میشود. طبیعی است که در چنین شرایطی اندازه اقتصادی متوسط شرکت ها به مراتب بزرگتر از ایران است و لذا یک شرکت جدید باید جهت رقابت با رقبای بزرگ موجود در این بازار به اندازه کافی بزرگ باشد.
آفریقای جنوبی دارای نظام بانکی و مالی پیشرفته ای مشابه نظام بانکی آمریکا و اروپا است. چهار بانک بزرگ , NED Bank , ABSA Bank, FNB Bank, Standard Bank نقش اصلی در سیستم بانکی این کشور ایفا می کنند. البته در حال حاضر هیچ بانکی در این کشور برای تجارت با ایران خدمات ارائه نمیکند.
قطب های اصلی فعالیت های اقتصادی در آفریقای جنوبی شهر های ژوهانسبورگ، پرتوریا، کیپ تاون، دربان و پورت الیزابت میباشد اما در هر صورت شهر ژوهانسبورگ بزرگترین و اصلی ترین شهر و مرکز فعالیت های اقتصادی است.
خلاصه ای از آمار صادرات و واردات بین ایران و آفریقای جنوبی:
بر اساس آمار گمرک ج.ا.ایران در سال 1396 معادل 43 میلیون دلار کالای غیر نفتی از ایران به آفریقای جنوبی صادر شده است. همچنین در همین دوره معادل 34 میلیون دلار کالا از آفریقای جنوبی به ایران صادر شده است.
روابط تجاری جمهوري اسلامي ايران و آفريقاي جنوبي (میلیون دلار)
سال
|
1390
|
1391
|
1392
|
1393
|
1394
|
1395
|
1396
|
صادارت
|
41
|
77
|
39
|
22
|
22
|
42
|
43
|
واردات
|
50
|
27
|
13
|
27
|
32
|
46
|
34
|
تراز تجاری
|
9-
|
32+
|
26+
|
5-
|
10-
|
4-
|
9+
|
اقلامعمده صادرات و واردات ایران
صادرات ایران به آفریقای جنوبی
|
فرش وسایرکفپوشها، ترانسفورماتورهای متوسط و فوق قدرت، قیرنفت،انواع خرما،خمیرهای غذایی، پودراستامینوفن، تراکتور و قطعات، شیرینی وشکلات و بیسکویت،کاشی وسرامیک، پسته،سنگهای ساختمانی)مرمر،تراورتن، رخامو...( وظروف و لوازم آشپزخانه
|
واردات ایران از آفریقای جنوبی
|
ترکیبات آمالگام،تلمبه های حلزونی،بالابرها،واکسنهای
دامپزشکی،سیمانهای نسوز،ماشین آلات معدنی وقطعات
مربوطه،محصولات تخت نوردشده ازفولادزنگ نزن،آلیاژهای
آهن،محصولات نیمه تمام یافولاد آهنی یاغیرآلیاژی،بازوهای
انتقال نیروازقبیل میل بادامک،میل لنگ،یاتاقان،بلبرینگ و
رولربیرینگ،درزبند،واشروسایردرزگیرها،و....
|
بر اساس بررسی آمارهای مقایسه ای سالهای اخیر در سال 1394 جمعا 23 میلیون دلار کالا از ایران به آفریقای جنوبی صادر شده که در سال 1395 علیرغم تداوم مشکلات نقل و انتقال پول با 90 درصد افزایش به 42 میلیون دلار و درسال 1396 به 43 میلیون دلار رسیده است. شایان ذکر است با عنایت به هدف گذاری تجارت 1 میلیارد دلاری بین دو کشور تا سال 2021 و با توجه به ظرفیتهای فراوان دوکشور در زمینه همکاریهای تجاری، ظرفیت های صادراتی ایران به آفریقای جنوبی بسیار بیشتر از ارقام فعلی است و امید است با فراهم ساختن زیرساخت های تجارت بین دو کشور از قبیل روابط بانکی، خط کشتیرانی و پرواز مستقیم و همچنین بازاریابی محصولات ایرانی، در آینده نزدیک شاهد حضور شرکت های توانمند ایرانی در بازار آفریقای جنوبی و افزایش صادرات به این کشور در قالب هدف گذاری تعیین شده باشیم.
بر همین اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از کالاهای وارداتی آفریقای جنوبی از جهان، و کالاهای صادراتی ایران به جهان و میزان صادرات ایران به آفریقای جنوبی نشان میدهد پتانسیلهای صادراتی ایران به کشور مذکور شامل مواد پتروشیمی، روغن صنعتی، قیر، سنگ آهن و محصولات فولادی، سیمان، کاشی و سرامیک، تجهیزات الکتریکی، روی، سنگ مس، دارو و تجهیزات پزشکی، سرب و ... می باشد که با عنایت به مزیت رقابتی موجود به نظر می رسد در صورت برقراری خط کشتیرانی بین بنادر دو کشور و تاسیس شعبه بانک، زمینه صادرات مصالح ساختمانی، لوازم خانگی، فرش، پسته، صدور خدمات فنی و مهندسی و بسیاری از اقلام مواد غذایی و ... وجود دارد و در این اقلام با توجه به توان صادراتی ایران و نیاز وارداتی آفریقای جنوبی ظرفیت بیشتری برای صادرات به کشور مذکور وجود دارد.
ملاحظات:
• وضعیت اشباع و رکود در بازار آفریقای جنوبی:
بازار آفریقای جنوبی از یک طرف بطور سنتی در اختیار شرکت های اروپایی و آمریکایی بوده است و در سالهای اخیر هم کشور چین توانسته مثل سایر بازار ها در این بازار حضور ملموسی داشته باشد. از طرف دیگر با توجه به وفور منابع اولیه در این کشور و قدمت اقامت جمعیت اروپایی تبار) 20%جمعیت( در این کشور، شرکت های آفریقای جنوبی نیز ازتوانمندی های بالایی برخودار هستند که این وضعیت موجب دشوارتر شدن انجام کار برای شرکت های ایرانی است. این ویژگی در زمینه تولید و توزیع کالا موضوعیت بیشتری دارد چرا که در عمل مشاهده میشود در اغلب زمینه های تولیدی وضعیت انحصار چند جانبه بر بازار حاکم است و همینطور توزیع کالا نیز عمدتا توسط چند فروشگاه زنجیره ای صورت می پذیرد که ورود به این شبکه معمولا سهل نیست. علاوه بر ویژگی ذاتی توضیح داده شده، در دو سال گذشته رکود نسبی اقتصاد آفریقای جنوبی نیز موجب سخت تر شدن ورود به این بازار شده است.
• نزولی بودن حجم تجارت در سال های اخیر:
با عنایت به بررسیهای بعمل آمده و با توجه به آمارهای برگرفته از سایت ITC حجم تجارت آفریقای جنوبی در سال 2011 معادل 209 میلیارد دلار بوده ) 107میلیارد صادرات و 102 میلیارد واردات) که بر اساس آمار سالهای 2012 تا2017 تجارت کشور مذکور هم در بخش واردات و هم در بخش صادرات نزولی بوده، به شکلی که در سال 2017 حجم تجارت کشور مذکور به 171 میلیارد دلار کاهش یافته است.
مبادلات تجاري آفریقای جنوبی با جهان (میلیارد دلار)
سال
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
صادرات
|
107
|
86
|
95
|
90
|
69
|
74
|
88
|
واردات
|
102
|
101
|
103
|
99
|
79
|
74
|
83
|
تراز تجاری
|
5+
|
15-
|
8-
|
9-
|
10-
|
0
|
5+
|
بطور خلاصه دلایل این کاهش را میتوان بدلیل رکود اقتصاد جهانی و به تبع آن کاهش رشد اقتصادی در آفریقای جنوبی به 06/ درصد در سال2016 )کمترین رشد بعد از سال2009 ( و رشد اقتصادی 3/1% در سال 2017 و همچنین کاهش چشمگیر قیمت جهانی فلزات طلا، الماس، ذغال سنگ و سنگ آهن و مواد معدنی که منجر به کاهش در آمدهای دولت از یکطرف و کاهش قدرت خرید مردم از طرف دیگر گردیده و در نهایت در کاهش حجم تجارت آفریقای جنوبی تاثیر گذار بوده دانست.
• قابل توجه نبودن میزان صادرات در مقایسه با ظرفیت های موجود
نکته حائز اهمیت این است که ارزش صادارات ایران به آفریقای جنوبی فارغ از میزان افزایش و کاهش آن در سال های اخیر، در مقایسه با ظرفیت های موجود و عملکرد کشور های رقیب، رقم قابل توجهی نیست. بطور خیلی خلاصه میتوان اظهار نمود که با توجه به فاصله دور آفریقای جنوبی از ایران، تسلط چند شرکت بزرگ بر اغلب بخش های بازار آفریقای جنوبی و عدم شناخت کافی تجار دو کشور از ظرفیتها و توانمندیهای یکدیگر و همچنین داشتن ذهنیت منفی نسبت به یکدیگر باعث شده تا حضور در این بازار به اندازه کافی در اولویت برنامه های شرکت های ایرانی قرار نگیرد.
همچنین وجود اتحادیه گمرکی بین کشور های آفریقای جنوبی، نامیبیا، بوتسوانا، سوازیلند و لسوتو )اتحادیه گمرکی ساکو(، قرار داد تجارت آزاد بین آفریقای جنوبی و پانزده کشور عضو جامعه توسعه کشور های جنوب قاره آفریقا )سادک( و همچنین موافقتنامه تجارت آزاد بین ساکو و اتحادیه اروپا از دیگر موانعی است که بر سر راه توسعه صادرات ایران به آفریقای جنوبی و سایر کشور های همجوار قرار دارد. علاوه بر موارد کلی فوق، در حال حاضر اصلی ترین مشکل در مسیر صادرات کالا های ایرانی به آفریقای جنوبی محدودیت های بانکی ناشی از تحریم های اقتصادی است.
• رقبای تجاری ایران در آفریقای جنوبی و کالاهای صادراتی آنها:
آفریقای جنوبی سالانه در حدود 80 میلیارد دلار کالا وارد می کند. در سال های اخیر کشور های چین، آلمان، آمریکا، ژاپن، عربستان سعودی، بریتانیا، هند، فرانسه، نیجریه، ایتالیا، آنگولا، تایلند و جمهوری کره مبداء اصلی واردات این کشور بوده اند. کشور های چین، هندوستان، ترکیه و برزیل کشور هایی هستند که در سال های اخیر موفق به توسعه تجارت با این کشور شده اند. شیوه برجسته ای که این کشور ها دنبال میکنند عبارت است از توسعه همزمان سرمایه گذاری و تجارت در آفریقای جنوبی. شرکت های زیادی از این کشور ها در سال های اخیر در پروژه های اقتصادی در آفریقای جنوبی و کشور های منطقه سرمایه گذاری نموده اند. این امر باعث میشود که به دنبال این سرمایه گذاری ها، تجار و شرکت های زیادی وارد این بازار شوند. حضور پر رنگ در همه نمایشگاه ها ی تجاری آفریقای جنوبی در قالب پاویون ملی (با حمایت های دولتی) و همچنین تاسیس مراکز تجاری و توسعه بخش بازرگانی سفارت کشور مربوطه و یا تاسیس دفتر وزارت ذیربط توسعه تجارت و سرمایه گذاری در آفریقای جنوبی از دیگر روش هایی است که اغلب کشور های رقیب از آن استفاده می کنند.
• جمع بندي
آفريقاي جنوبي با زيرساختهاي توسعه يافته، منابع معدني متنوع و غني، تولیدات صنعتي قابل توجه در بخشهاي مختلف، موقعیت جغرافیايي ممتاز، و بسیاري ويژگیهاي ديگر در حال تبديل شدن به يكي از وزنه هاي اقتصادي و سیاسي در سطح بین الملل مي باشد. اكنون بسیاري از كشورها با استفاده از ظرفیتها و امكانات موجود از يك طرف و نیازها و ظرفیتهاي خالي اين كشور از طرف ديگر، تلاش دارند تا با سرمايه گذاري و نفوذ در بازار اين كشور روابط سیاسي و اقتصادي خود را با يك قدرت نوظهور و به سرعت در حال رشد تحكیم بخشند.
در حالت کلی می توان گفت که روابط سیاسی دو کشور در سطح مطلوبی قرار دارد و تا کنون بین دو کشور 13 نشست کمیسیون مشترک همکاری های سیاسی و اقتصادی برگزار شده و موافقت نامه و یادداشت تفاهم های زیادی )بیش از 90 موافقت نامه و یادداشت تفاهم و بیانیه مشترک( در زمینه های سیاسی، اقتصادی، تجاری، قضایی، فرهنگی، بهداشتی، ورزشی، علمی، زنان و اجتماعی بین دو کشور به امضاء رسیده است. اما از آنجا كه اين روابط بیشتر با محوريت شركتها و نهادهاي دولتي بوده نتايج چندان مطلوبي را در بر نداشته است. لذا ما بايد رويكرد خود را تغییر داده و در كنار بخش دولتي زمینه را براي حضور فعال بخش خصوصي در بازار رو به رشد آفريقاي جنوبي نیز فراهم نمائیم.
در مجموع میتوان گفت با عنایت به ظرفیتهای فراوان همکاری در زمینه صنعت، معدن و گسترش فعالیتهای تجاری و همچنین موقعیت استراتژیک این کشور بعنوان دروازه ورود به بخش بزرگی از بازارهای آفریقا (از جمله دسترسی به 14 کشور عضو SADC با جمعیتی حدود 250 میلیون نفر از طریق حمل و نقل زمینی و ریلی( پتانسیل افزایش حجم تجارت دوکشور بسیار بیشتر از وضعیت فعلی است. ضمن اینکه توسعه روابط تجاری با این کشور فرصتهای بسیار برای صادر کنندگان ایرانی و همچنین جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال تکنولوژی و دانش فنی برای کشورمان بوجود می آورد.