نوسان: درحالیکه نماد بازار سرمایه با شیوع کرونا رو به پایین بود اما این بازار چطور در اواخر سال گذشته به سمت رونق رفت؟
باید توجه داشت که بورس یک بازار مالی و سرمایه است و در تمام دنیا مردم در آن سرمایه گذاری می کنند و به نوعی در ایران این بازار دیر رونق گرفت. اما طی یک سال گذشته اقبال و استقبال خوبی از این بازار صورت گرفت و البته دولت نیز با ورود عرضه های اولیه در هر هفته، شرکت های خوب دولتی به آن و ... حمایت های خوبی از بورس کرد که به نوعی این اقدامات موجب اقبال بیشتر مردم شد.
نوسان: اما چرا بورس ریزش کرد؟
متاسفانه یکی از مشکلات در اقتصاد رفتاری به نحوه برخورد ما با یک موضوع بازمی گردد که بدون شناخت و آگاهی وارد یک بازار می شویم و از سوی دیگر توقعات آنی و کوتاه مدت از آن داریم. متاسفانه سودهای غیرواقعی که در ماه های پایانی سال گذشته و ماه های ابتدایی امسال نصیب برخی شد، به نوعی اقوا کننده بود و این موجب شد تا دیگران نیز نقدینگی و یا حتی دارایی خود را تبدیل به نقد کرده و وارد بورس شوند و به نوعی توقع داشتند تا یک شبه ره صد ساله را طی کند.
نوسان: شاید هجوم مردم به بازار بورس به دلیل کاهش ارزش ریال، افزایش نرخ تورم و نگرانی نسبت به کاهش دارایی هایشان رخ داد.
باید توجه داشت که برد و باخت و سود و زیان بورس در کوتاه مدت با هم برابری می کند، کما اینکه عده ای در کوتاه مدت حتی زیان کنند، اما باید توجه داشت که بورس یک سرمایه گذاری میان مدت و بلندمدت و بازاری امن برای سرمایه گذاری است که می تواند میانگین سود قابل ملاحظه ای عاید افراد کند، اما هیجان هایی که در ماه های ابتدایی امسال در ورود به بازار بورس صورت گرفت شرایط را متفاوت کرد. بنده به عنوان یک کارشناس اقتصادی بارها تذکر دادم که این هیجانات و ورود مردم به بورس موجب بروز مشکلاتی می شود و افرادی که با هیجان وارد بورس می شوند به طور قطع با هیجان نیز از بازار خارج می شوند به اصطلاح تب تند بورس با لغزشی زود عرق می کند که متاسفانه این موجب ناراحتی و نگرانی بسیاری شد. البته همچنان معتقدم بورس سرمایه گذاری میان مدت و بلندمدت است و اینکه فردی به دنبال سود 40 درصد در یک ماه است، اشتباه است.
نوسان: به اعتقاد شما اشتباه بزرگ مردم در بازار بورس چه بود؟
متاسفانه زمانیکه همه وارد بازار بورس شدند بیشتر نمادها صعودی بود، درحالیکه یکی از تکنیک های بازار سرمایه این است که در شرایط صعودی و وقتی شیب سهامی رو به افزایش است، نباید اقدام به خرید کرد و این یکی از بزرگترین خطاهای مردم بود، چراکه سهام رو به رشدی ممکن است در ادامه راه، متوقف و حتی سقوط کند.
نوسان: اما یکی از موارد نگران کننده از بین رفتن اعتماد مردم نسبت به بازار بورس است، در این فضا چه باید کرد؟
یکی از توقعات در شرایط کنونی این است که دولت برای ورود مردم به بازار بورس شروع به آموزش کند و حتی رسانه ملی باید ساعاتی را به برنامه سازی جهت آموزش مردم برای ورود به بورس، هشدارها و سواد بازار سرمایه اختصاص دهد و این جزو ضروریات کشور است. باید توجه داشت تعداد کدهای بورسی کشور از دو میلیون کد، امروز به حدود 48 میلیون کد بورسی رسیده است؛ مثلا اکنون برای سهام عدالت، دارای اول، شرکت های پالایشی .... کد بورسی نیاز است، بنابراین مردم به صورت ناخودآگاه درگیر بازاری به نام بازار سرمایه شده اند که در این شرایط نیازمند آموزش هستند، از سوی دیگر کارگزاری ها نیز مکلف به آموزش هستند، البته امروز فضای مجازی فرصت مناسبی برای آموزش است که احتمال می رود بسیاری به آن دسترسی نداشته باشند، بنابراین تلویزیون و دولت در تعامل با یکدیگر، باید آموزش های لازم و مناسب برای حضور مردم به بورس را درنظر بگیرند که متاسفانه این اتفاق هنوز صورت نگرفته و مردم به صورت هیجانی و بدون آگاهی وارد بازار سرمایه شده اند.
نوسان: به اعتقاد شما امروز بهمن بازار بورس فرو ریخته است؟
خیر؛ چراکه دولت تلاش خود را کرده و برخی هیجانات در بازار بورس در حال فروکش کردن است، به هر حال دولت همچنان باید اطلاع رسانی لازم را در این خصوص انجام دهد.
نوسان: با این وجود نقش دولت در ریزش بورس چقدر است؟
دولت چنین نقشی نداشته و به اعتقاد من، برخی شایعات در مورد جبران کسری بودجه از طریق بورس نادرست است. اینها نیازمند سواد رسانه ای است و باید مردم درک کنند دولت از ریزش بورس منفعتی نمی برد و به طور قطع منفعت دولت در فعال کردن بازار سرمایه است، البته ممکن است برخی شرکت های حقوقی از طریق نوسان گیری، به دنبال سود کردن باشند، اما چنین موضوعی را تایید نمی کنیم، با این وجود اقدامات و سوءاستفاده نوسان گیران را نباید به نام دولت نوشت.
نوسان: یعنی امروز بازار سرمایه گرفتار دلالان شده است.؟
باید توجه داشت که همواره بر بازار سرمایه نظارت می شود و وجود ناظران به دلیل امکان چنین مسائلی است، مثلا اینکه نوسانات بازار را محدود از منفی 5 تا مثبت 5 می کنیم، افشای برخی اطلاعات و ... نشان می دهد که بازار سرمایه به شدت پتانسیل ابتلا به دلال بازی را دارد.
نوسان: به اعتقاد شما ریزش کنونی بازار بورس ناشی از رفتار دلالان و نوسان گیران است؟
به هر حال شرایط نسبت به دو سال پیش بهتر شده است. شاید در چند سال گذشته، سه نفر بازار را برهم می زدند، چراکه بازار سرمایه در دست عده ای محدود بود، اما امروز این گونه نیست و باید هجوم مردم برای ورود و خروج رخ دهد تا شاهد چنین اتفاقی باشیم.
نوسان: در شرایط کنونی ریزش بورس و رونق بازارهای موازی طلا و ارز و ...، چطور می توان مانع دلال بازی شد؟
اینکه دولت اطلاع رسانی درستی کند و هر هفته یکی دو شرکت با شرایط مناسب را عرضه کند، می تواند شرایط را کنترل کند، چراکه عرضه اولیه ها برای مبتدی بسیار مناسب است و حتی سیاست دولت این است که به صورت مساوی عرضه اولیه ها سهام را بین تمام دارندگان کدهای سهام داران تقسیم و بفروشد؛ مثلا اگر عرضه اولیه یک سهم، 400 هزار تومان است سود آن در آخر ماه به 600 تا 650 هزار تومان می رسد که این در سبد سه یا چهار میلیونی سود مناسبی است. در حال حاضر قشر قابل ملاحظه ای از مردم با همین سرمایه وارد بازار شده اند، بنابراین اگر هر هفته دو عرضه اولیه داشته باشیم و افراد با همین ارقام پایین وارد بورس شوند به راحتی در ماه نسبت به سهام عدالت، سود بیشتری عایدشان می شود.
نوسان: با توجه به شرایط فعلی، پیش بینی شما از مثبت شدن بازار سرمایه چیست؟
در حال حاضر دولت و سازمان بورس در تلاش برای مثبت شدن نمادهاست و به طور قطع از آن سودهای هیجانی آنچنانی به تعادل خواهیم رسید؛ مثلا اگر میانگین ماهانه یک سبد سودی 5 درصدی باشد، در سال سود 60 درصدی عاید دارنده سهام خواهد شد و این منفعتی بالا است، اما متاسفانه برخی در بورس طمع می کنند و از آن توقعات بالایی دارند. باید گفت مردم در بورس تنها توقع سود دارند و توان ضرر ندارند.
نوسان: به اعتقاد شما امروز حباب بورس خالی شده است؟
معتقدم تا حد قابل ملاحظه ای حباب بورس خالی شده و تا حدی به اصلاح لازم رسیده است