بحران «بازگشت سرمایه» در بورس

از همین رو به ویژه از ابتدای سال جاری، دولت به بازیگر اصلی بازار سرمایه بدل شده و بخش قابل توجهی از دارایی‌ها و سهام خود را از طریق این بازار عرضه کرده است. برنامه عرضه‌های دولتی قرار است دست‌کم تا پایان امسال نیز ادامه یابد. اما نکته مهم این است که در هر بازاری باید در مقابل سمت عرضه، سمت تقاضا نیز فعال باشد. از همین رو از سال گذشت بدین سو، تبلیغات پیرامون بازار سرمایه و تشویق صاحبان سرمایه‌های خرد و کلان برای بورسی شدن به حدی شدت گرفته است که کارشناسان هشدار داده‌اند سیل ورود نقدینگی به این بازار ممکن است بازارهای دیگر را با بحران مواجه کند. با این حال روند ورود مردم به بورس همچنان ادامه یافته به نحوی که وزیر اقتصاد اعلام کرده از ابتدای سال جاری تا‌کنون تعداد کد‌های سهامداری در بازار سرمایه تا پایان خرداد ۱۵ میلیون و ۲۵۱ هزار کد و با احتساب سهام عدالت به ۴۸ میلیون و ۵۰۰ هزار کد رسیده است. فرهاد دژپسند همچنین ارزش معاملات بورس در چهار ماهه اول سال را نسبت به سال ۹۸، معادل ۱۴۵ درصد و نسبت به مدت مشابه سال گذشته معادل ۶۲۵ درصد اعلام کرده است. او عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در بورس و فرابورس را در چهار ماه اول سال معادل ۱۳۷ هزار میلیارد ریال و ۵/۲ برابر کل سال ۹۸ اعلام کرده و افزوده است که از ابتدای سال تاکنون ورودی نقدینگی به بازار سرمایه معادل ۷۰ هزار میلیارد تومان بوده است. اما نکته اینجاست که این ورود سرمایه تا چه میزان هوشمندانه بوده و به سمت سهم‌های با ارزش با نرخ بازگشت سرمایه پایین بوده و تا چه میزان به معاملات هیجانی این بازار ورود کرده است؟تحلیلگران بازار سرمایه بر این باورند که در حال حاضر بازار سرمایه ایران با سه سطح از تحلیل سهام برای معاملات مواجه‌اند. بر این اساس بالاترین سطح تحلیل در بازار سرمایه را تحلیلگران بنیادین و جامع تشکیل می‌دهند که عموما از دانش‌های مالی، حسابداری و اقتصادی بهره گرفته‌اند. در همین حال به دانش تکنیکال بازار سرمایه نیز مسلط هستند و آن را به خوبی فراگرفته‌اند. با این حال گفته می‌شود این سطح از تحلیل اصولا در بازار سرمایه ایران سهم زیادی را به خود اختصاص نداده است. این در حالی است که بازار سرمایه حرفه‌ای تلقی می‌شود که بالاترین سطح از تحلیل در معاملات آن جریان یافته باشد. بر این اساس تحلیلگران بازار سرمایه، بازار ایران را غیرحرفه‌ای می‌دانند. در همین حال سطح دوم را که از تحلیل ضعیف‌تری نسبت به سطح اول برخوردار است بازیگرانی تشکیل می‌دهند که عمدتا تنها دانش تکنیکال در سطح مقدماتی آموخته‌اند و از تحلیل بنیادین هم بهره‌ای نبرده‌اند. به عبارت دیگر سطح دوم تنها در حد شناخت حمایت‌ها و مقاومت‌ها با روند بازار آشنا بوده و روی برخی اندیکاتورها نیز کار کرده و به مرور دریافته‌اند که چگونه در بازار عمل می‌کند. در حال حاضر گفته می‌شود این تحلیل در بازار سرمایه نوعی همرسانی ویژه ایجاد کرده است. اما تحلیلگران بازار، حتی همین سطح را هم حرفه‌ای نمی‌دانند. به این معنا که حتی اگر تمامی افرادی که مستقیما وارد بازار سرمایه می‌شوند هم صاحب این دانش هم باشند، نمی‌توان بازار سرمایه کشور را یک بازار حرفه‌ای دانست. اما سطح سوم که بسیار ضعیف و گاه خالی از تحلیل است، با توجه به تبلیغات یا مشاوره‌های غیررسمی سبدگردانی‌ها و کارگزاری‌ها یا با استفاده از رانت‌های در بازار به معامله می‌پردازند که شاید بتوان آنها را مشتریان اصلی سیگنال‌فروشان دانست. از آنجا که گفته می‌شود بازار سرمایه ایران در حال حاضر خالی از دیتای منفی است بازار سطح سوم معامله‌گران بسیار داغ است. اما اینکه این سیگنال‌ها در چه زمانی به عنوان گلوله داغ عمل کرده و در دست آخرین حلقه از زنجیره معاملات قرار گیرد بستگی به شناخت و آگاهی بیشتر معامله‌گران درباره اصول بنیادین شرکت‌های مورد معامله در بازار سهام دارد؛ امری که در بازار سرمایه ایران مغفول مانده است.