حاشیه‌های زنجیره تامین و تولید فولاد و محصولات مشتقه آن چندی است بالا گرفته است. اختلاف آرا پیرامون نرخ‌گذاری محصولات این گروه صنعتی یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت فولاد بوده است. مصرف‌کنندگان ورق‌ها و مشتقات فولادی از افزایش قیمت گلایه‌مندند و تولیدکنندگان نیز مهم‌ترین عامل افزایش قیمت را افزایش نرخ‌های جهانی می‌دانند. پیش از این یک عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد، فروش مقاطع فولادی با قیمت پایه و حداقلی را باعث کاهش انگیزه تولیدکنندگان برای عرضه محصولات در بورس کالا دانسته بود. به گزارش خبرگزاری صنایع، سیدرضا شهرستانی با بیان اینکه سیاست قیمت‌گذاری دستوری و چندنرخی شدن کالا و ارز، موجب ایجاد رانت و ویژه‌خواری می‌شود، اظهار کرده بود: صنعت فولاد همانند برخی صنایع دیگر تحت تاثیر قیمت‌های جهانی است و نمی‌توان بدون اعتنا به قیمت‌های جهانی، به تنظیم بازار داخلی پرداخت. او با انتقاد شدید از سیاست‌های معاونت معدنی وزارت صمت در خصوص تعیین کف و سقف قیمتی برای معاملات ورق فولادی در بورس کالا افزوده بود: فروش مقاطع فولادی با قیمت پایه و حداقلی، انگیزه تولیدکنندگان را برای عرضه محصولات در بورس کالا کم و آنها را به سمت فروش در بازار آزاد و یک فضای غیرشفاف ترغیب می‌کند. به گفته شهرستانی، ملاک قیمت‌گذاری مقاطع فولادی در بورس کالا بر اساس سامانه نیماست و همین امر موجب پدید آمدن اختلاف ۲۵ درصدی قیمت بورس کالا با بازار آزاد است.
همچنین با اضافه کردن پنج درصد به دلیل تعیین سقف و کف قیمتی از جانب سیاستگذار، این میزان به ۳۰ درصد می‌رسد. وی با تاکید بر اینکه همه ورق‌های فولادی باید در بورس کالا به فروش برسد، تصریح کرده بود: برای مثال قیمت ورق گرم در بورس کالا در حدود شش هزار تومان است، اما در بازار آزاد به قیمت ۱۲ هزار تومان به فروش می‌رسد که این امر موجب ایجاد رانت ۴۰ هزار میلیارد تومانی در این حوزه شده است. این عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد عرضه فولاد به مشتریان خاص برخی تولیدکنندگان به شیوه مچینگ را اقدامی نادرست خوانده و اظهار کرده بود: بهترین راه برای کنترل شرایط فعلی بازار فولاد، آزادسازی و مشارکت در عرضه و به رسمیت شناختن تقاضای همه واحدهای صنعتی است. با حذف نرخ‌های دستوری و سهمیه‌بندی‌ها در صنعت فولاد، سازوکار بازار خود را تنظیم خواهد کرد. به گفته شهرستانی بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، روند خصوصی‌سازی باید تسریع شود تا زنجیره تولید و توزیع فولاد در بورس کالا با مشارکت بخش خصوصی تقویت شود. در همین حال، انتشار آمارهای جدید انجمن جهانی فولاد بیانگر آن است که از ژانویه۲۰۲۰ تاکنون برخلاف بسیاری از دیگر اعضای انجمن که کاهش تولید فولاد داشته‌اند، تولید فولاد در ایران نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲/۱۰ درصد افزایش یافته است. به گزارش اقتصادآنلاین، در شرایطی ایران افزایش بیش از ۱۰ درصدی تولید را به ثبت رسانده که مجموع تولید ۶۴ کشور عضو انجمن نسبت به مدت مشابه سال گذشته شش درصد کاهش یافته است.
تکذیب خروج فولاد از بورس کالا
چند ساعت پس از انتشار اخبار دستور رییس‌جمهوری برای خروج معاملات محصولات فولادی از بورس کالا، این خبر تکذیب شد. اگرچه اقتصاد آنلاین که این خبر را به صورت اختصاصی منتشر کرده بود از منابع آگاه خود نامی نبرد اما چند ساعت پس از انتشار شایعات، چیلان (مرجع تحلیلی فولاد و صنایع معدنی) خبر از تکذیب این شایعه داد. بر این اساس گفته شده است که دولت بر افزایش عرضه محصولات فولادی در بورس کالا و برنامه‌ریزی برای کاهش قیمت محصولات فولادی تاکید داشته است. در همین‌باره بهرام سبحانی، رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد در پاسخ به پیگیری‌های «جهان‌صنعت» گفت: چنین موضوعی مطرح نیست و حتما اشتباهی صورت گرفته، زیرا اصولا چنین اتفاقی نمی‌تواند صحت داشته باشد.
پیامدهای خروج فولاد از بازار سرمایه
فولادی‌ها یکی از اثرگذارترین نمادهای فعال در بازار سرمایه هستند. یک کارشناس بازار سرمایه درباره شایعات روز گذشته گفت: آنچه متوجه شدم و در اخبار موجود بود این است که گروه محصولات فولادی از بورس کالا حذف و معاملات آن در بازار آزاد انجام شود. به این معنی که در کلام عامیانه، به صورت کوپنی معامله شوند. مهران کاویانی توضیح داد: در این روش، خریداری که نیاز به شمش و ورق دارد مستقیما از سمت دولت مقداری سهمیه دریافت می‌کند و برای مثال کالای خود را جلوی در کارخانه فولاد مبارکه تحویل می‌گیرد اما این مورد در خبرهای دیروز مطرح نبود. این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: بورس کالا در معاملات فولاد به بازار نقد جهت می‌دهد. فرضا اگر ورق فولاد مبارکه امروز روی تابلو ۹۵ باشد در بازار فیزیکی با توجه به مالیات ارزش‌افزوده و رقابت‌هایی که در بازار وجود دارد، این اعداد به ارقام بالاتری تبدیل می‌شوند. کاویانی اضافه کرد: آنچه در اخبار خواندم این بود که فولاد مبارکه در بازار به عنوان یک تولید‌کننده و یک رکن بازار این عرضه را انجام دهد. پیرو این حرف من فکر می‌کنم که اگر این خبر صحت داشته باشد و این تصمیم جاری شود تنظیم‌کننده بازار فولاد در بازار فیزیکی فولاد باشد. این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: در این صورت، یک مقدار قیمت‌های بازار را می‌توان تعدیل کرد، زیرا مثلا در آخرین معامله شمش فولاد در بازار آزاد، نرخ فولاد ۲۲ و ۲۳ بوده و در بورس کالا هم ۲۲ خورده بود. اما در معاملات مس این‌گونه نیست. یعنی مس تنها فلزی است که قیمت دلاری محصولاتش پایین‌تر است. کاویانی تصریح کرد: در صورتی که چنین تصمیمی صحت داشته باشد، فکر می‌کنم از آن جهت است که بخواهد این روند تنظیم‌کننده بازار فیزیکی باشد. از آن جهت طبیعتا در این روش، بازار فیزیکی با افت اندک قیمت‌ها مواجه خواهد شد و از ثبات بیشتری برخوردار می‌شود. کاویانی در پاسخ به این سوال که در صورت خروج محصولات فولادی از بورس کالا چه آسیبی به بازار سرمایه وارد می‌شود گفت: تغییر خاصی در جریان قیمت‌ها و مبالغ فروش شرکت‌های فولادی در بورس ایجاد نمی‌شود. اما از لحاظ روانی اگر چنین اتفاقی رخ دهد، موجب می‌شود افرادی که به عنوان تحلیلگر بازار فولاد از روی تابلو قیمت‌ها را پیگیری می‌کردند دیگر به چنین سیستمی دسترسی نداشته باشند و در این صورت ممکن است جو روانی بدی در بازار ایجاد شود. او همچنین در این باره که آیا ممکن است این اقدام موجب ریزش شاخص بازار شده و به عملکرد بازار آسیب جدی وارد کند افزود: فکر نمی‌کنم به این صورت اثرگذار باشد. با توجه به افت‌هایی که ما در فولاد داشتیم شاید در حد یک روز جو روانی در پی داشته باشد اما فکر نمی‌کنم با اخبار فعلی بتواند باعث ریزش بازار شود و از سمت فولادی‌ها بازار را مورد چالش قرار دهد.