[یزدان مرادی] «نه مبلغ سود واریزی مشخص است و نه زمان واریزش»؛ این پرتکرارترین جمله‌ای است که این روزها کارمندان ١٠ بانک دولتی و خصوصی ایران به شهروندانی گفته‌اند که برای فروش سهام عدالت‌شان به شعبه‌ها مراجعه کرده‌اند. افرادی که به دلایل مختلف ازجمله نیاز مالی یا بی‌اعتمادی به بورس قصد فروش سهام عدالت‌شان را دارند، باید پس از انتخاب روش مستقیم به بانک محل حساب‌شان مراجعه کنند تا به آنها وکالت فروش سهام بدهند؛ میزان مبلغ فروش سهام و زمان دقیق واریز آن دو سوال اصلی فروشندگان سهام عدالت است که بانک‌ها جواب دقیقی برای آنها ندارند. بررسی میدانی «شهروند» از ١٠ بانک خصوصی و دولتی ایران نشان می‌دهد که بانک‌ها هم دقیقا نمی‌دانند قرار است چه اتفاقی برای سهام عدالت شهروندانی که قصد فروش آن را دارند، رخ بدهد؛ بیشتر کارمندان شعب مورد بررسی این جمله را به زبان آورده‌اند: «فعلا نفروشید؛ گران‌تر می‌شود».
بانک تجارت
«اگر از من می‌پرسی، می‌گویم فعلا نفروش.» کارمند یکی از شعب بانک تجارت این جمله را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «اگر تصمیم گرفتی سهامت را بفروشی، یک فرم به تو می‌دهیم که با پرکردن آن درواقع به بانک تجارت وکالت می‌دهی که ٣٠درصد سهامت را بفروشد. البته الان معلوم نیست دقیقا چه زمانی سهام فروخته می‌شود و کی سودش به حساب تو واریز خواهد شد. همه چیز به کارگزاری بستگی دارد که بانک تجارت با آن کار می‌کند.» به گفته این کارمند، بانک تجارت یک‌درصد کارمزد بابت فروش سهام عدالت از مبلغ نهایی فروش دریافت خواهد کرد. او حرف‌هایش را این‌گونه به پایان می‌رساند: «پیشنهاد میکنم فعلا سهامت را نفروشی چون بورس در حال رشد است و احتمال افزایش ارزش سهام عدالت
وجود دارد.»
بانک آینده
کارمند یکی از شعبه‌های بانک آینده در غرب تهران می‌گوید: «برای فروش سهام عدالت یک فرم به متقاضی می‌دهیم که آن را پر کرده و به بانک وکالت می‌دهد که سهامش را معامله کند. هنوز کارمزد مشخصی به ما ابلاغ نشده است. شاید به بقیه بانک‌ها گفته باشند اما من خبر ندارم.» این کارمند هم تأکید می‌کند: «زمان واریز پول و مبلغ آن مشخص نیست و بستگی دارد که کارگزاری چقدر در بورس بتواند سهام عدالت شما را بفروشد. ما فقط از طرف شما وکالت می‌گیریم و اینکه چقدر سهام فروخته شود، بستگی به بورس و کارگزاری دارد.»
بانک پاسارگاد
«ما ١,٥درصد کارمزدی را از مبلغ نهایی دریافت می‌کنیم که به همه بانک‌ها ابلاغ شده است.» کارمند شعبه بانک پاسارگاد این جمله را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «اگر به پول سهام عدالتت نیاز داری، بفروش در غیر این صورت آن را نگه دار؛ چون بورس رشد می‌کند و ارزش این سهام بیشتر می‌شود. الان اگر بخواهی بفروشی، معلوم نیست پولش چقدر بشود و کی بتوانی دریافتش کنی.» به گفته این کارمند، اگر کسی بخواهد از طریق بانک پاسارگاد سهام عدالتش را بفروشد، بهتر است به سایت این بانک مراجعه کند.
بانک ملی
ساعت از یک‌ونیم ظهر گذشته و شعبه بانک ملی تعطیل شده است؛ هنوز چند نفر از مشتریان داخل شعبه هستند و یکی از کارمندان پشت در ایستاده تا مشتری دیگری وارد نشود؛ وقت اداری تمام شده. کارمند شعبه لحظه‌ای در شیشه‌ای را باز می‌کند و می‌گوید: «اگر الان به تو بگویم سهامت را بفروش، می‌فروشی؟ این دیگر چه سوالی است؟ الان بورس دارد رشد می‌کند و احتمالا ارزش سهام بالاتر می‌رود.» او با بیان اینکه همه مراحل فروش سهام در سایت بانک ملی وجود دارد، ادامه می‌دهد: «معلوم نیست چه زمانی پول فروش سهام واریز شود و مبلغ آن هم مشخص نیست. کسی نمی‌داند دقیقا چه می‌شود؛ من هم نمی‌دانم.»
بانک انصار
«چرا می‌خواهی بفروشی؟» کارمند یکی از شعب بانک انصار حرف‌هایش را این‌طور شروع می‌کند و ادامه می‌دهد: «سهام عدالت گران‌تر می‌شود؛ فعلا نفروش. البته اگر نیاز داری و قصد داری حتما بفروشی، ما فرمی به تو می‌دهیم که با پرکردن آن به بانک وکالت می‌دهی که به جایت سهامت را در بورس بفروشد.» این کارمند با بیان اینکه درباره کارمزد دریافتی بانک چیزی به آنها ابلاغ نشده است، درباره زمان و مبلغ واریزی هم می‌گوید: «زمان واریزش مشخص نیست؛ البته محدوده پولی را که احتمالا به فروشندگان می‌رسد، می‌توانید در سایت‌های مربوط ببینید؛ من اطلاع دقیقی ندارم.»
بانک صادرات
برخی بانک‌ها تأکید دارند که فروشنده‌های سهام عدالت برای پیگیری فرآیند فروش، مراجعه حضوری نداشته باشند و از طریق سایت اینترنتی بانک مورد نظرشان اقدام کنند. کارمند یکی از شعب بانک صادرات می‌گوید: «همه مراحل فروش سهام عدالت در سایت بانک است. به سایت بروید و فرم مربوط به دادن وکالت به بانک صادرات را پر کنید. از آن به بعد بانک از طرف شما، سهام‌تان را در بورس معامله خواهد کرد.» این کارمند ادامه می‌دهد: «بانک فقط ٣٠درصد سهام عدالت شما را از طریق کارگزاری‌ها می‌تواند بفروشد اما معلوم نیست کی بفروشد و چقدر پول بدهد.»
بانک گردشگری
مشخص نبودن زمان واریز مبلغ ناشی از فروش سهام عدالت و میزان آن، اصلی‌ترین موضوعی است که همه بانک‌های مورد بررسی به آن اشاره داشته‌اند. کارمند یکی از شعب بانک گردشگری هم با بیان اینکه معلوم نیست زمان و مبلغ پول واریزی به حساب فروشنده‌های سهام عدالت چطور خواهد بود، می‌گوید: «نیازی به مراجعه حضوری شهروندان نیست. هرکسی که بانک گردشگری را در سامانه سهام عدالت انتخاب کرده باشد، می‌تواند به سایت بانک برود و مراحل دادن وکالت را طی کند. بانک هر وقت سهام را فروخت، مبلغ آن را واریز می‌کند اما دقیقا مشخص نیست چه زمانی باشد و به چه مبلغی.»
بانک سینا
«قبلا متقاضی‌های فروش باید برای گرفتن کد و پرکردن فرم، حضوری مراجعه می‌کردند اما الان دیگر نیازی به این کار نیست. همه می‌توانند به سایت بانک بروند و از طریق آن فرآیند فروش را طی کنند.» کارمند یکی از شعب بانک سینا ادامه می‌دهد: «شما به‌عنوان فروشنده سهام، یک سوم آن را واگذار می‌کنید. بانک هم از طریق کارگزاری‌ها آن را می‌فروشد و به حساب‌تان واریز می‌کند. زمان فروش و مبلغ آن هم بستگی دارد که در بورس چه اتفاقاتی رقم بخورد. فعلا مشخص نیست که بتوانم زمان دقیق یا مبلغ نهایی را به شما بگویم.»
بانک ملت
«هم می‌توانید حضوری اقدام کنید هم از طریق سایت.» کارمند یکی از شعب بانک ملت با بیان اینکه زمان و مبلغ فروش سهام عدالت معلوم نیست، ادامه می‌دهد: «اینکه چقدر فروخته شود بستگی به کارگزاری و بورس دارد. مشخص نیست.» در بخش مربوط به «سهام عدالت» در سایت بانک ملت، درباره زمان واریز وجه سهام فروخته شده، آمده است: «زمان واریز وجه سهام عدالت فروخته شده به حساب مشتری توسط نهادهای ذی‌ربط است و در خوشبینانه‌ترین حالت حداقل پنج‌روز کاری پس از ثبت درخواست فروش است؛ بدون احتساب روزهای پنجشنبه و ایام تعطیل.»
بانک پارسیان
«الان نفروش» کارمند یکی از شعب بانک پارسیان از پشت باجه این جمله را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «بورس درحال رشد است و احتمال افزایش ارزش سهام عدالت وجود دارد. پیشنهاد من این است که به بانک نفروشید.» مشتری پشت باجه ادامه حرف را می‌گیرد و می‌گوید: «خودت برو کد بورسی بگیر و مستقیم در بازار سهام شرکت کن.» بعد از لحظه‌ای درنگ، کارمند بانک ادامه می‌دهد: «اگر بخواهی بفروشی، فرم می‌دهم که پر کنی. بانک هم ١,٥درصد کارمزد می‌گیرد. البته معلوم نیست دقیقا چه زمانی سهام فروخته شود یا به چه مبلغی.»
چند نفر سهام عدالت خود را فروختند؟
براساس آمارهای رسمی، حدود ٤٦میلیون و ٥٠٠هزار نفر سهام عدالت دارند که به گفته رئیس سازمان بورس اوراق بهادار تهران، فقط ١,٥درصد آنها معادل ٦٩٧هزار و ٥٠٠ نفر سهام خود را فروخته‌اند. حسن قالیباف گفت: «نگرانی ما این بود که عمده آنها )دارندگان سهام عدالت( فروشنده شوند. مردم تمایل دارند سهام عدالت خود را به‌عنوان دارایی ارزشمند حفظ کنند. در حال حاضر ۱۳میلیون کد معاملاتی در بازار بورس است که با اضافه شدن سهام عدالت، این رقم بیش از ٦٠میلیون نفر می‌شود.» فروش سهام عدالت از سوی ١.٥درصد دارندگان سهام درحالی است که ١٧میلیون نفر از کل سهامداران، روش مستقیم سهامداری را انتخاب کرده‌اند که نخستین گام برای تصمیم‌گیری درباره فروش سهام درحال حاضر به حساب می‌آید. براساس تصمیم ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت، امکان انتخاب روش مستقیم سهامداری از سوی مشمولان سهام عدالت تا ساعت ٢٤ مورخ بیست‌ونهم خرداد‌سال ٩٩ تمدید شده است.