بهاینترتیب از دیروز، سهامداران عدالتی که روش مستقیم را برای مدیریت سهام خود انتخاب کردند، توانستند با مراجعه به بانک، سفارش فروش ۳۰ درصد سهامشان را ثبت کنند. گفته میشود باقی مقدار دارایی سهام عدالت ظرف مدت یک سال آینده به بعد آزادسازی و قابل معامله خواهد شد. البته این تنها سفارش فروش بوده و هنوز فروش واقعی سهام رخ نداده است. درواقع فعلاً این سهامداران به بانکها وکالت دادهاند که سهام عدالت آنها را بفروشند و هنوز بازار فروش و خرید این سهام آغاز نشده است. به گفته مدیرعامل شرکت سپردهگذاری مرکزی، افرادی که به بانک مراجعه میکنند باید تعهد فروش یکجای سهام خود را در بانک ارائه دهند و از تاریخ ۱۰ خرداد، سهام افرادی که به بانکها سفارش دادهاند به فروش میرسد. دیروز در همین حین هم در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، رئیسجمهور درباره سرعت بخشیدن به فرآیند آزادسازی، مدیریت بازار سرمایه و فعالسازی در جهت حراست از حقوق صاحبان سهام عدالت تذکراتی داد.
بورس و سهام عدالت
دیروز که به سهامداران عدالت که روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند، اجازه داده شد ۳۰ درصد سهامشان را در بانکها ثبت سفارش فروش کنند، بورس ۳۳ هزار واحد ریخت. البته ریزش بورس به اتفاقات مختلفی وابسته بود، اما جو روانی فروش سهام عدالت آن را هم تحت تأثیر قرارداد. عباس آرگون، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران و کارشناس بازار سرمایه به سازندگی گفت: «بازار سرمایه، سال جاری رشد تندی داشت و در کمتر از دو ماه ۱۰۰ درصد رشد کرد. اما الان ده روزی میشود که در مسیر اصلاح قرار گرفته است. طی این مدت نقدینگی به سمت بازار سرمایه روان بود. اصولاً هم بعد از رشد، روند عکس و ریزش هم رخ میدهد. از طرفی هم هنوز فروش سهام عدالت رخ نداده است تا تأثیر واقعی آن مشخص باشد. دیروز مردم به بانکها وکالت دادند تا ۳۰ درصد از سهام عدالت آنها را بفروشند. بنابراین الان بیشتر بحث روانی مطرح است.» آرگون ادامه داد: «برای سنجش تأثیر واقعی فروش سهام عدالت، باید دید چه میزان از ثبت سفارش فروش استقبال شده است. اگر کل ارزش سهام عدالت را ۴۰۰ هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم، ۳۰ درصد آن بهطورکلی چقدر میشود و چه میزان از این ۳۰ درصد ثبت سفارش فروش شدهاند.» به گفته آرگون، بورس در دورهای رشد زیادی داشت و حالا باید دوره استراحت و اصلاح را طی کند. از طرفی هم با شروع ثبتنام خودرو بخشی از نقدینگی دوباره به سمت بازار خودرو روان شده است. به همین دلیل ریزشهای بورس در چند روز گذشته عجیب نیست.به گزارش تجارت‌نیوز، یکی از موضوعاتی که طی روزهای اخیر سبب تشدید فشار فروش بهویژه در میان سهام گروههای بزرگ بازار که دولت بیشترین سهم در آنها را دارد، شده است، خبر آغاز ثبتنام برای فروش سهام عدالت از ۶ خرداد بود. پنجشنبه هفته گذشته بود که وزارت اقتصاد در اطلاعیهای اعلام کرد کلیه دارندگان سهام عدالت که قصد فروش قسمتی از سهام خود را دارند، میتوانند از روز سهشنبه مورخ ۶ خرداد ۹۹ به شعب بانکهایی که قبلاً در آن دارای حساب بانکی بوده و شماره شبای آن حساب را به سازمان خصوصیسازی معرفی کرده‌اند، مراجعه و با تکمیل فرمهای مربوطه نسبت به تکمیل سفارش فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت خود و تعهدنامه مربوطه، اقدام کنند. این اطلاعیه سبب شد تا معاملات روز شنبه بورس تهران فروشندگان دست به ماشه را وارد میدان کند که نتیجه آن سنگین شدن صفهای فروش و افت حدود ۲۷ هزار واحدی نماگر اصلی این بازار بود. این وضعیت در شرایطی ایجاد شد که یک محاسبه سرانگشتی نشان میدهد حتی درصورتیکه اکثر دارندگان سهام عدالت که روش آزادسازی مستقیم را انتخاب کرده‌اند هم فروشنده باشند، برای بازار کنونی که با ارزش معاملات روزانه افزون بر ۱۰ هزار میلیارد تومان همراه است، نگرانکننده نخواهد بود.
براساس آخرین صحبتهای حسین فهیمی، سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت، تا پایان هفته گذشته، حدود ۱۰ میلیون نفر روش مستقیم آزادسازی سهام عدالت را انتخاب کرده‌اند. همچنین براساس آمار موجود، از ۴۹ میلیون نفر مشمول سهام عدالت، ۳۵ میلیون نفر ارزش سهام ۴۸۰ تا ۵۳۰ هزار تومان و بقیه سهام یکمیلیون تومانی دارند. در این میان هنوز اطلاعات دقیقی در خصوص ارزش روز سهام مذکور در دسترس نیست، اما براساس سخنان سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت و البته رئیس سازمان بورس، ارزش روز دارایی سهامداران عدالت چیزی در حدود ۱۰ برابر افزایش داشته است. ازاینرو میتوان بهطور تقریبی ارزش روز سبد بورسی سهام عدالت هر نفر را حدود ۱۰ میلیون تومان پنداشت. درعینحال اغلب افرادی که سهام عدالت یکمیلیون تومانی را در اختیار دارند، جزو دهکهای پایین جامعه همچون مددجویان بهزیستی و کمیته امداد هستند که بهاحتمالزیاد در مرحله آزادسازی نیز روش غیرمستقیم را انتخاب خواهند کرد.
بهاینترتیب، بهطور میانگین ارزش روز سهام متقاضیان آزادسازی مستقیم سهام عدالت حدود ۷۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است که در حال حاضر تنها ۳۰ درصد از این رقم قابلفروش است. یعنی در بدترین حالت بازار سهام با یک عرضه کمتر از ۲۳ هزار میلیارد تومانی مواجه خواهد بود. تجارت‌نیوز همچنین نوشت: «براساس بررسیها از ابتدای سال جاری تاکنون تنها در بورس تهران بهطور متوسط روزانه حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان سهم ردوبدل میشود و در بعضی روزها درمجموع بازار سهام (بورس، فرابورس و بازار پایه) ارزش معاملات خرد روزانه از ۲۵ هزار میلیارد تومان عبور کرده است. ازاینرو در صورت تحقق بدبینانهترین سناریو در خصوص فروشندگان سهام عدالت (عرضه ۲۳ هزار میلیارد تومانی) که البته از احتمال پایینی هم برخوردار است، نگرانی چندانی وجود ندارد و بهراحتی در دل بازار هضم خواهد شد. بااینحال عدم شناخت از بازار سهام بهویژه در میان تازهواردها سبب تشدید هیجانات منفی و سنگین شدن صفهای فروش شده است.»
بهاینترتیب کارشناسان بازار سرمایه معتقدند فروش تمام این ۳۰ درصد سهام عدالت، رقمی نمیشود که تأثیر زیادی در بورس و اقتصاد داشته باشد. فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه به ایلنا گفت: «ازآنجاییکه فقط مشمولانی که روش مستقیم را برای مدیریت سهام عدالت انتخاب کرده‌اند، مجاز به فروش ۳۰ درصدی سهام هستند، نگرانی از آزاد شدن نقدینگی حاصل از فروش این سهام در بازار وجود ندارد، چراکه تنها ۱۰ میلیون مشمول سهام عدالت روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند. در بدترین حالت اگر از این ۱۰ میلیون مشمول، ۵ میلیون نفر نسبت به فروش ۳۰ درصدی سهام خود اقدام کنند، ازآنجاییکه ارزش سهام در حال افت است، نهایتاً ۵۰۰۰ میلیارد تومان آزاد میشود که این رقم در برابر معاملات روزانه ۱۰ تا ۱۲ هزار میلیارد تومان نگرانکننده نیست.» اما همانطور که برخی کارشناسان معتقدند، به نظر میرسد تأثیر روانی ثبت سفارش فروش سهام عدالت بیشتر از تأثیر واقعی بوده است.
سهام عدالت از کجا آمد؟
طرح سهام عدالت در دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدینژاد اجرایی شد و آن زمان انتقادهای فراوانی را به دنبال داشت. منتقدان این طرح را فاقد پشتوانه مطالعاتی میدانستند. سال ۸۶، در اوایل شروع طرح سهام عدالت، فرشاد مؤمنی در چهارمین همایش دوسالانه اقتصاد ایران، درباره طرح توزیع سهام عدالت بهعنوان یک رویکرد توسعه عدالت‌محور گفته بود: «هرچند به گفته دولت، سهام عدالت بهعنوان یکی از ابزارهای اجرایی رویکرد توسعه عدالتطلبانه توصیف شده است، منتها در این طرح به دستاوردهای نظری و شواهد تجربی جهانی بیتوجهی شده و محکوم به شکست است.»
بااینحال از زمان اجرای قانون واگذاری سهام عدالت به بخشی از اقشار جامعه ۱۴ سال میگذرد و بر اساس قانون بعد از گذشت ده سال از تخصیص سهام به مردم (سال ۹۵) باید این سهام آزاد میشد و مردم میتوانستند آن را بفروشند، اما در عمل این اتفاق رخ نمیداد و حتی لایحه آزادسازی سهام عدالت هم از سال ۱۳۹۶ تاکنون به صحن مجلس نرسید.
سهام عدالت به ارزش اسمی هر سهم یکمیلیون تومان با هدف سهامدار کردن مردم در اقتصاد کشور از سال ۱۳۸۶ راهاندازی شد و قرار شد ۶ دهک کمدرآمد جامعه از این سهام برخوردار شوند. در سبد سهام عدالت شرکتهای مختلفی ازجمله فولاد مبارکه، ذوبآهن اصفهان، پتروشیمیهای مهم، پالایشگاههای مهم و خودروسازیهای مهم قرار دارند. سود سهام عدالت در سال ۹۵ به ازای هر سهم یکمیلیونی ۱۵۰ هزار تومان، و در سال ۹۶ معادل ۱۷۵ هزار تومان بود. در سال ۹۷ رقم سود هر سهم یکمیلیون تومانی ۲۰۵ هزار تومان اعلام شد.