روند صعودی بورس تهران از ماه‌ها قبل شروع شد اما در چند هفته اخیر رشد خیره‌کننده بازار بورس به حدی بود که کمترکسی حتی در میان خوشبین‌ترین تحلیلگران بازار سرمایه می‌توانست آن را پیش‌بینی کند. بورس تهران که سال جدید را با رقم ٥٠٨هزار واحد شروع کرد، در کمتر از یک‌ماه و در انتهای فروردین به رکورد ٧٠٠هزار واحد رسید. این روند در روزهای ابتدایی اردیبهشت‌ماه ادامه یافت و درنهایت بورس تهران موفق شد در پایان معاملات هفته گذشته از رقم ٨٠٠هزار واحد عبور کند و در یک‌قدمی رکورد ٩٠٠هزار واحد قرار گیرد. این درحالی است که در همین مدت مشابه بسیاری از بورس اقتصادهای قدرتمند جهان ریزش شدیدی را تجربه کردند. بورس آمریکا هفته گذشته را با ریزش آغاز کرد و شاخص‌ها در بورس کشورهای اروپایی و شرق آسیا همچنان روند منفی را طی می‌کنند. گرچه برخی از تحلیلگران شرایط خاص ایران و عرضه اولیه سهام در بورس تهران را دلیل اصلی رشد بورس در ایران می‌دانند. گروهی دیگر جهش بورس درشرایطی که کشور دو‌سال پیاپی رشد اقتصادی منفی را تجربه کرده را طبیعی نمی‌دانند.
روزهای آرام بازار ارز و طلا
نکته تعجب‌آور دیگری که این روز‌ها در دیگر بازار‌های ایران قابل مشاهده است، ثبات نسبی در بازار طلا و ارز است. گرچه بازار ارز و سکه در انتهای سال گذشته رشد قیمت را تجربه کرد. با وجود این، بهره این بازار در سال گذشته بسیار پایین بوده است. در ابتدای سال گذشته قیمت هر دلار آمریکا معادل ١٣هزار تومان بود که این رقم در انتهای سال به عدد ١٥هزار و ٧٤٥ تومان رسید که چیزی حدود ٢١درصد رشد را نشان می‌دهد. همچنین قیمت هر سکه تمام بهار آزادی که در ابتدای سال گدشته ٤میلیون و ٥٠٠هزار تومان معامله می‌شد، در انتهای سال به رقم ٥میلیون و ٨٥٠هزار تومان رسید که ٣٠درصد رشد سالیانه را نشان می‌دهد. با بررسی نمودارها مشخص می‌شود که برخلاف سال‌های گذشته رشد بازار ارز و طلا حتی از میزان تورم اعلام‌شده توسط بانک مرکزی هم کمتر بوده است. آنچه باعث اعجاب است اینکه در این روند با توجه به کاهش قیمت نفت اوپک به کمتر از ٢٠دلار احتمالا کشور در سال‌جاری با مشکل تأمین ارز مواجه خواهد بود. با وجود این، بازار ارز روزهای بسیار آرامی را سپری می‌کند و کارشناسان بسیاری معتقدند بخش قابل توجهی از این نقدینگی از بازار ارز به بازار سرمایه مهاجرت کرده است.
تازه‌وارد‌های بورس فریب نخورند
درحالی كه برخی از کارشناسان از روند حرکت سرمایه‌ها به سمت بازار بورس استقبال کرده و آن را به فال نیک گرفته‌اند. بسیاری از کارشناسان این رشد بورس را ناشی از یک حباب قیمت می‌دانند و نسبت به سقوط احتمالی بورس در ماه‌های آینده هشدار می‌دهند. درهمین رابطه محمود جام‌ساز، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با «شهروند»، از مردم درخواست کرد که با تحقیقات کامل وارد بازار سرمایه شوند و فریب جریان‌سازی‌ها و تبلیغات را نخورند. این کارشناس اقتصادی شرایط بازار سرمایه را بیشتر ناشی از یک حباب قیمتی دانست او افزود: «براساس تخمین‌ها امسال بودجه دولت بین ١٢٠ تا ١٥٠هزار‌میلیارد تومان دچار کسری است. بنابراین با استناد به این آمارها می‌توان گفت که بازار بورس نتوانسته است وظیفه ذاتی خود یعنی هدایت سرمایه‌های خرد به سمت افزایش تولید، بهبود وضع اشتغال و کاهش بیکاری را انجام دهد و آنچه درحال حاضر شاهد آن هستیم، ایجاد یک حباب قیمتی در بازار سرمایه است».
جام‌ساز دلیل ستقبال مردم برای حضور در بازار سرمایه را نیاز دولت به درآمدهای ناشی از فروش اموال دولتی دانست و اظهار داشت: «دولت تلاش داشته است تا با عرضه سهام شرکت‌های دولتی به منابع مالی دست پیدا کند اما با وجود این نیازمندی همچنان مدیریت را به مردم واگذار نمی‌کند. نحوه واگذاری سهام شرکت‌ها به شکلی است که حتی اگر مالکیت به ٢٠درصد سهام متعلق به دولت باشد و بقیه سهام در اختیار مردم باشد، دولت همچنان مدیریت مجموعه را حفظ می‌کند. در کنار این مسأله ارزش‌گذاری شرکت‌هایی که واگذار شده، چندان دقیق نیست؛ به‌عنوان مثال شرکتی که ارزش واقعی آن تنها ٢٠میلیارد تومان بوده، ٣٨٠٠میلیارد تومان به فروش رسیده است یا سهام شرکتی که هیچ‌گونه فعالیتی نداشته و کاملا تعطیل بوده، ناگهان از ٦٠ تومان به ٦هزار تومان می‌رسد. این نمونه‌ها نشان می‌دهد که در بازار بورس، خریداران و فروشندگان با اطلاعات نامتقارن مواجه هستند که این عدم تقارن باعث ایجاد حباب قیمتی می‌شود و احتمالا این حباب قیمتی به زودی از بین خواهد رفت و سرمایه‌داران خرد از این مسأله ضرر خواهند کرد».
این کارشناس اقتصادی دلیل عدم رشد قیمتی در بازار ارز را موفق دانست و افزود: «یکی از دلایلی که در سال گذشته قیمت ارز و طلا افزایش زیادی نداشته، کنترل شدید دولت است. دولت نوعی وضع کنترلی در این بازارها ایجاد کرده است تا از افزایش قیمت جلوگیری کند. به همین دلیل فعالان بازار ارز و طلا برای خریدوفروش با مشکل مواجه هستند و برخی از صرافی‌ها ترجیح دادند که اصلا دلار خریدوفروش نکنند. دلیل دیگر آن است که به دلیل کاهش درآمدهای ارزی تقاضای واردات برای کالاهای نیم‌ساخته و کالاهای سرمایه‌ای که بنگاه‌های کوچک و متوسط برای تولید به آن احتیاج دارند، کاهش پیدا کرده است. در نتیجه قیمت ارز رشدی که در سال گذشته پیش‌بینی می‌شد را نداشته است. با وجود این، به نظر می‌رسد که قیمت دلار در آینده افزایشی باشد». در نهایت با بررسی دقیق شرایط اقتصادی جهان و آمارهای به دست آمده به نظر می‌رسد رشد بازار بورس در ایران را نمی‌توان ناشی از بهبود شرایط تولید درکشور دانست. بیشتر تحلیلگران اقتصادی معتقدند رشد بورس ناشی از ورود نقدینگی سرگردان به این بازار است و زمانی که سهامداران عمده، که به قصد سفته‌بازی وارد این بازار شده‌اند، تصمیم بگیرند سهام خود را نقد کنند دوران خوش بورس به پایان خواهد رسید و احتمالا این حجم نقدینگی دوباره به سمت بازارهایی مانند طلا و ارز بازمی‌گردد.