افزایش ناگهانی قیمت ارز در ماه آغازین سال 97 به دغدغه اصلی فعالان اقتصادی کشور تبدیل شد و افت و خیزهای فراوانی را در بازار خرید و فروش کالاهای داخلی و خارجی به دنبال داشت. اما گویی این قائله که با دخالت دولت به تثبیت قیمت ارز منجر شد ختم به خیر نشده و معضلات دیگری را پیش پای فعالان اقتصادی نهاده است، تاجایی که این معضل برای گردشگران خارجی نیز مشکل ساز شده و آنها را برای خرید پول داخلی به دردسر انداخته است! نایب رئیس اتاق بازرگانی اصفهان معتقد است افزایش قیمت ارز پدیده ای طبیعی است که می توانست با عدم دخالت دولت در یک روند صعودی پنج ساله، به شکلی طبیعی افزایش یابد. "مصطفی روناسی" در گفتگو با "نوسان" تاکید دارد که در حال حاضر آنچه موجب شده تا وضعیت اقتصادی قفل شود، عدم قدرت پیش بینی نوسان ارز توسط فعالان اقتصادی است. گفت وگوی ما با را با وی می خوانید.
نوسان: به نظر می رسد فضای اقتصادی کشور در پی نوسانات اخیر ارز و قیمت گذاری دستوری دولت هنور در شوک بسر می برد. ارزیابی شما از این فضا چیست؟
ارز یکی از مولفه های اقتصاد کلان است که در عرصه واردات، صادرات و ارزش افزوده بنگاه‌های تولیدی بسیار اثرگذار است. ارز مانند هر کالای دیگری دارای بازار عرضه و تقاضاست و قیمت آن را بازار تعیین می‌کند. گاهی نیز دولت‌ها تنها با هدف کنترل نوسانات قیمت ارز در بازار دخالت می کنند و با خرید و یا فروش آن، قیمت را به تعادل می رسانند. آنچه برای یک فعال اقتصادی اهمیت دارد این است که بتواند در هر سال بازار و قیمت ارز را پیش بینی کرده و بر اساس آن برنامه ریزی کند. درواقع برنامه ریزی، رکن اصلی موفقیت بنگاه‌هاست. در حال حاضر آنچه موجب شده تا وضعیت اقتصادی در کشور ما فلج شود، همین عدم قدرت پیش بینی برای فعالان اقتصادی است.
نوسان: دلایل ایجاد چنین وضعیتی را چه می دانید؟
طبق قاعده، نوسانات ارز هر ساله بر اساس تورم داخلی منهای تورم کشورهای هدف تعیین می شود. اگر این اتفاق در دولت یازدهم و دوازدهم می افتاد، باعث می شد قیمت ارز همپای افزایش نرخ تورم بالا برود. در حقیقت این بالا رفتن قیمت ارز نیست، بلکه کاهش ارزش پول ملی است. وقتی همه کالاها گران می شود یعنی ارزش پول ملی کم شده و ارز هم البته از بقیه کالاها مستثنا نیست و باید گران شود تا کاهش ارزش پول ملی جبران شود. افزایش ارزش پول ملی خوب است، اما نباید مثل پهلوانی باشد که قدرت بدنش را با تزریق مخدر بالا می برد. بنابراین نباید برای پایین آوردن قیمت ارز، دلارهای نفتی را وارد بازار کرد. این به معنای آتش زدن سرمایه ملی است. دلارهای نفتی باید صرف زیرساختها، واردات، صادرات و کالاهای اساسی شود. در کشور ما طی 37 سال گذشته دلارهای نفتی به بازار تزریق شده و به اقتصاد و تولید ضربه زده است. آمارها نشان می دهد که از سال 70 تا 95 تورم 83 برابر، تولیدات صنعتی 81 برابر، حقوق و دستمزد 160 برابر، کالای خارجی 40 برابر و دلار 26 برابر شده است. خروجی این وضعیت نشان می دهد که ما در این سالها در جهت حمایت از تولیدات داخلی حرکت نکرده ایم.
نوسان: یعنی معتقدید دلار هم باید همپای بقیه اجناس طی این سالها گران می شد؟
بله. هرچند که افزایش قیمت ارز به معنای کاهش ارزش پول ملی است.
نوسان: اما دولت قصد داشت تا با هدف کاهش تورم نرخ ارز کنترل کند!
بله دولت ها هدفشان از تزریق دلارهای نفتی را کاهش تورم دانسته اند، اما برای رسیدن به این هدف راه‌های دیگری مانند افزایش تولید ملی هم وجود دارد. کشورهایی مثل چین و کره جنوبی با حمایت از تولید داخلی، پایین نگه داشتن قیمت پول ملی و بالا بردن قیمت ارز اقتصادشان را شکوفا کردند. یکی از مشکلات چین با امریکا همین بود که چرا چین قیمت پول ملی‌اش را پایین و قیمت دلار را بالا نگه می دارد. برخی می گویند گران شدن ارز باعث آسیب دیدن برخی از تولیدکننده هایی می شود که مواد اولیه شان را با دلار می خرند، اما باید توجه داشت که واقعی شدن نرخ ارز حمایت از کسانی است که ارزش افزوده بالایی دارند. اگر تولیدکننده 10 درصد مصرف ارزی دارد با گران شدن ارز 10 درصد آسیب می بیند و اگر 90 درصد مصرف ارزی دارد 90 درصد هم آسیب می بیند. پس کسی سود بیشتری می کند که ارزش افزوده بیشتری دارد و از منابع اولیه داخلی استفاده می کند.
نوسان: ارزیابی شما از وضعیت بازار بعد از تعیین نرخ دستوری دولت برای دلار چیست؟
در ابتدا باید بگویم که بخشی از گران شدن قیمت ارز واقعی بود، چون دولت طی پنج سال گذشته اجازه افزایش نرخ ارز را نمی داد، در صورتی که نرخ تورم طی این پنج سال در مجموع حدود 80 درصد افزایش یافت. اما اینکه چرا قیمت ارز دچار نوسان شد باید گفت در کشور ما بنگاه های خصولتی قدرتمند زیادی وجود دارند که می توانند دولت را تحت فشار قرار دهند. این بنگاه ها پول زیادی دارند که با وارد کردن آن به بازار می توانند روی آن اثر بگذارند. درنهایت هم مسئله سیاسی شد و دولت به آن ورود کرد.
نوسان: این اقدام دولت را مثبت ارزیابی می‌کنید؟
خیر. به عقیده من به طور کلی هر نوع ورود دولت به اقتصاد مضر است و هیچوقت نتیجه مثبتی نداشته است. این اقدام اکنون باعث توقف در روند بازار شده و حرکت را متوقف کرده است. الان نرخ ارز واقعی نیست چون خرید و فروشی ندارد. این مسئله حتی در بهترین فصل گردشگری کشور به معضلی برای توریست ها تبدیل شده؛ چون نمی تواند از صرافیها و بانکها ریال تهیه کنند. دولت می توانست با روش اقتصادی وارد شود و آرام آرام قیمت ارز را پایین بیاورد. درواقع اگر قیمت ارز از پنج سال قبل روزی یک تومان گران شده بود، الان در حدود قیمت واقعی خود بود.
نوسان: شرایط حال حاضر از نگاه بخش خصوصی چطور است؟
شرایط بسیار نامساعد است. از طرفی امکاناتی که بعد از برجام ایجاد شد تا حدودی از بین رفته است و هیئت‌های خارجی تمایلی به مشارکت و سرمایه گذاری ندارند. البته شرایط هنوز هم نسبت به قبل از برجام بهتر است، ولی بازار قفل است و همه منتظر تصمیم ترامپ هستند.
نوسان: در این وضعیت حمایت از تولیدات داخلی چه اثری دارد؟
مهمترین نتیجه حمایت از تولید ملی ایجاد اشتغال است و مهم ترین مانع آن قاچاق! در حال حاضر 15 میلیارد دلار کالای قاچاق وارد کشور می شود که اگر هر کیلو از آن 5 دلار باشد، 3 میلیارد کیلو کالای قاچاق وارد کشور می شود. اگر هر تریلی قادر به انتقال 20 تن کالا باشد، به 150 هزار تریلی برای انتقال این کالاها احتیاج است و اگر طول هر تریلی 12 متر باشد، 1 میلیون و 800 هزار متر یا هزار و 800 کیلومتر طول کامیون‌هایی است که کالای قاچاق وارد کشور می کنند! این یک فاجعه است و چیزی نیست که از چشم غیرمسلح هم مخفی بماند.
نوسان: این حجم قاچاق حتی تبعات مالی سنگینی برای دولت به دنبال دارد!!
بله. واردکنندگان کالای قاچاق 9 درصد ارزش افزوده و همین حدود مالیات تکلیفی خود را به دولت نمی پردازند؛ پس دولت از 15 میلیارد دلار کالای قاچاق، حدود 2 میلیارد دلار زیان می کند. بخش خصوصی هم با رقیبی زیرزمینی سر و کار دارد و مصرف کننده هم کالایی بدون شناسنامه و بی کیفیت می خرد. بنابراین حذف کالای قاچاق مهمترین عامل در رونق اقتصاد و حمایت از کالای ایرانی است؛ چون باعث ایجاد اشتغال می شود. در یک محاسبه ساده، اگر یک کارگر در سال 20 میلیون تومان بگیرد، یعنی هر 20 میلیون تومان کالای وارداتی یک اشتغال است و هر یک میلیارد تومان واردات، پنجاه اشتغال را از بین برده است! پس جلوگیری از 15 میلیارد دلار کالای قاچاق، 300 هزار اشتغال پایدار در سال ایجاد می کند.
منبع: هفته نامه نوسان